Struktury narracyjne w serialach XXI wieku

Artur Borowiecki

doi:10.18778/8331-750-2

Słowa kluczowe: serial, schematy narracyjne, złożoność narracyjna, wielowątkowość, scenariopisarstwo

Opublikowane: 10 października 2025

Kategorie: Kultura i sztuka,

Pliki do pobrania

PRZECZYTAJ FRAGMENT

Publikacja poświęcona jest analizie struktur narracyjnych we współczesnych serialach telewizyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem produkcji powstałych w latach 1999–2017. W tym czasie doszło do wyraźnego rozwoju paradygmatu opowiadania w serialach – tradycyjna, przewidywalna i epizodyczna forma zaczęła ustępować miejsca narracjom bardziej złożonym, wielowątkowym, a nierzadko także eksperymentalnym.

Autor, analizując seriale jakościowe, proponuje podział na cztery podstawowe modele narracyjne warunkowane strukturą wielowątkową – od konstrukcji epizodycznych po silnie zintegrowaną narrację centralną. Uzupełniająco analizowane są takie elementy, jak: wzorce rozwoju akcji, struktura dramaturgiczna, głębia opowiadania oraz horyzont poinformowania.

Publikacja kierowana jest zarówno do badaczy kultury wizualnej, jak i pasjonatów seriali zainteresowanych mechanizmami budowania dramaturgii w opowieściach audiowizualnych.

Allen R. C., Making sense of soap, [w:] The Television Studies Reader, ed. R. C. Allen, A. Hill, Abingdon 2003.

Allen R. C., Speaking of Soap Operas, Chapel Hill 1985.

Altman R., Gatunki filmowe, tłum. M. Zawadzka, Warszawa 2012.

Aronson L., Scenariusz na miarę XXI wieku, tłum. A. Kruk, Warszawa 2019.

Aronson L., Television Writing – The Ground Rules of Series, Serials and Sitcom, Sydney 2004.

Arystoteles, Retoryka – Poetyka, tłum. H. Podbielski, Warszawa 1988.

Aumont J., Marie M., Analiza filmu, tłum. M. Zawadzka, Warszawa 2011.

Bal M., Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji, Kraków 2012.

Bartoszyński K., O badaniach utworów fabularnych, „Pamiętnik Literacki” 1976, nr 67/1, s. 93–119.

Bordwell D., Grandmaster Flashback, [w:] Minding Movies: Observations on the Art Craft, and Business of Filmmaking, ed. D. Bordwell, K. Thompson, Chicago 2011.

Bordwell D., Narration in the Fiction Film, London–New York 1987.

Bordwell D., Thompson K., Film Art. Wprowadzenie. Sztuka filmowa, tłum. B. Rosińska, Warszawa 2011.

Bordwell D., Thompson K., Film History: An Introduction, New York 2006.

Borowiecki A., Trzyaktowa budowa głównych wątków serialowych jako podstawowy element konstrukcji współczesnego serialu dramatycznego, „Kultura i Historia” 2018, nr 32, s. 191–206.

Borowiecki A., Typology of opening scenes in the new generation of TV series,

„Kultura–Społeczeństwo–Edukacja” 2021, nr 19(1), s. 119–132.

Braninga E., Schemat fabularny, [w:] Kognitywna teoria filmu, red. i tłum. J. Ostaszewski, Kraków 1998.

Brütsch M., Puzzle plots in TV serials: The challenges for enigma-driven storytelling in long-running formats, „Panoptikum” 2019, nr 22, s. 144–157.

Burzyńska A., Idea narracyjności w humanistyce, [w:] Narracja: teoria i praktyka, red. B. Janusz, K. Gdowska, B. de Barbaro, Kraków 2008.

Butler J. G., Television Visual Storytelling and Screen Culture, London 2018.

Calvisi D., Story Maps: TV Drama. The Structure of the One-hour Television Pilot, Redondo Beach 2016.

Canjels R., Distributing Film Serials. Local Practices, Changing Forms, Cultural Transformation, New York 2011.

Cardwell S., Is Quality Television Any Good? Generic Distinctions, Evaluations and Troubling Matter of Critical Judgement, [w:] Quality TV: Contemporary American Television and Beyond, ed. J. McCabe, New York–London 2007.

Cassetti F., Odin R., Od paleodo neo-telewizji. W perspektywie semiopragmatyki, tłum. I. Ostaszewska, [w:] Po kinie?… Audiowizualność w epoce przekaźników elektronicznych, red. A. Gwóźdź, Kraków 1994.

Chatman S., O teorii opowiadania, „Pamiętnik Literacki” 1984, nr 75/4, s. 199–222. Cook M., Write to TV, Burlington 2006.

Cooke L., Hill street blues, [w:] The Television Genre Book, ed. G. Creeber, Basingstoke 2008.

Creeber G., Serial Television. Big Drama on the Small Screen, London 2010.

Czajka-Kominiarczuk K., Seriale. Do następnego odcinka, Warszawa 2021.

Dijk T. A., Działanie, opis działania a narracja, „Pamiętnik Literacki” 1985, nr 76/1, s. 145–166.

Douglas P., Writing the TV Drama Series, Los Angeles 2007.

Dunleavy T., Complex Serial Drama and Multiplatform Television, New York– London 2018.

Dryll E., Homo narrans – wprowadzenie, [w:] Narracja. Koncepcje i badania psychologiczne, red. E. Dryll, A. Cierka, Warszawa 2004.

Ellis J., Visible Fictions: Cinema: Television: Video, London–New York 1992.

Elsaesser T., The Mind-Game Film, [w:] Puzzle Films: Complex Storytelling in Contemporary Cinema, ed. W. Buckland, Oxford 2009.

Fast P., Przeciwstawienie „fabuła-sjużet” w literaturoznawstwie rosyjskim, „Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze” 1982, nr 6, s. 81–96.

Feuer J., Badanie gatunków a telewizja, [w:] Teledyskursy. Telewizja w badaniach współczesnych, red. R. C. Allen, red. nauk. A. Gwóźdź, Kielce 1998.

Feuer J., HBO i pojęcie telewizji jakościowej, tłum. D. Kuźma, [w:] Zmierzch telewizji? Przemiany medium. Antologia, wyb. i red. T. Bielak, M. Filiciak, G. Ptaszek, Warszawa 2011.

Feuer J., Melodrama, serial form and television today, „Screen” 1984, vol. 25, s. 4–17.

Feuer J., Narrative form in American network television, [w:] High Theory/Low Culture, ed. C. MacCabe, Manchester 1986.

Field S., Screenplay: The Foundations of Screenwriting. A Step-by-Step Guide from Concept to Finished Script, New York 1982.

Freytag G., Technique of the Drama, Chicago 1986.

Gałuszka M., Między przyjemnością a rytuałem. Serial telewizyjny w kulturze popularnej, Łódź 1996.

Genette G., Narrative Discourse: An Essay in Method, New York 1983.

Geraghty Ch., Aesthetics and quality in popular television drama, „International Journal of Cultural Studies” 2003, vol. 6, s. 25–45.

Godzic W., Telewizja i jej gatunki. Po „Wielkim Bracie”, Kraków 2004.

Gołąb M., Narracje obrazów, [w:] Patrzenie i widzenie w kontekstach kulturoznawczych, red. J. Dziewit, M. Kołodziej, A. Pisarek, Katowice 2016.

Gulino P. J., Screenwriting: The Sequence Approach, New York 2004.

Hagedorn R., Doubtless to be continued. A brief history of serial narrative, [w:] To Be Continued… Soap Operas around the World, ed. R. C. Allen, London 2008.

Hardy B., Towards a Poetics of Fiction, „Novel” 1968, nr 2, s. 5–14.

Helman A., Pitrus A., Podstawy wiedzy o filmie, Gdańsk 2008.

Hendrykowski M., Scenariusz filmowy. Teoria i praktyka, Poznań 2017.

Hiltunen A., Arystoteles w Hollywood, tłum. K. Długosz, Warszawa 2018.

Holland P., The Television Handbook, London–New York 1997.

Hven S., Cinema and Narrative Complexity, Amsterdam 2017.

Karpiński M., Niedoskonałe odbicie. Warsztat scenarzysty filmowego, Warszawa 2006.

Kallas Ch., Inside the Writers Room. Conversation with American TV Writers, New York 2014.

Kisielewska A., Serial telewizyjny w badaniach polskich, [w:] Studia nad komunikacją popularną, międzykulturową, sieciową i edukacyjną, red. J. Fras, Toruń 2007.

Kłys T., Bilans pożytków i szkód, czyli o polskiej edycji Film Art. An Introduction, „Kwartalnik Filmowy” 2010, nr 71–72, s. 323–327.

Kłys T., Film fikcji i jego dominanty, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 1999.

Kłys T., Kartki z kina światowego, [w:] Kino bez tajemnic, Warszawa 2009.

Kovács A. B., Screening Modernism. European Art Cinema 1950–1980, Chicago 2007.

Kozloff S., Teoria narracji a telewizja, tłum. E. Stawowczyk, [w:] Teledyskursy. Telewizja w badaniach współczesnych, red. R. C. Allen, red. nauk. A. Gwóźdź, Kielce 1998.

Kozloff S., Theory and Television, [w:] Chanels of Discourse, Reassembled, ed. R. C. Allen, London 2010.

Kracauer S., Teoria filmu. Wyzwolenie materialnej rzeczywistości, przeł. W. Wertenstein, Gdańsk 2008.

Lacey N., Narrative and Genre: Key Concepts in Media Studies, London 1998.

Landau N., The TV Showrunner’s Roadmap. 21 Navigational Tips for Screenwriters to Create and Sustain a Hit TV Series, London–New York 2013.

Lewicki A., Od House’a do Shreka. Seryjność w kulturze popularnej, Wrocław 2011.

Lindner Ch., Foreword, [w:] Serialization in Popular Culture, ed. R. Allen, T. van den Berg, London 2014.

Lotz A., Zrozumieć telewizję u progu ery postsieci (Post-Newtwork Era), [w:] Zmierzch telewizji? Przemiany medium. Antologia, red. T. Bielak, M. Filiciak, G. Ptaszek, Warszawa 2011.

Łempicki Z., Osnowa, wątek, motyw, „Pamiętnik Literacki” 1925/26, nr 22/23, s. 16–29.

Marczak M., Poetyka filmu religijnego, Kraków 2000.

Markiewicz H., Główne problemy wiedzy o literaturze, Kraków 1980.

Martin B., Difficult Men: From The Sopranos and The Wire to Mad Men and Breaking Bad, London 2013.

Mąka-Malatyńska K., Uwagi o dramaturgii filmu dokumentalnego, „Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication” 2015, nr 25, s. 25–41.

McFarlane B., Tło, problemy i nowe propozycje, „Kwartalnik Filmowy” 1999, nr 26/27, s. 13–26.

Mitosek Z., Teorie badań literackich, Warszawa 1983.

Mittell J., A cultural approach to television – genre theory, [w:] The Television Studies Reader, red. R. C. Allen, A. Hill, New York 2005.

Mittell J., Complex TV. The Poetics of Television Storytelling, New York 2015.

Mittell J., Genre Study – Beyond the text, [w:] The Television Genre Book, ed. G. Creeber, Basingstoke 2008.

Mittell J., Złożoność narracyjna we współczesnej telewizji amerykańskiej, tłum. D. Kuźma, [w:] Zmierzch telewizji? Przemiany medium. Antologia, wybór, koncepcja i red. T. Bielak, M. Filiciak, G. Ptaszek, Warszawa 2011.

Moseley R., The teen series, [w:] The Television Genre Book, ed. G. Creeber, Basingstoke 2008.

Neale S., Genre and television, [w:] The Television Genre Book, ed. G. Creeber, Basingstoke 2008.

Nelson R., Hill street blues, [w:] Fifty Key Television Programmes, ed. G. Creeber, London 2004.

Nelson R., TV Drama in Transition: Forms, Values and Cultural Change,

Basingstoke 1997.

Newcomb H., genre, [w:] Encyclopedia of Television, vol. 2, New York–London 2004.

Newman M. Z., From beats to arcs: Toward a poetics of Television Narrative, „The Velvet Light Trap: A Critical Journal of Film and Television” 2006, no. 58, s. 16–28.

Newman M., Levine E., Legitimating Television: Media Convergence and Cultural Status, New York 2012.

Ostaszewski J., hasło: „dramaturgia”, [w:] Słownik filmu, red. R. Syska, Kraków 2010.

Ostaszewski J., Historia narracji filmowej, Kraków 2019.

Ostaszewski J., Oddramatyzowanie akcji i antyklimaks w kinie współczesnym, „Panoptikum” 2019, nr 19, s. 80–94.

Otto W., Paradygmat i suspens. O dramaturgii scenariusza filmowego, „Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication” 2015, vol. XVI, no. 25, s. 73–84.

Pasolini P. P., Scenariusz jako struktura zdążająca ku innej strukturze, przeł. W. Kalinowski, „Dialog: miesięcznik Związku Literatów Polskich” 1973, nr 2, s. 138–143.

Pearson R., Anatomising Gilbert Grissom: The structure and function of the televisual character, [w:] Reading CSI: Crime TV Under the Microscope, ed. M. Allen, New York 2007.

Plesnar Ł., Sposób istnienia i budowa dzieła filmowego, Kraków 1990.

Polkinghorne D. E., Narrative configuration in qualitative analysis, [w:] Life History and Narrative, ed. R. Wisniewski, J. A. Hatch, London 1995.

Prince G., A Grammar of Stories: An Introduction, Berlin 1973.

Propp W., Morfologia bajki, „Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej” 1968, nr 59/4, s. 203–242.

Przylipiak M., Kino stylu zerowego, Gdańsk 2016.

Przylipiak M., Narracja, [w:] Słownik pojęć filmowych, t. 5, red. A. Helman, Wrocław 1993.

Przylipiak M., O subiektywizacji narracji filmowej, „Studia Filmoznawcze” 1987, t. VII, s. 239–256.

Racięski B., W poprzednim sezonie… Krótka historia amerykańskiego serialu telewizyjnego, „Zeszyty Prasoznawcze” 2016, t. 59, nr 1, s. 16–31.

Ramsburg J., Network Radio Ratings, 1932–1953 – A History of Prime Time Programs Through the Ratings of Nielsen, Crossley and Hooper, Jefferson 2012.

Riedl M. O., Bulitko V., Interactive Narrative: An Intelligent Systems Approach, „AI Magazine” 2013, no. 34, s. 67–77.

Rosner K., Narracja jako pojęcie filozofii współczesnej, [w:] Narracja i tożsamość, cz. 1, Narracje w kulturze, red. W. Bolecki, R. Nycz, Warszawa 2004.

Rosner K., Narracja, tożsamość i czas, Kraków 2003.

Russin R., Downs W. M., Jak napisać scenariusz filmowy, tłum. E. Spydrowicz, Warszawa 2009.

Ryan M. L., Narrative as/and complex system/s, [w:] Narrative Complexity: Cognition, Embodiment, Evolution, ed. M. Grishakova, M. Poulaki, Nebraska 2019.

Sanakiewicz M., Telewizja ponowoczesna logiki i imaginacje medialne, Gdynia 2013.

Sartre J. P., Mdłości, tłum. J. Trznadel, Warszawa 1974.

Schutte O., Sztuka czytania scenariusza, tłum. M. Borzęcka, A. Głowska, Łódź 2015.

Sierotwiński S., Słownik terminów literackich. Teoria i nauki pomocnicze literatury, Kraków 1960.

Singer B., Serial melodrama and the narrative Gesellschaft, „Velvet Light Trap” 1996, no. 37, s. 72–80.

Słownik filmu, red. R. Syski, Kraków 2010.

Słownik pojęć filmowych, t. 5, red. A. Helman, Wrocław 1993.

Słownik terminologii medialnej, red. W. Pisarek, Kraków 2006.

Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, Wrocław1998.

Smith E. S., Writing Television Sitcoms, New York 1999.

Snyder B., Save The Cat! The Last Book on Screenwriting You’ll Ever Need, Los Angeles 2005.

Sosnowska J., Serial formatowany na polskim rynku, „Zeszyty Naukowe KUL” 2017, nr 1 (237), s. 87–105.

Stachówna G., Seriale – opowieści telewizyjne, [w:] Mitologie popularne, red. D. Czaja, Kraków 1994.

Syska R., Narracja i produkcja znaczeń w filmowym neomodernizmie, „Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication” 2013, vol. XIII, no. 22, s. 91–104.

Szczekała B., Mind-game films, Łódź 2018.

Szleszyński B., Breaking Bad kochanego Stacha. Wokulski jako antybohater, „Napis” 2016, t. XXII, s. 130–149.

Thompson K., Storytelling in Film and Television, Cambridge–London 2003.

Thompson K., Storytelling in the New Hollywood: Understanding Classical Narrative Technique, Harvard 1999.

Thompson R. J., Television’s Second Golden Age: From Hill Street Blues to ER, New York 1997.

Tomaszewski B., Tematyka. Tematyczna budowa, tłum. C. Gołkowski, T. Kowalska, I. Szczygielska, [w:] Teorie literatury XX wieku. Antologia, red. A. Burzyńska, M. P. Markowski, Kraków 2006.

Trinks J., Seryjność jako podstawowy problem estetyki telewizji, [w:] Piękno w sieci – estetyka nowych mediów, red. K. Wilkoszewska, Kraków: Wydawnictwo Wydawców Prac Naukowych Universitas, 1999.

Truby J., The Anatomy of Story: 22 Steps to Becoming a Master Storyteller, London 2007.

Trzebiński J., Narracyjne konstruowanie rzeczywistości, [w:] Narracja jako sposób rozumienia świata, red. J. Trzebiński, Gdańsk 2002.

Tudor A., Metoda krytyczna: autorzy i gatunki, przeł. J. Mach, „Kino” 1976, nr 3, s. 28–32.

Turner G., Genre, hybridity and mutation, [w:] The Television Genre Book, ed. G. Creeber, Basingstoke 2008.

Uszyński J., Telewizyjny pejzaż genologiczny, Warszawa 2004.

Wunenburger J. J., Filozofia obrazów, tłum. T. Stróżyński, Gdańsk 2011.

Ziomek J., O sztukach fabularnych, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1972, nr 1, s. 27–35.

Adetunji J., Inside the story: The ABC of screenwriting as demonstrated by ABC’s The Heights, https://theconversation.com/inside-the-story-the-abc-of-screenwriting-as-demonstrated-by-abcs-the-heights-115854 (dostęp: 5.09.2021).

Audycja Czwórki Atelier Scenariuszowe – sztuka pisania nietuzinkowych tekstów, https://www.polskieradio.pl/10/3943/Artykul/1778560 (dostęp: 10.07.2019).

Breaking Bad (AMC): Ratings Recap, http://www.ratingsryan.com/2016/07/breaking-bad-amc-ratings-recap.html (dostęp: 20.08.2021).

Breaking Bad creator, Vince Gilligan, answers fans’ questions, https://www.youtube.com/watch?v=9D2fkeGe-S4 (dostęp: 30.08.2021).

Hauge M., Story Structure: The 5 Key Turning Points of All Successful Screenplays, https://www.storymastery.com/story/screenplay-structure-five-key-turning-points-successful-scripts (dostęp: 10.07.2019).

Holloway D., Number of Scripted TV Shows Declined in 2020, https://variety.com/2021/tv/news/number-of-scripted-tv-1234896041/ (dostęp: 15.11.2021).

Lexico, https://www.lexico.com/definition/storyline (dostęp: 20.04.2020).

Potts K., 25 Things You Never Knew About ’Hill Street Blues. One of TV’s Most Influential Dramas, „Yahoo! Entertainment”, https://www.yahoo.com/entertainment/blogs/tv-news/25-things-you-never-knew-about--hill-street-blues---one-of-tv-s-most-influential-dramas-234540506.html (dostęp: 3.01.2020).

Reese H., Why Is the Golden Age of TV So Dark, „The Atlantic”, http://www.theatlantic.com/entertainment/archive/2013/07/why-is-the-golden-age-of-tv-so-dark /277696/ (dostęp: 12.02.2022).

Seger L., Syd Field: A Historical Perspective, https://scriptmag.com/features/syd-field-historical-perspective (dostęp: 1.08.2020).

Vince Gilligan’s ‘Breaking Bad’ Movie Headed To Netflix & AMC, https://deadline.com/2019/02/breaking-bad-movie-netflix-amc-gilligan-1202556172/ (dostęp: 20.08.2021).

Wikipedia: Nielsen ratings for The X Files, https://en.wikipedia.org/wiki/The_XFiles#Nielsen_ratings (dostęp: 12.01.2019).

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Prawa autorskie (c) 2025 © Copyright by Artur Borowiecki, Łódź 2025; © Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2025; © Copyright for this edition by Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera, Łódź 2025

Licencja

Mapa strony	Księgarnia	Social Media
Strona główna Aktualności Katalog O nas Kontakt Polityka Prywatności Deklaracja dostępności Czasopisma Księgarnia	42 635 55 77 42 235 01 62 ksiegarnia@uni.lodz.pl Biuro: 42 235 01 65 42 635 55 80 agnieszka.janicka@uni.lodz.pl Polityka prywatności i cookies © 2024 Uniwersytet Łódzki

Struktury narracyjne w serialach XXI wieku

Pobrania

Licencja

Inne prace tego samego autora

Dyscypliny

Serie

Nowa zawartość