Aus dem evangelischen Pfarrhaus in Lodz und Umgebung: Die Literatur der evangelisch-augsburgischen Dichterpfarrer 1839-1939. Eine kommentierte Anthologie

Autorzy

Monika Kucner
Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Zakład Niemcoznawstwa
https://orcid.org/0000-0001-6157-4532

Słowa kluczowe:

Łódź, XIX wiek, XX wiek, literatura, religia, mniejszość niemiecka, ewangelicy

Streszczenie

W ciągu kilkudziesięciu lat powstało w Łodzi społeczeństwo o skrajnych kontrastach społecznych, w którym wiodącą rolę odgrywała obca etnicznie (niemiecka i żydowska) burżuazja. W mieście dominowały dwie warstwy, wspomniana burżuazja i robotnicy. Gdzieś na marginesie społeczeństwa istniała jeszcze ograniczona liczba inteligencji. W niewielkim stopniu była również klasa średnia, do której należeli drobni przemysłowcy, urzędnicy państwowi oraz przedstawiciele tzw. wolnych zawodów, jak lekarze, nauczyciele, dziennikarze, prawnicy, pisarze. Łódź potrzebowała takich ludzi, którzy byliby ważnym nośnikiem rozwoju społecznego i siłą stabilizującą. Do tej grupy należą osoby, którym zależy na duchowym i moralnym rozwoju społeczeństwa. Ich rola opiera się na podtrzymywaniu kultury, tradycji i wierzeń oraz wpajaniu wartości etycznych.
Społeczeństwo łódzkie, które kształtowało się w warunkach kapitalizmu, gdzie najważniejszą wartością był pieniądz, wymagało szczególnej opieki duchowej. Z tego powodu duchowieństwo odgrywało ważną rolę w mieście. Ich celem było przede wszystkim szerzyć wiarę w społeczeństwie i troszczyć się o wartości moralne. Duchowieństwo łódzkie nie tylko nauczało wiary czy pełniło rolę autorytetu moralnego, często pełniło rolę mediatorów i inicjatorów w sferze kultury. Duchowni często chwytali za pióro, aby przelać swoje myśli na papier. Pisali teksty literackie i publicystyczne w języku niemieckim lub polskim i publikowali je w lokalnych gazetach i czasopismach lub rzadziej w formie książkowej. Dziennikarstwo i twórczość literacka cieszyły się szczególną popularnością wśród duchowieństwa luterańskiego. Pozwoliły one rozwinąć poczucie estetyczne w innej formie niż tylko niedzielne kazanie, rozbudzić zamiłowanie do piękna i doprowadzić wiernych do przyswojenia wartości estetycznych i duchowych.
Niniejsza antologia przedstawia niewielki wycinek obszerniejszego dorobku pastorów ewangelicko-augsburskich z Łodzi i okolic w latach 1839-1939. Główną część tomu stanowi zbiór tekstów niemieckojęzycznych pastorów-poetów, w tym Philippa Kreutza, Rudolfa Gundlacha czy Augusta Hermanna Müllera. Publikacja jest antologią opatrzoną w rozbudowany komentarz dotyczący dziejów miasta, rozwoju parafii ewangelicko-augsburskich w Łodzi i okolicach w XIX i na początku XX wieku oraz działalności duszpasterskiej wybranych pastorów.

Bibliografia

Angerstein W.P., Andenken an die Jubelfeste in der St. Johannisgemeinde zu Łodź am 8. und 10. Oktober 1909.
Zobacz w Google Scholar

Gundlach R., Lied Nr. 19. In: Śpiewnik dla Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Królestwie Polskim, Warszawa 1899.
Zobacz w Google Scholar

Gundlach R., Lied Nr. 101. In: Śpiewnik dla Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Królestwie Polskim, Warszawa 1899.
Zobacz w Google Scholar

Gundlach R., Lied Nr. 126. In: Śpiewnik dla Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Królestwie Polskim, Warszawa 1899.
Zobacz w Google Scholar

Kreutz P., Advent. In: Lodzer Illustriertes Sonntagsblatt. Beilage zur „Neuen Lodzer Zeitung“, 29.11.1925, S. 3.
Zobacz w Google Scholar

Kreutz P., Ein Jahrhundert Webermeisterinnung in Lodz. In: Lodzer Illustriertes Sonntagsblatt. Beilage zur „Neuen Lodzer Zeitung“, Nr. 45, 9.11.1924.
Zobacz w Google Scholar

Kreutz P., Halbinsel Hela. In: Ders., Zeit und Ewigkeit, Łódź 1937.
Zobacz w Google Scholar

Kreutz P., Im Danziger Haff. In: Ders., Zeit und Ewigkeit, Łódź 1937.
Zobacz w Google Scholar

Kreutz P., Im Freistaat. In: Ders., Zeit und Ewigkeit, Łódź 1937.
Zobacz w Google Scholar

Kreutz P., Lied der Auslanddeutschen. In: Ders., Zeit und Ewigkeit, Łódź 1937.
Zobacz w Google Scholar

Kreutz P., Mein Heimatland, In: Ders., Zeit und Ewigkeit, Łódź 1937.
Zobacz w Google Scholar

Kreutz P., Mein schönes Heimatland. In: Ders., Zeit und Ewigkeit, Łódź 1937.
Zobacz w Google Scholar

Kreutz P., Ostern. In: Die Welt im Bilde. Sonntagsbeilage zur „Neuen Lodzer Zeitung“, 31.03.1929, S. 1.
Zobacz w Google Scholar

Kreutz P., Pfingsten. In: Lodzer Illustriertes Sonntagsblatt. Beilage zur „Neuen Lodzer Zeitung“, 8.06.1924, S. 5.
Zobacz w Google Scholar

Kreutz P., Totensonntag. In: Welt im Bild, 11.1930, S. 3.
Zobacz w Google Scholar

Kreutz P., Traum und Tag: Gedichte, Weißenburg 1953.
Zobacz w Google Scholar

Kreutz P., Weihnachten. In: Lodzer Illustriertes Sonntagsblatt. Beilage zur „Neuen Lodzer Zeitung“, 27.12.1925, S. 5.
Zobacz w Google Scholar

Kreutz P., Zeit und Ewigkeit, Łódź 1937.
Zobacz w Google Scholar

Kreutz P., Zeit und Ewigkeit: Gedichte. In: Neuen Lodzer Zeitung, Łódź 1937.
Zobacz w Google Scholar

Manitius Z.O., Łódź przed 100 laty. Z uprzejmie użyczonych pamiętników Zygmunta Manitiusa. In: Giewont. Ilustrowane czasopismo poświęcone sztuce, literaturze, sprawom rozwoju uzdrowisk, styczeń 1928, Nr. 3, S. 46–48.
Zobacz w Google Scholar

Metzner F.G., Gesang zur Weihe des neuerbauten Meisterhauses der löblichen Weberinnung zu Lodz am 3ten September 1839.
Zobacz w Google Scholar

Müller A.H., Der Harfner und der Fischmarkt. In: Ders., Waldblumen, Łódź 1902.
Zobacz w Google Scholar

Müller A.H., Die Märtyrer der Makkabäerzeit. In: Ders., Waldblumen, Łódź 1902.
Zobacz w Google Scholar

Müller A.H., Jonas. In: Ders., Waldblumen, Łódź 1902.
Zobacz w Google Scholar

Müller A.H., Waldblumen, Łódź 1902.
Zobacz w Google Scholar

Alabrudzińska E., Protestantyzm w Polsce w latach 1918–1939, Toruń 2009.
Zobacz w Google Scholar

Althaus P., Der Tod ist verschlungen in den Sieg!, Łódź 1915.
Zobacz w Google Scholar

Althaus P., Lodzer Kriegsbüchlein. Deutsch-evangelische Betrachtungen, Göttingen 1916.
Zobacz w Google Scholar

Althaus P., Um Glauben und Vaterland. Neues Lodzer Kriegsbüchlein, Göttingen 1917.
Zobacz w Google Scholar

[Astor-Lodz], Hundert Jahre St. Trinitatisgemeinde zu Lodz. In: Volksfreundkalender für Stadt und Land auf das Jahr 1928, Jg. 2.
Zobacz w Google Scholar

Aus der Arbeit für die Arbeit. Sonderausgabe der Jugendzeitschrift „An die Jugend“ anlässlich der 40-jährigen Amtstätigkeit des Herrn Senior Pastor Julius Dietrich an St. Johannis, Lodz den 11 Dezember 1938, [Łódź 1938].
Zobacz w Google Scholar

Badziak K., Zarys dziejów w Łodzi do 1918 roku. In: S. Liszewski (Hrsg.), Łódź: monografia miasta, Łódź 2009.
Zobacz w Google Scholar

Badziak K., Chylak K., Łapa M., Łódzkie chrześcijańskie wspólnoty wyznaniowe (bez Kościoła rzymskokatolickiego) w Łodzi do wybuchu I wojny światowej. In: M. Kulesza, M. Łapa, J. Walicki (Hrsg.), Rola wspólnot wyznaniowych w historii miasta Łodzi, Łódź 2010.
Zobacz w Google Scholar

Badziak K., Chylak K., Łapa M., Łódź wielowyznaniowa. Dzieje wspólnot religijnych do 1914 roku, Łódź 2014.
Zobacz w Google Scholar

Bahr H.-E., Poiesis. Theologische Untersuchung der Kunst, Stuttgart 1961.
Zobacz w Google Scholar

Baranowski B., Fijałek J. (Hrsg.), Łódź. Dzieje miasta, Bd. I. Do 1918 r., Warszawa–Łódź 1980.
Zobacz w Google Scholar

Barszczewska-Krupa A., Samuś P., Życie polityczno-społeczne. In: B. Baranowski, J. Fijałek (Hrsg.), Łódź. Dzieje miasta, Bd. I. Do 1918 r., Warszawa–Łódź 1980.
Zobacz w Google Scholar

Boczkowski P. (Hrsg.), Łódź, która przeminęła w publicystyce i prozie (antologia), Łódź 2008.
Zobacz w Google Scholar

Boemelburg H.J., Lodz. Geschichte einer multikulturellen Industriestadt im 20. Jahrhundert, Paderborn 2022.
Zobacz w Google Scholar

[o.A.], Brüdergemeinde in Lodz. In: Jubiläumschrift der „Lodzer Zeitung“ 1863–1913, Łódź 1913.
Zobacz w Google Scholar

Budziarek M., Archikatedra łódzka. Wokół Bazyliki Mniejszej św. Stanisława Kostki, Łódź 1995.
Zobacz w Google Scholar

Budziarek M., Konfessionelle Koexistenz in Lodz im 19. und 20. Jahrhundert. In: J. Hensel (Hrsg.), Polen, Deutsche und Juden in Lodz 1820–1939. Eine schwierige Nachbarschaft, Osnabrück 1999.
Zobacz w Google Scholar

Budziarek M., Łodzianie, Łódź 2000.
Zobacz w Google Scholar

Budziarek M., Łódzki bedeker wyznaniowy, Łódź 1998.
Zobacz w Google Scholar

Budziarek M., Łódź Piotrowa. Krótka historia kościoła w Łodzi, Łódź 2005.
Zobacz w Google Scholar

Budziarek M., Skromna wielkość, Rudolf Gustaw Gundlach (1850–1922). In: Ders., Łodzianie, Łódź 2000.
Zobacz w Google Scholar

Budziarek M., Świątynie Łodzi, Łódź 2005.
Zobacz w Google Scholar

Caban W. (Hrsg.), Niemieccy osadnicy w Królestwie Polskim 1815–1915, Kielce 1999.
Zobacz w Google Scholar

Christliche Literatur. In: E.B. Bode (Hrsg.), Der Brockhaus Literatur. Schriftsteller, Werke, Epochen, Sachbegriffe, 4., überarbeitete und aktualisierte Aufl., Gütersloh–München 2010.
Zobacz w Google Scholar

Chylak K., Dzieje łódzkiej katedry. Od kościoła filialnego do bazyliki mniejszej. In: P. Machlański (Hrsg.), Serce Łodzi. Historia i współczesność, Łódź 2013.
Zobacz w Google Scholar

Czembor H., Dzieje ewangelicyzmu w Łodzi (od początku do roku 1939). In: Kalendarz Ewangelicki, Warszawa 1978, S. 217–225.
Zobacz w Google Scholar

Czembor H., Dzieje luteranizmu w Łodzi. In: Rocznik Teologiczny Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej 1977, Nr. 19, H. 2, S. 29–66.
Zobacz w Google Scholar

Czembor H., Dzieje parafii luterańskich w Łodzi do 1939 roku. In: B. Milerski, K. Woźniak (Hrsg.), Przeszłość przyszłości. Z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, Łódź 1998, S. 45–82.
Zobacz w Google Scholar

Czembor H., Ewangelicy-Polacy w Łodzi w okresie międzywojennym. In: Rocznik Teologiczny Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej 1975, Nr. 17, H. 1, S. 69–85.
Zobacz w Google Scholar

Der deutsche Schul- und Bildungsverein zu Lodz: 1907–1957. In: Erinnerungsschrift zum 50. Jahrestag seiner Gründung, in Verbindung mit zahlreichen Mitarbeitern zusammengestellt von Horst Markgraf und Fritz Weigelt, Weinheim 1957.
Zobacz w Google Scholar

Dietrich E.K., Heike O. (Hrsg.), 100 [Hundert] Jahre evangelische St.-Johanniskirche in Lodz. Ein Wahrzeichen von Martin Luthers Sprache und Lehre, Mönchengladbach 1984.
Zobacz w Google Scholar

Dietrich J., 50 Jahre göttlicher Barmherzigkeit. In: Festschrift anlässlich des 50jährigen Jubiläums der evang.-luth. Johannisgemeinde zu Lodz, Łódź 1934.
Zobacz w Google Scholar

Dietrich J., Allein Gott in der Höh sei Ehr: Festschrift anläßlich der Einweihung der evang. luth. St. Matthäikirche, Łódź 1928.
Zobacz w Google Scholar

Dietrich J., Die St. Matthäi-Kirche. In: Jubiläumschrift der „Lodzer Zeitung“ 1863–1913, Łódź 1913.
Zobacz w Google Scholar

Dietrich J., Entstehung und Entwicklung der lutherischen St. Johannisgemeinde. In: Jubiläumschrift der „Lodzer Zeitung“ 1863–1913, Łódź 1913.
Zobacz w Google Scholar

Dietrich J., Powstanie i rozwój parafii św. Jana. In: Jubiläumschrift der „Lodzer Zeitung“ 1863–1913, Łódź 1913.
Zobacz w Google Scholar

Dominikowski J., Nekropolia Łodzi wielkoprzemysłowej. Cmentarz Stary przy ulicy Ogrodowej. Dzieje i sztuka 1854–1945, Łódź 2004.
Zobacz w Google Scholar

Donnert E., Die Universität Dorpat-Jur‘ev 1802–1918. Ein Beitrag zur Geschichte des Hochschulwesens in den Ostseeprovinzen des Russischen Reiches, Frankfurt am Main u.a. 2007.
Zobacz w Google Scholar

Durkheim E., Elementarne formy życia religijnego, Warszawa 1990.
Zobacz w Google Scholar

Dutkowski L., Jubileusz 80-lecia istnienia adwentyzmu w Łodzi. In: Sługa Zboru 1974, Nr. 2–3.
Zobacz w Google Scholar

Dworzaczkowa J., Z dziejów braci czeskich w Polsce, Poznań 2003.
Zobacz w Google Scholar

Dzwonkowski R., Listy społeczne biskupów polskich 1891–1918, Paryż 1974.
Zobacz w Google Scholar

Ein Denkstein dem evangelischen Waisenhause in Lodz zur 25-jährigen Jubelfeier gesetzt von R. Gundlach, Pastor, Łódź 1912.
Zobacz w Google Scholar

Engelhardt R. von, Die Deutsche Universität Dorpat in ihrer geistesgeschichtlichen Bedeutung, München 1933.
Zobacz w Google Scholar

Feldmann W., Mit der Heeresgruppe des Prinzen Leopold von Bayern nach Weißrussland hinein, München 1916.
Zobacz w Google Scholar

Festschrift zum 25-jährigen Jubiläum des Kirchengesangvereins der Evang.-Augsb. St. Johannis – Gemeinde zu Lodz, [Łódź 1909].
Zobacz w Google Scholar

Festschrift zum 50-jährigen Jubiläum des Kirchengesangvereins der evang.-lutherischen St. Johannis-Gemeinde zu Lodz: 1884–1934, Łódź 1934.
Zobacz w Google Scholar

Festschrift zur 50. [fünfzigjährigen] Wiederkehr des Gründungstages des evangelisch-lutherischen Kirchengesangvereins „Harmonia” in Konstantynow: 1879–1929, Łódź 1929.
Zobacz w Google Scholar

Festschrift zur 75-jährigen Jubelfeier des Lodzer Männer-Gesang-Vereins 1846–1921: Feier am 16. und 17. Juni 1923 in den Räumen des Vereinshauses Petrikauer, Nr. 143, Männer-Gesang-Verein, Łódź.
Zobacz w Google Scholar

Festschrift zur Feier des 75. [fünfundsiebzig]-jährigen Jubiläums des Kirchengesang-Vereins der St. Trinitatis-Gemeinde zu Lodz: 1859–1934, Łódź 1934.
Zobacz w Google Scholar

Festschrift zur Feier des 100-jährigen Jubiläums der Webermeister-Innung zu Lodz, Łódź 1924.
Zobacz w Google Scholar

Fijałek J., Indulski J., Opieka zdrowotna w Łodzi do 1945. Studium organizacyjno-historyczne, Łódź 1990.
Zobacz w Google Scholar

Fijałkowski P., Rozwój społeczności ewangelickiej i powstanie sieci parafialnej w środkowej Polsce w II połowie XVIII wieku i początku XIX w. In: B. Milerski, K. Woźniak (Hrsg.), Przeszłość przyszłości. Z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, Łódź 1998.
Zobacz w Google Scholar

Flatt O., Opis miasta Łodzi pod względem historycznym, statystycznym i przemysłowym, Warszawa 1853.
Zobacz w Google Scholar

Galiński A., Budziarek M. (Hrsg.), Eksterminacja inteligencji Łodzi i okręgu łódzkiego 1939–1940, Łódź 1992.
Zobacz w Google Scholar

Gastpary W., Historia protestantyzmu w Polsce od połowy XVIII w. do pierwszej wojny światowej, Warszawa 1977.
Zobacz w Google Scholar

Gastpary W., W stulecie „Zwiastuna“. In: Zwiastun Ewangelicki 1963, Nr. 2.
Zobacz w Google Scholar

Gedenkschrift anlässlich des 50jährigen Jubiläums der Baptistengemeinde Lodz, Nawrot 2, 1878–1928, Łódź 1928.
Zobacz w Google Scholar

Gerlach-Damaschke R., Dichtung im Kontext der Geschichte. Zur Literatur der Deutschen in und aus Polen. In: C.J. Kenez, H. Neubach, J. Rogall (Hrsg.), Beiträge zur deutsch-polnischen Nachbarschaft, Berlin–Bonn 1992.
Zobacz w Google Scholar

Ginsbert A., Łódź. Studium monograficzne, Łódź 1962.
Zobacz w Google Scholar

Glass J., W czterechsetną rocznicę reformacji w Polsce. In: Ders., Ewangelicy Polacy w świetle dokumentów urzędowych, Łódź 1919.
Zobacz w Google Scholar

Gniazdo dla dzieci. In: Rozwój 1907, Nr. 88, S. 3.
Zobacz w Google Scholar

Goerne A., Z zakresu statystyki m. Łodzi. In: Informator m. Łodzi z kalendarzem na rok 1919, Łódź (o.J.).
Zobacz w Google Scholar

Grad S., Najstarsza parafia łódzka (Krótki rys historyczny). In: Wiadomości Diecezjalne Łódzkie 1974, Bd. 48, Nr. 1.
Zobacz w Google Scholar

Graliński T., Spis parafii i kościołów Diecezji Łódzkiej i krótki ich opis historyczny. In: Wiadomości Diecezjalne Łódzkie 1951, Nr. 11–12; 1952, Nr. 1–3, 10–11; 1953, Nr. 1–4, 9; 1954, Nr. 2–3.
Zobacz w Google Scholar

Grelewski S., Wyznania protestanckie i sekty religijne w Polsce współczesnej, Lublin 1937.
Zobacz w Google Scholar

Grzegorczyk A., Dzieje łódzkich parafii ewangelicko-augsburskich w XIX i na początku XX w. In: Łódzkie Studia Teologiczne 2016, Nr. 25/4.
Zobacz w Google Scholar

Gundlach R., Das evangelische Waisenhaus in Lodz 1887–1912, Łódź 1912.
Zobacz w Google Scholar

Gundlach R., Das evangelische Waisenhaus in Lodz, Warszawa 1903.
Zobacz w Google Scholar

Gundlach R., Kasa Zapomogowa Warszawskiego Ew.-Augs. Okręgu Konsystorskiego. In: Przyjaciel Domu. Kalendarz dla Ewangelików na rok przestępny 1920, S. 66–69.
Zobacz w Google Scholar

Hadrian P., Lebensbild des Konsistorialrats Pastor Rudolf Gustaw Gundlach. In: Pastor Rudolf Gundlach. Sein Leben und Wirken, Łódź 1922.
Zobacz w Google Scholar

Handels und Industrieblatt. In: Neue Lodzer Zeitung. Illustrierte Sonntagsbeilage 1909, Nr. 47.
Zobacz w Google Scholar

Heike O., 150 Jahre Schwabensiedlungen in Polen 1795–1945, Leverkusen 1979.
Zobacz w Google Scholar

Heike O., Das Deutsche Schulwesen in Mittelpolen, Dortmund 1963.
Zobacz w Google Scholar

[o.A.], Heimatklänge: deutsche Dichtungen aus dem ehem. Kongreßpolen. Mit Widmung von Albert Breyer an „die dankbaren Heimatgenossen“, Łódź 1925.
Zobacz w Google Scholar

Hetzer T., „Deutsche Stunde“. Volksgemeinschaft und Antisemitismus in der politischen Theologie bei Paul Althaus, München 2009.
Zobacz w Google Scholar

Hoefig A., Die Anfänge evang. Kirchenwesens in Lodz. In: Volksfreundkalender für Stadt und Land auf das Jahr 1928, Jg. 2.
Zobacz w Google Scholar

Hoefig A., Die St. Johanniskirche in Lodz. In: Freie Presse 1926, Jg. 4, Nr. 353.
Zobacz w Google Scholar

Hoefig A., Powstanie listopadowe w świetle dokumentów łódzkich. In: Rocznik Łódzki 1928, Bd. 1.
Zobacz w Google Scholar

Hohoff C., Was ist das Christliche in der christlichen Literatur? In: K. Forster (Hrsg.), Was ist das Christliche in der christlichen Literatur? Heft 12 der Katholischen Akademie in Bayern, München 1960, S. 75–109.
Zobacz w Google Scholar

Jabłkowska J., „Das gelobte Land“ oder das Elend des Frühkapitalismus? „Heimatliteratur“ aus und über Lodz. In: S. Dyroff, K. Radziszewska, I. Röskau-Rydel (Hrsg.), Lodz jenseits von „Fabriken, Wildwest und Provinz“, München 2009.
Zobacz w Google Scholar

Janczak J.K., Ludność Łodzi przemysłowej 1820–1914. In: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica 1982, Nr. 11.
Zobacz w Google Scholar

Janczak J.K., Ludność. In: B. Baranowski, J. Fijałek (Hrsg.), Łódź. Dzieje miasta, Bd. I. Do 1918 r., Warszawa–Łódź 1980.
Zobacz w Google Scholar

Janczak J.K., Struktura narodowościowa w Łodzi w latach 1820–1939. In: W. Puś, S. Liszewski (Hrsg.), Dzieje Żydów w Łodzi w latach 1820–1944, Łódź 1991.
Zobacz w Google Scholar

Janczak J.K., Struktura społeczna ludności Łodzi w latach 1820–1918. In: P. Samuś (Hrsg.), Polacy – Niemcy – Żydzi w Łodzi w XIX–XX w. Sąsiedzi dalecy i bliscy, Łódź 1997.
Zobacz w Google Scholar

Jasper G., Paul Althaus (1888–1966): Professor, Prediger und Patriot in seiner Zeit, Göttingen 2015.
Zobacz w Google Scholar

Jess W., Pater Damasy oder das Verbrechen auf Jasna Góra, Łódź 1910.
Zobacz w Google Scholar

Jubiläums-Beilage zur „Lodzer Zeitung“, Łódź 1888.
Zobacz w Google Scholar

Jubiläumschrift der „Lodzer Zeitung“ 1863–1913, Łódź 1913.
Zobacz w Google Scholar

Kaiser E., Superintendent Wilhelm Petrus Angerstein, Volksfreundkalender für Stadt und Land, [o.O.] 1929.
Zobacz w Google Scholar

Kaszubina W., Bibliografia prasy łódzkiej 1863–1944, Warszawa 1967.
Zobacz w Google Scholar

Kaszubina W., Najstarsze łódzkie czasopisma kulturalno-literackie. Szkic historyczno-bibliograficzny. In: Prace Polonistyczne 1969, seria XXV.
Zobacz w Google Scholar

Kaszubina W., Notatki o prasie łódzkiej. In: Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego 1968, Bd. 7, S. 171–197.
Zobacz w Google Scholar

Kaszubina W., Specyfika początków czasopiśmiennictwa polskiego w Łodzi (1863–1914). In: Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego 1968, Bd. 8, S. 42–50.
Zobacz w Google Scholar

Kempa A., Literaci, dziennikarze i publicyści. In: A. Machejek (Hrsg.), Żydzi łódzcy – The Jews of Łódź, Łódź 2004.
Zobacz w Google Scholar

Kempa A., Sylwetki łódzkich dziennikarzy i publicystów, Łódź 1991.
Zobacz w Google Scholar

Kessler W., Doppelte Ausgrenzung. Zu Geschichte und Konzeption der „auslanddeutschen Literatur“. In: B. Neumann (Hrsg.), Literatur – Grenzen – Erinnerungsräume, Würzburg 2004.
Zobacz w Google Scholar

Kindermann H. (Hrsg.), Du stehst in großer Schar: Junge deutsche Dichtung aus Warthe- und Weichselland, Breslau 1939.
Zobacz w Google Scholar

Klein K.K., Literaturgeschichte des Deutschtums im Ausland, Leipzig 1939.
Zobacz w Google Scholar

Klikar R., Festschrift zur Feier des 100-jährigen Jubiläums der Webermeister-Innung zu Lodz 1812–1924, Łódź 1924.
Zobacz w Google Scholar

Kneifel E., Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden in Polen 1555–1939. Eine Parochialgeschichte in Einzeldarstellungen, Vierkirchen über München 1971.
Zobacz w Google Scholar

Kneifel E., Die Pastoren der Evangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen. Ein biographisches Pastorbuch mit einem Anhang, Eging 1968.
Zobacz w Google Scholar

Kneifel E., Geschichte der Evangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen, Niedermarschacht 1964.
Zobacz w Google Scholar

Kochanowski J.K., Kiedy Boruta był pacholęciem. In: Ders., Szkice i drobiazgi historyczne, Warszawa 1908.
Zobacz w Google Scholar

Konieczna J., Kultura książki polskiej w Łodzi 1820–1918, Łódź 2005.
Zobacz w Google Scholar

Konieczna J., Ludzie i instytucje książki w wielonarodowym mieście fabrycznym na przykładzie dziewiętnastowiecznej Łodzi. In: Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej 2001, H. 65.
Zobacz w Google Scholar

Kopczyńska-Jaworska B., Konwertyci w Kościele ewangelicko-augsburskim. In: B. Kopczyńska-Jaworska, K. Woźniak, Łódzcy luteranie. Społeczność i jej organizacja. In: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze – Łódzkie Studia Etnograficzne 2002, Bd. 41.
Zobacz w Google Scholar

Kopczyńska-Jaworska B., Woźniak K., Łódzcy luteranie. Społeczność i jej organizacja. In: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze – Łódzkie Studia Etnograficzne 2002, Bd. 41.
Zobacz w Google Scholar

Kossert A., „Nieprzejednane sprzeczności?“. Napięcia narodowe w protestantyzmie łódzkim w latach 1918–1939. In: B. Milerski, K. Woźniak (Hrsg.), Przeszłość przyszłości. Z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, Łódź 1998.
Zobacz w Google Scholar

Kossmann E.O., Die Anfänge des Deutschtums im Litzmannstädter Raum, Leipzig 1942.
Zobacz w Google Scholar

Kossmann E.O., Die deutschrechtliche Siedlung in Polen. Dargestellt am Lodzer Raum, Leipzig [o.J.].
Zobacz w Google Scholar

Kossmann E.O., Lodz. Eine historisch-geographische Analyse, Würzburg 1966.
Zobacz w Google Scholar

Kossmann E.O., Śladami dawnej Łodzi, Łódź 1934.
Zobacz w Google Scholar

Kossmann E.O., Zabudowanie Łodzi pod względem krajobrazowym, Łódź 1931.
Zobacz w Google Scholar

Koter M., Kształtowanie się tkanki miejskiej Łodzi do 1918 roku. In: S. Liszewski (Hrsg.), Łódź. Monografia miasta, Łódź 2009.
Zobacz w Google Scholar

Koter M., Rozwój przestrzenny i zabudowa miasta. In: B. Baranowski, J. Fijałek (Hrsg.), Łódź. Dzieje miasta, Bd. I. Do 1918 r., Warszawa–Łódź 1980.
Zobacz w Google Scholar

Koter M., Zagospodarowanie przestrzenne obszaru obecnej Łodzi u schyłku okresu przedprzemysłowego. In: Materiały i Studia 1974, H. IV.
Zobacz w Google Scholar

Krajewska H., Otto Heike i Kościół Ewangelicki w Łodzi. In: B. Kwoka (Hrsg.), Otto Heike – „Niemiecki dziennikarz z Łodzi“ jako historyk, Herne 2004.
Zobacz w Google Scholar

Krajewska H., Protestanci w Łodzi 1815–1914. Między edukacją a ewangelizacją, Warszawa 2014.
Zobacz w Google Scholar

Krajewska H., Szkoły i nauka religii – udział łódzkich protestantów w procesie kształcenia młodzieży 1820–1914. In: Rozprawy z Dziejów Oświaty 2000, Nr. 40, S. 59–86.
Zobacz w Google Scholar

Kranz G., Lexikon der christlichen Weltliteratur, Freiburg im Breisgau–Wien [u.a.] 1978.
Zobacz w Google Scholar

Kranz G., Was ist christliche Dichtung? Thesen, Fakten, Daten, München 1987.
Zobacz w Google Scholar

Krawczyk-Wasilewska V., Kucner M., Zimnica-Kuzioła E. (Hrsg.), Kultura Łodzi jako ważny czynnik rozwoju miasta, Łódź 2012.
Zobacz w Google Scholar

Krebs B., Państwo, Naród, Kościół. Biskup Julian Bursche a spory o protestantyzm w Polsce w latach 1917–1939, Bielsko-Biała 1998.
Zobacz w Google Scholar

Krukowski J., Kościół i państwo. Podstawy relacji prawnych, Lublin 2000.
Zobacz w Google Scholar

Krüger J., Objaśnienia małego katechizmu Dra M. Lutra, Warszawa 1913.
Zobacz w Google Scholar

Kucner M., Deutschsprachige Literatur in Lodz bis 1939. In: E. Wiatr, P. Zawilski (Hrsg.), Studia i szkice dedykowane Julianowi Baranowskiemu, Łódź 2010.
Zobacz w Google Scholar

Kucner M., Felieton w prasie łódzkiej w XIX wieku. In: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Germanica 2011, Nr. 7, S. 153–166.
Zobacz w Google Scholar

Kucner M., Literatura „ziemi obiecanej“. Twórczość niemieckojęzycznych łodzian w XIX i na początku XX wieku, Łódź 2014.
Zobacz w Google Scholar

Kucner M., Lodz in den feuilletonistischen Texten von Carl Heinrich Schultz (1882–1940). In: S. Dyroff, K. Radziszewska, I. Röskau-Rydel (Hrsg.), Lodz jenseits von „Fabriken, Wildwest und Provinz“, München 2009.
Zobacz w Google Scholar

Kucner M. (Hrsg.), Literackie i nieliterackie obrazy miasta. Łódź przełomu wieków oczami niemieckojęzycznego autora Carla Heinricha Schultza / Nicht nur literarische Bilder einer Stadt. Lodz in den Augen eines deutschsprachigen Autors Carl Heinrich Schultz, Łódź 2011.
Zobacz w Google Scholar

Kucner M., Riecke J., Literatura w cieniu fabrycznych kominów, Łódź 2018.
Zobacz w Google Scholar

Kuczyński K.A., Mehnert E., Ratecka B. (Hrsg.), Lodz in deutschsprachiger Literatur. Eine Anthologie, Łódź 2005.
Zobacz w Google Scholar

Kulesza M., Łapa M., Walicki J. (Hrsg.), Rola wspólnot wyznaniowych w historii miasta Łodzi, Łódź 2010.
Zobacz w Google Scholar

Kupsch E., Geschichte der Baptisten in Polen 1852–1932, Łódź 1933.
Zobacz w Google Scholar

Kuschel J., Jesus in der deutschsprachigen Gegenwartsliteratur. Mit einem Vorwort von Walter Jens, Zürich–Gütersloh 1978.
Zobacz w Google Scholar

Langenhorst G., Christliche Literatur in unserer Zeit? Vorschläge für ein zukunftsweisendes Konzept. In: Stimmen der Zeit 2007, Nr. 225, S. 556–566.
Zobacz w Google Scholar

Langenhorst G., Christliche Literatur‘? Perspektiven für ein zukunftsfähiges Konzept. In: A. Chylewska-Tölle (Hrsg.), „Nun aber bleiben Glaube, Hoffnung, Liebe.“ Die christliche Botschaft in der deutschsprachigen Literatur nach dem Zweiten Weltkrieg, Nordhausen 2011.
Zobacz w Google Scholar

Langenhorst G., „Ich gönne mir das Wort Gott“. Gott und Religion in der Literatur des 21. Jahrhunderts, Freiburg–Basel–Wien 2009.
Zobacz w Google Scholar

Langenhorst G. (Hrsg.), Christliche Literatur für unsere Zeit. 50 Leseempfehlungen, München 2007.
Zobacz w Google Scholar

Langgässer E., Das Christliche in der christlichen Dichtung. Vorträge und Briefe, Olten–Freiburg 1961.
Zobacz w Google Scholar

Lipiec W., Kultura i oświata w Łodzi w okresie międzywojennym, Łódź 1973.
Zobacz w Google Scholar

Lipiński R., Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP – historia i współczesność. In: J. Budniak, P. Jaskóła, R. Porada (Hrsg.), W nurcie myśli Jana Kalwina, Opole 2009.
Zobacz w Google Scholar

Liszewski S. (Hrsg.), Łódź. Monografia miasta, Łódź 2009.
Zobacz w Google Scholar

Łapa M., Powstanie i rozwój wielokulturowej Łodzi do 1945 r. In: P. Machlański (Hrsg.), Serce Łodzi. Historia i współczesność, Łódź 2013.
Zobacz w Google Scholar

Łoziński B., Leksykon zakonów w Polsce, Warszawa 2002.
Zobacz w Google Scholar

Łyko Z., Geneza współczesnego adwentyzmu, Warszawa 1979.
Zobacz w Google Scholar

Łyko Z., Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, Warszawa 1988.
Zobacz w Google Scholar

Łyko Z., Kościół Adwentystów Dnia Siódmego. Historia, nauka, ustrój, posłannictwo, Warszawa 2000.
Zobacz w Google Scholar

Łyko Z., Sytuacja prawna Kościoła Adwentystycznego w Polsce międzywojennej 1918–1939, Warszawa 1979.
Zobacz w Google Scholar

Machejek A. (Hrsg.), Niemcy łódzcy, Łódź 2005.
Zobacz w Google Scholar

Malanowicz H., Łódzkie czasopisma literackie i z literaturą związane w okresie dwudziestolecia 1918–1939. In: Prace Polonistyczne 1960–1961.
Zobacz w Google Scholar

Manitius A.Z., Ks. Karol Gustaw Manitius 1823–1904. Artykuł biograficzny, McLean, Virginia, USA, grudzień 2006, https://docplayer.pl/12745163-Ks-karol-gustaw-manitius.html [20.09.2022].
Zobacz w Google Scholar

Mägi R., Drechsler W. (Hrsg.), Kaiserliche Universität Dorpat 200 – Academia Gustaviana 370 – Das Jubiläum der Universität Tartu, Tartu 2004.
Zobacz w Google Scholar

Milerski B., Zamiast zakończenia: przeszłość przyszłości. Protestantyzm między utopią a praktyką społeczną. In: B. Milerski, K. Woźniak (Hrsg.), Przeszłość przyszłości. Z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, Łódź 1998.
Zobacz w Google Scholar

Milerski B., Woźniak K. (Hrsg.), Przeszłość przyszłości. Z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, Łódź 1998.
Zobacz w Google Scholar

Milker A., Konsistorialrat Pastor Rudolf Gundlach. In: Illustriertes Sonntagsblatt. Beilage zur „Neuen Lodzer Zeitung“ 1922, Nr. 23, S. 1–2, 4.
Zobacz w Google Scholar

Muznerowski S., Przyczynki do monografii Łodzi, Włocławek–Łódź 1922.
Zobacz w Google Scholar

Nasarski P.E., Das Lodzer Deutsche Gymnasium: Im Spannungsfeld zwischen Schicksal und Erbe, 1906–1981, Berlin–Bonn 1981.
Zobacz w Google Scholar

Niewieczerzał J., Kościół Ewangelicko-Reformowany. In: Posłannictwo 1967, Nr. 5–6.
Zobacz w Google Scholar

Olejnik L., Środowisko dziennikarskie w Łodzi (1918–1939). Problemy koegzystencji trzech grup narodowościowych. In: P. Samuś (Hrsg.), Polacy – Niemcy – Żydzi w Łodzi w XIX–XX w. Sąsiedzi dalecy i bliscy, Łódź 1997, S. 386–401.
Zobacz w Google Scholar

[o.A.], Pastor Philipp Kreutz. In: Illustriertes Sonntagsblatt. Beilage zur „Neuen Lodzer Zeitung“, 15.04.1923, S. 1–2.
Zobacz w Google Scholar

Pastor Rudolf Gundlach. Sein Leben und Wirken, Łódź 1922.
Zobacz w Google Scholar

Pellowski A., Kultura muzyczna w Łodzi do roku 1918, Łódź 1994.
Zobacz w Google Scholar

Personalverzeichnis der Evangelischen Kirchen in Polen 1935–1938. In: Wolhynischer Volkskalender für das Jahr 1936, S. 4.
Zobacz w Google Scholar

Piasecki O.A., Poświęcenie kamienia węgielnego pod budowę kościoła ewang.-reform. w Łodzi przy ul. Radwańskiej 33. In: Kalendarz Ewangelicki 1929.
Zobacz w Google Scholar

Piel R., Ne Mütze voll Witze aus Lodz und Pabianice, Łódź 1913.
Zobacz w Google Scholar

Pleszkun-Olejniczakowa E., Instytucje literackie w Łodzi. Dwudziestolecie międzywojenne. In: Tygiel Kultury 1996, Nr. 4, S. 75–78.
Zobacz w Google Scholar

Pleszkun-Olejniczakowa E., Kulturowy rozwój Łodzi w okresie międzywojennym. In: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Literaria Polonica 2015, Nr. 3(29), S. 7–24.
Zobacz w Google Scholar

Pleszkun-Olejniczakowa E., Środowisko literackie w Łodzi w okresie międzywojennym. In: Miscenallanea Łódzkie 1995, Nr. 2(14), S. 5–25.
Zobacz w Google Scholar

Pleszkun-Olejniczakowa E., Wokół Nagród Literackich w Łodzi w okresie międzywojennym. In: Osnowa 1981, Nr. 1, S. 94–108.
Zobacz w Google Scholar

Podgórska E., Szkolnictwo elementarne w Łodzi w latach 1808–1914, Łódź 1966.
Zobacz w Google Scholar

Porównanie wyznania rzymskokatolickiego z ewangelicko-augsburskim, Wilno 1928.
Zobacz w Google Scholar

Przelaskowski R., Zagadnienia polityczne w życiu wyznaniowem Łodzi w XIX wieku. In: Rocznik Łódzki 1928, Jg. 1.
Zobacz w Google Scholar

Przyczynek do historii zboru ewangelicko-reformowanego w Łodzi oraz budowa kościoła ewangelicko-reformowanego w Łodzi. In: Zwiastun Ewangelicki 1928, Nr. 27.
Zobacz w Google Scholar

Puś W., Die Berufs- und Sozialstruktur der wichtigsten ethnischen Gruppen in Lodz und ihre Entwicklung in den Jahren 1820–1914. In: J. Hensel (Hrsg.), Polen, Deutsche und Juden in Lodz 1820–1939. Eine schwierige Nachbarschaft, Osnabrück 1999.
Zobacz w Google Scholar

Puś W., Zmiany liczebności i struktury narodowościowej ludności Łodzi do roku 1939. In: M. Koter, M. Kulesza, W. Puś, S. Pytlas, Wpływ wielonarodowego dziedzictwa kulturowego Łodzi na współczesne oblicze miasta, Łódź 2005.
Zobacz w Google Scholar

Pytlas S., Łódzka burżuazja przemysłowa w latach 1864–1914, Łódź 1994.
Zobacz w Google Scholar

Rachalewski S., Zastygły nurt życia. Łódź, która odeszła, Łódź 1938.
Zobacz w Google Scholar

Raciborski J., Łódź w 1860 roku. Źródła. In: Rocznik Łódzki 1931, Bd. 2.
Zobacz w Google Scholar

Radziszewska K. (Hrsg.), Niemieckimi śladami po „Ziemi Obiecanej“, Łódź 1997.
Zobacz w Google Scholar

Radziszewska K., Woźniak K. (Hrsg.), Pod jednym dachem. Niemcy oraz ich polscy i żydowscy sąsiedzi w Łodzi w XIX i XX wieku, Łódź 2000.
Zobacz w Google Scholar

Raymond B., Isabella. Motive aus der Komödie der Ehe, Łódź 1928.
Zobacz w Google Scholar

Raymond B., Miłość, student a wojna, Łódź 1933.
Zobacz w Google Scholar

Raymond B., Ucieczka przez błękit nieba. Dzieje miłości w trzech aktach z epilogiem bez słów, Łódź 1935.
Zobacz w Google Scholar

Raymond B., W poszukiwaniu ojczyzny, Łódź 1938.
Zobacz w Google Scholar

Romankow J., Ku nowym brzegom. In: Słowo i Myśl. Przegląd Ewangelicki 1995, Nr. 12.
Zobacz w Google Scholar

Rosin R., Bandurka M., Łódź 1423–1823–1973. Zarys dziejów i wybór dokumentów, Łódź 1974.
Zobacz w Google Scholar

Rynkowska A., Gundlach Rudolf Gustaw 1850–1922. In: Polski Słownik Biograficzny, Bd. 9, Wrocław 1960–1961, S. 157–158.
Zobacz w Google Scholar

Rynkowska A., Ulica Piotrkowska, Łódź 1970.
Zobacz w Google Scholar

Salzwedel M., 50 Jahre evang. luth. Kirchengesangverein der St. Johannisgemeide zu Łódź. In: Festschrift anlässlich des 50jährigen Jubiläums der evang.-luth. Johannisgemeinde zu Lodz, Łódź 1934.
Zobacz w Google Scholar

Samuś P., Łódź – mała ojczyzna Polaków, Niemców, Żydów. In: P. Samuś (Hrsg.), Polacy – Niemcy – Żydzi w Łodzi w XIX–XX w. Sąsiedzi dalecy i bliscy, Łódź 1997, S. 154–155.
Zobacz w Google Scholar

Samuś P. (Hrsg.), Polacy – Niemcy – Żydzi w Łodzi w XIX–XX w. Sąsiedzi dalecy i bliscy, Łódź 1997.
Zobacz w Google Scholar

Sawicki J., Studia nad położeniem prawnym mniejszości religijnych w państwie polskim, Warszawa 1937.
Zobacz w Google Scholar

Schedler G., 50 Jahre Evangelischen Waisenhaus in Lodz, Łódź 1937.
Zobacz w Google Scholar

Schedler G., Eben-Ezer. Eine Jahrhundertgeschichte der evangelischen St. Trinitatis Gemeinde zu Lodz, Łódź 1929.
Zobacz w Google Scholar

Schmidt A., Die Trinitatiskirche Evangelische Mutter-Gemeinde in Lodz, Bad Münstereifel 1988.
Zobacz w Google Scholar

Schoenaich K., Kościół św. Mateusza w Łodzi. In: Przegląd Techniczny 1913, Nr. 15.
Zobacz w Google Scholar

Sosnowska J., Działalność duszpasterska i społeczna pastora Rudolfa Gundlacha (1850–1922). In: Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku 2013, Bd. 10.
Zobacz w Google Scholar

Sosnowska J., Działalność socjalna i opiekuńczo-wychowawcza Łódzkiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności (1885–1940), Łódź 2011.
Zobacz w Google Scholar

Statystyka zborów ewangelicko-augsburskich w Królestwie Polskim. In: Zwiastun Ewangeliczny 1898, Nr. 6.
Zobacz w Google Scholar

Stefański K., Architektura sakralna Łodzi w latach 1860–1914. In: Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 1988, H. 2.
Zobacz w Google Scholar

Stefański K., Architektura sakralna Łodzi w okresie przemysłowego rozwoju miasta 1821–1914, Łódź 1995.
Zobacz w Google Scholar

Stefański K., Ewangelicko-augsburskie budownictwo kościelne w okręgu łódzkim w pierwszej połowie XIX wieku. In: Kwartalnik Architektury i Urbanistyki. Teoria i Historia 1992, Bd. 37, H. 3.
Zobacz w Google Scholar

Stefański K., Jak zbudowano przemysłową Łódź. Architektura i urbanistyka miasta w latach 1821–1914, Łódź 2001.
Zobacz w Google Scholar

Stefański K., Kaplica grobowa Karola Scheiblera w Łodzi, Łódź 2006.
Zobacz w Google Scholar

Stefański K., Ludzie, którzy zbudowali Łódź. Leksykon architektów i budowniczych miasta (do 1939 roku), Łódź 2009.
Zobacz w Google Scholar

Stefański K., Łódź zapamiętana. Stary cmentarz. Część ewangelicka i prawosławna, Łódź 2003.
Zobacz w Google Scholar

Stefański K., Stary cmentarz ewangelicko-augsburski w Łodzi, Łódź 1992.
Zobacz w Google Scholar

Stegner T., Ewangelicy ziem polskich XIX wieku. Sylwetki wybitnych postaci, Gdańsk 2008.
Zobacz w Google Scholar

Stegner T., Ks. Wilhelm Piotr Angerstein. Duszpasterz Polaków i Niemców. In: Ders., Ewangelicy ziem polskich XIX w. Sylwetki wybitnych postaci, Gdańsk 2008.
Zobacz w Google Scholar

Stegner T., Pastorzy ewangeliccy w Królestwie Polskim w latach 1815–1914. In: Rocznik Teologiczny Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej 1990, Nr. 32, H. 2, S. 245–286.
Zobacz w Google Scholar

Stegner T., Pastorzy Królestwa Polskiego na studiach teologicznych w Dorpacie w XIX wieku, Warszawa 1993.
Zobacz w Google Scholar

Stegner T., Rola Kościoła ewangelickiego w życiu kolonistów niemieckich w Królestwie Polskim 1815–1915. In: W. Caban (Hrsg.), Niemieccy osadnicy w Królestwie Polskim 1815–1915, Kielce 1999.
Zobacz w Google Scholar

Steinberg H., Die Brüder in Polen. Eine Geschichte der Herrnhuter. Gemeinschaftsarbeit in Kongresspolen, Gnadau 1924.
Zobacz w Google Scholar

Stolarzewicz L., Literatura Łodzi w ciągu jej istnienia. Szkic literacki i antologia, Łódź 1935.
Zobacz w Google Scholar

Strzałkowski J., Architekci i budowniczowie w Łodzi do 1944 roku, Łódź 1997.
Zobacz w Google Scholar

Strzałkowski J., Kościół ewangelicko-augsburski św. Mateusza w Łodzi. Przewodnik, Łódź 1996.
Zobacz w Google Scholar

Strzałkowski J., Kościół Ewangelicko-Augsburski w Łodzi, Łódź 2005.
Zobacz w Google Scholar

Sułowski Z., Pierwszy Kościół polski. In: J. Kłoczkowski (Hrsg.), Chrześcijaństwo w Polsce. Zarys przemian 966–1979, Lublin 1992.
Zobacz w Google Scholar

Supady J., Powstanie i rozwój ochronek, przytułków, sierocińców dla dzieci w Łodzi na przełomie XIX i XX w. In: Zdrowie Publiczne 1977, Nr. 4.
Zobacz w Google Scholar

Szram A. (Hrsg.), Literatura i język Łodzi: materiały z sesji naukowej w Muzeum Historii Miasta Łodzi zorganizowanej w dniach 18–19 kwietnia 1978 r., Łódź 1978.
Zobacz w Google Scholar

Szulc J., Luterańscy organizatorzy życia kościelnego wobec powstania 1863 r. In: Kalendarz Ewangelicki 1969, Nr. 82.
Zobacz w Google Scholar

Szulc J., Oddźwięk Powstania Styczniowego wśród protestanckiej ludności łódzkiego okręgu przemysłowego. In: Kalendarz Ewangelicki 1970, Nr. 83.
Zobacz w Google Scholar

Śpiewnik dla Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Królestwie Polskim, Warszawa 1899.
Zobacz w Google Scholar

Taube A. von, Thomson E., Garleff M., Die Deutschbalten – Schicksal und Erbe einer eigenständigen Gemeinschaft. In: W. Schlau (Hrsg.), Die Deutsch-Balten, München 1995.
Zobacz w Google Scholar

Teplitzka B., Lodzer Typen, Łódź 1913.
Zobacz w Google Scholar

Thomson E., Alma Mater Dorpatensis. Die Universität Dorpat in Estland von den Anfängen bis 1944. In: Das Ostpreußenblatt, Jg. 33, Folge 26, 26. Juni 1982.
Zobacz w Google Scholar

Tomaszewski H.R., Baptyści w Polsce w latach 1858–1918, Warszawa 1993.
Zobacz w Google Scholar

Tomaszewski H.R., Wspólnoty chrześcijańskie typu ewangeliczno-baptystycznego na terenie Polski w latach 1858–1939, Warszawa 2006.
Zobacz w Google Scholar

Towarzystwo opieki nad dziećmi. In: Rozwój 1907, Nr. 68, S. 5.
Zobacz w Google Scholar

Vogt J., Die Diasporarbeit der Herrnhuter Brüdergemeinde in Polen. In: Ekklesia 1938, Bd. 5.
Zobacz w Google Scholar

Waleszczak R., Parafia ewangelicko-augsburska w Łomży w XIX i początkach XX w. (do 1918 r.). In: Rocznik Mazowiecki 2004, Nr. 16, S. 147–165.
Zobacz w Google Scholar

Walicki J., Szkolnictwo i nauczyciele w Łodzi w XIX–XX wieku. In: S. Gala (Hrsg.), Rola nauczycieli łódzkich w tworzeniu dziedzictwa kulturowego Łodzi, Łódź 1998.
Zobacz w Google Scholar

Warchoł E., Starokatolicki Kościół Mariawitów w okresie II Rzeczypospolitej, Sandomierz 1997.
Zobacz w Google Scholar

Weber M., Etyka protestancka a duch kapitalizmu, Lublin 1994.
Zobacz w Google Scholar

Weigelt F. (Hrsg.), Das Lodzer Deutsche Gymnasium, Gedenkschrift zur Gründung des LDG 29.11.1906 und zur Feier des 50. Jubiläums in Weinheim, Weinheim 1956.
Zobacz w Google Scholar

Weigelt F. (Hrsg.), Penne, Pauker und Pennäler, Wuppertal 1972.
Zobacz w Google Scholar

Wiadomości z kościoła i ze świata. In: Zwiastun Ewangeliczny 1898, Nr. 11, S. 268.
Zobacz w Google Scholar

Wilkens C., Kirchen und Geistlichkeit. In: Jubiläums-Beilage zur „Lodzer Zeitung“, Łódź 1888.
Zobacz w Google Scholar

Will J., Fern vom Land der Ahnen. Gesammelte Gedichte, Łódź 1935.
Zobacz w Google Scholar

Witkowski W., Organizacja Kościoła ewangelicko-reformowanego w b. zaborze rosyjskim. In: Gazeta Administracji i Policji Państwowej 1936, Nr. 20.
Zobacz w Google Scholar

Woźniak K.P., „Ein feste Burg ist unser Gott“. O religijności rodzin Scheiblerów i Herbstów. In: Filmowy pałac Ziemi Obiecanej. W stronę Scheiblerów, Łódź 2011.
Zobacz w Google Scholar

Woźniak K.P., Miastotwórcza rola łódzkich ewangelików w latach 1820–1939. In: B. Milerski, K. Woźniak (Hrsg.), Przeszłość przyszłości. Z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, Łódź 1998, S. 83–116.
Zobacz w Google Scholar

Woźniak K.[P.], Parafia ewangelicka w środowisku wielkomiejskim. In: B. Kopczyńska-Jaworska, K. Woźniak, Łódzcy luteranie. Społeczność i jej organizacja. In: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze – Łódzkie Studia Etnograficzne 2002, Bd. 41.
Zobacz w Google Scholar

Z delegacji niesienia pomocy biednym. In: Gazeta Łódzka 1915, Nr. 264, S. 2.
Zobacz w Google Scholar

Okladka

Opublikowane

19 października 2023

Szczegóły dotyczące dostępnego formatu publikacji: ISBN

ISBN

ISBN-13 (15)

978-83-8331-287-3

Szczegóły dotyczące dostępnego formatu publikacji: ISBN (e-book)

ISBN (e-book)

ISBN-13 (15)

978-83-8331-286-6

Inne prace tego samego autora