Etyka w systemie edukacji w wybranych krajach świata zachodniego (Francja, Hiszpania, Portugalia)

Autorzy

Joanna Miksa
Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Filozofii, Katedra Etyki
https://orcid.org/0000-0002-3517-7856
DOI: https://doi.org/10.18778/8331-292-7

Słowa kluczowe:

edukacja obywatelska, etyka, prawa człowieka, obywatel

Streszczenie

Książka zawiera prezentację ministerialnych programów nauczania dla przedmiotów z zakresu edukacji etycznej we Francji, Hiszpanii i Portugalii. Edukacja etyczna we wspomnianych krajach przeprowadzana jest w formie edukacji obywatelskiej. Wspólny mianownik programów nauczania dla przedmiotów  przedstawionych w książce jest przekonanie, że sama instytucja obywatelstwa oraz idea praw człowieka wyrażona w kolejnych deklaracjach od Deklaracji praw człowieka i obywatela z 1789 roku po Powszechną deklarację praw człowieka z 1948 roku jest źródłem wartości etycznych, które warto upowszechniać w edukacji szkolnej. Praca składa się z trzech części. W każdej z nich znajduje się część, w której omawiana jest krótko historia systemu szkolnictwa w danym kraju oraz historia edukacji etycznej. W tej części można znaleźć też zwięzłe omówienie historii debat prowadzonych w przestrzeni publicznej, które towarzyszyły wprowadzaniu kolejnych form edukacji etycznej w wybranych krajach. W drugiej części każdego z rozdziałów znajdują się tłumaczenia dokumentów z podstawami programowymi dla przedmiotów z zakresu edukacji etyczno-obywatelskiej realizowanych odpowiednio we Francji, Hiszpanii i Portugalii.

Bibliografia

Biuletyn Ministerstwa Edukacji Narodowej Republiki Francuskiej nr 21 z 26 maja 2011 roku, Program nauczania edukacji obywatelskiej, prawnej i społecznej dla klasy pierwszej w nauczaniu ogólnym (Bulletin officiel nº 21 du 13 mai 2011, Programme d’enseignement d’éducation civique, juridique et sociale en classe de première; NOR: MENE1109954A, MEN – DGESCO A3-1).
Zobacz w Google Scholar

Biuletyn Ministerstwa Edukacji Narodowej Republiki Francuskiej nr 31 z dnia 1 września 2011roku (Bulletin officiel nº31 du 1er septembre 2011; NOR: MENE1120471C, MEN–DGESCO A1-1), rozporządzenie nr2011-131 z 25 sierpnia 2011roku (Ministère de l’Education Nationale et de la Jeunesse, Circulaire nº2011-131 du 25.08.2011), http://www.education.gouv.fr/pid25535/bulletin_officiel.html?cid_bo=57284 [dostęp: 17.03.2017].
Zobacz w Google Scholar

Biuletyn Ministerstwa Edukacji Narodowej Republiki Francuskiej nr 42 z 14 listopada 2013 roku (Bulletin officiel nº 42 du 14 novembre 2013), https://cache.media.education.gouv.fr/file/42/56/7/4776_annexe1_280567.pdf [dostęp: 17.04.2017].
Zobacz w Google Scholar

Biuletyn Specjalny Ministerstwa Edukacji Narodowej Republiki Francuskiej nr 6 z dnia 28 sierpnia 2008 roku (Bulletin officiel spécial nº 6 du 28 août 2008), https://www.education.gouv.fr/node/285617 [dostęp: 15.04.2017].
Zobacz w Google Scholar

Biuletyn Specjalny Ministerstwa Edukacji Narodowej Republiki Francuskiej nr 9 z 30 września 2010 roku, Program nauczania edukacji obywatelskiej, prawnej i społecznej dla klasy drugiej o profilu ogólnym i technologicznym (Bulletin officiel spécial nº 9 du 30 septembre 2010, Programme d’enseignement d’éducation civique, juridique et sociale en classe de seconde générale et technologique; NOR: MENE1019676A, MEN – DGESCO A1-4); rozporządzenie z dnia 21 lipca 2010 roku, Dziennik Ustaw z dnia 28 sierpnia 2010roku.
Zobacz w Google Scholar

Biuletyn Specjalny Ministerstwa Edukacji Narodowej Republiki Francuskiej nr 8 z 13 października 2011 roku, Program nauczania edukacji obywatelskiej, prawnej i społecznej dla liceów ogólnokształcących – klasa maturalna (Bulletin officiel spécial nº 8 du 13 octobre 2011, Enseignement commun d’éducation civique, juridique et sociale des séries générales – classe terminale; NOR: MENE1120556A, MEN – DGESCO A3-1); rozporządzenie z dnia 22 lipca 2011 roku, Dziennik Ustaw z dnia 1 września 2011 roku.
Zobacz w Google Scholar

Biuletyn Specjalny Ministerstwa Edukacji Narodowej Republiki Francuskiej nr 6 z 25 czerwca 2015roku, Program nauczania edukacji moralnej iobywatelskiej (Bulletin officiel spécial nº 6 du 25 juin 2015, Programme d’enseignement moral et civique (EMC); NOR: MENE1511645A, MENESR – DGESCO MAF-1), rozporządzenie z dnia 12 czerwca 2015 roku, Dziennik Ustaw z dnia 21 czerwca 2015 roku.
Zobacz w Google Scholar

Circulaire nº 2004-084 du 18.05.2004 JO du 22.05.2004 : Respect de la laïcité. Port de signes manifestant une appartenance religieuse dans les écoles, collèges et lycées publics, https://www.education.gouv.fr/bo/2004/21/MENG0401138C.htm [dostęp: 18.09.2023].
Zobacz w Google Scholar

Comission de Réflexion sur l’application du Principe de Laïcité dans la République, Rapport au Président de la République, http://www.ladocumentationfrancaise.fr/var/storage/rapports-publics/034000725.pdf [dostęp: 6.12.2017].
Zobacz w Google Scholar

Ferry J., La circulaire de 1883 et le programme d’enseignement morale et civique, http://cache.media.eduscol.education.fr/file/Morale/62/6/morale_Jules_Ferry_190626.pdf [dostęp: 4.12.2017].
Zobacz w Google Scholar

Konstytucja Republiki Francuskiej z dnia 4 października 1958 roku, tłum. W. Skrzydło, http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/francja.html [dostęp: 6.12.2018].
Zobacz w Google Scholar

L’enseignement moral et civique (EMC) au Bulletin officiel spécial du 25 juin 2015, https://www.education.gouv.fr/l-enseignement-moral-et-civique-emc-au-bulletin-officiel-special-du-25-juin-2015-5747 [dostęp: 18.09.2023].
Zobacz w Google Scholar

Loi qui rend l’Enseignement primaire obligatoire – Loi nº 11696 du 28 Mars 1882, http://dcalin.fr/textoff/loi_1882_vo.html [dostęp: 3.12.2018].
Zobacz w Google Scholar

Loi sur l’enseignement secondaire des jeunes filles de 21 décembre 1880, http://www.education.gouv.fr/cid101180/loi-sur-l-enseignement-secondaire-des-jeunes-filles-21-decembre-1880.html&xtmc=musique&xtnp=1&xtcr=9 [dostęp: 1.12.2017].
Zobacz w Google Scholar

Ministère de l’Education Nationale et de la Jeunesse, Enseignement moral et civique. Pap Ndiaye précise la refonte de ce temps d’enseignement, https://www.education.gouv.fr/enseignement-moral-et-civique-pap-ndiaye-precise-la-refonte-de-ce-temps-d-enseignement-378554 [dostęp: 19.09.2023].
Zobacz w Google Scholar

Onze mesures pour une grande mobilisation de l’École pour les valeurs de la République, http://www.education.gouv.fr/cid85644/onze-mesures-pour-une-grande-mobilisation-ecole-pour-les-valeurs-republique.html [dostęp: 7.12.2017].
Zobacz w Google Scholar

Programme d’enseignement moral et civique pour l’école élémentaire et le collège (cycles 2, 3 et 4), https://www.education.gouv.fr/bo/15/Special6/MENE1511645A.htm [dostęp: 18.09.2023].
Zobacz w Google Scholar

Rozporządzenie z dnia 27 stycznia 2010 roku, ogłoszone przez Najwyższą Radę Oświatową w dniu 1 lipca 2010 roku, http://www.education.gouv.fr/cid53317/mene1019676a.html [dostęp: 17.03.2017].
Zobacz w Google Scholar

Rozporządzenie z dnia 27 stycznia 2010 roku, ogłoszone przez Najwyższą Radę Oświatową w dniu 7 lipca 2011 roku, https://www.education.gouv.fr/bo/11/Special8/MENE1120556A.htm [dostęp: 17.03.2017].
Zobacz w Google Scholar

Rozporządzenie z dnia 27 stycznia 2010 roku, ogłoszone przez Najwyższą Radę Oświatową w dniu 17 marca 2011 roku, http://www.education.gouv.fr/cid56295/mene1109954a.html [dostęp: 17.03.2017].
Zobacz w Google Scholar

Zmienione rozporządzenie z dnia 27 stycznia 2010 roku, ogłoszone przez Najwyższą Radę Oświatową w dniu 10 kwietnia 2015 roku, https://www.education.gouv.fr/bo/15/Special6/MENE1511646A.htm [dostęp: 15.04.2017].
Zobacz w Google Scholar

Council of Europe Charter on Education for Democratic Citizenship and Human Rights Education, 2010, https://rm.coe.int/16803034e5 [dostęp: 17.05.2018].
Zobacz w Google Scholar

Declaration on Promoting Citizenship and the Common Values of Freedom, Tolerance and Non-discrimination through Education, Paris 2015, http://cache.media.education.gouv.fr/file/01_-_janvier/79/4/declaration_on_promoting_citizenship_527794.pdf [dostęp: 17.05.2018].
Zobacz w Google Scholar

Dekret Królewski nr 1105 z 26 grudnia 2014 roku, na mocy którego ustala się minima programowe dla obowiązkowych szkół ponadpodstawowych i średnich (Real Decreto 1105/2014, de 26 de diciembre, por el que se establece el currículo básico de la Educación Secundaria Obligatoria y del Bachillerato), https://www.boe.es/buscar/doc.php?id=BOE-A-2015-37 [dostęp: 17.04.2023].
Zobacz w Google Scholar

Dekret Królewski nr 1631 z 29 grudnia 2007 roku, na mocy którego określa się minima programowe dla gimnazjów (Real Decreto 1631/2006, de 29 de diciembre, por el que se establecen las enseñanzas mínimas correspondientes a la Educación Secundaria Obligatoria), http://www.boe.es/boe/dias/2007/01/05/pdfs/A00677-00773.pdf, s. 715–721 [dostęp: 18.09.2023].
Zobacz w Google Scholar

Educación para la Ciudadanía Democrática 2001–2004. Recomendación (2002)12 del Comité de Ministros a los Estados miembros relativa a la educación para la Ciudadanía Democrática, DGIV/EDU/CIT (2002)38, https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=09000016804bf0c2 [dostęp: 17.03.2018].
Zobacz w Google Scholar

Konstytucja Hiszpanii z dnia 27 grudnia 1978 roku wraz z ostatnią zmianą z 27 sierpnia 1992 roku, tłum. T. Mołdawa, http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/hiszpania.html [dostęp: 10.09.2023].
Zobacz w Google Scholar

Ley 14/70, de 4 de agosto, General de Educación y Financiamiento de la Reforma Educativa, https://www.boe.es/buscar/doc.php?id=BOE-A-1970-852 [dostęp: 17.03.2018].
Zobacz w Google Scholar

Ley de Ordenación de la Enseñanza Media (de D. Joaquín Ruiz-Jiménez y Cortés), http://www.iessandoval.net/sandoval/revista75/wrevista75_27.pdf [dostęp: 17.03.2018].
Zobacz w Google Scholar

Ley Orgánica 2/2006, de 3 de mayo, de Educación, https://www.boe.es/diario_boe/txt.php?id=BOE-A-2006-7899 [dostęp: 12.05.2022].
Zobacz w Google Scholar

Ley Orgánica 3/2020, de 29 de diciembre, por la que se modifica la Ley Orgánica 2/2006, de 3 de mayo, de Educación, https://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-2020-17264 [dostęp: 12.05.2022].
Zobacz w Google Scholar

Ley Orgánica 8/2013, de 9 e diciembre, para la mejora de la calidad educativa, https://www.boe.es/buscar/pdf/2013/BOE-A-2013-12886-consolidado.pdf [dostęp: 5.04.2018].
Zobacz w Google Scholar

Ministerio de Educación y Formación Profesional, Competencia ciudadana, https://educagob.educacionyfp.gob.es/ca/curriculo/curriculo-lomloe/menu-curriculos-basicos/ed-secundaria-obligatoria/competencias-clave/ciudadana.html [dostęp: 14.04.2022].
Zobacz w Google Scholar

Ministerio de Educación y Formación Profesional, Educación en Valores Cívicos y Éticos, Educación Primaria, https://educagob.educacionyfp.gob.es/en/curriculo/curriculo-lomloe/menu-curriculos-basicos/ed-primaria/areas/educacion-valores.html [dostęp: 2.05.2022].
Zobacz w Google Scholar

Ministerio de Educación y Formación Profesional, Educación en Valores Cívicos y Éticos, Educación Secundaria Obligatoria, http://educagob.educacionyfp.gob.es/eu/curriculo/currículo-lomloe/menu-curriculos-basicos/ed-secundaria-obligatoria/materias/ed-valores-civic-et/desarrollo.html [dostęp: 2.05.2022].
Zobacz w Google Scholar

Zalecenie Rady z dnia 22 maja 2018roku w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, 4.06.2018, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018H0604(01) [dostęp: 18.09.2023].
Zobacz w Google Scholar

Council of Europe Charter on Education for Democratic Citizenship and Human Rights Education, 2010, https://rm.coe.int/16803034e5 [dostęp: 17.05.2018].
Zobacz w Google Scholar

Declaration on Promoting Citizenship and the Common Values of Freedom, Tolerance and Non-discrimination through Education, Paris 2015, http://cache.media.education.gouv.fr/file/01_-_janvier/79/4/declaration_on_promoting_citizenship_527794.pdf [dostęp: 17.05.2018].
Zobacz w Google Scholar

Educação Moral e Religiosa. Documentos curriculares de Referência, http://www.dge.mec.pt/educacao-moral-e-religiosa [dostęp: 12.05.2018].
Zobacz w Google Scholar

Edukacja obywatelska – ogólne zasady (Educação para aCidadania – linhas orientadoras), https://www.dge.mec.pt/sites/default/files/ECidadania/Docs_referencia/educacao_para_cidadania_linhas_orientadoras_nov2013.pdf [dostęp: 13.05.2017].
Zobacz w Google Scholar

Konstytucja Republiki Portugalskiej z dnia 2 kwietnia 1976 roku, tłum. A. Wojtyczek-Bonnand, http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/portugalia-zas.html [dostęp: 7.04.2018].
Zobacz w Google Scholar

Lei nº46/86, https://dre.pt/web/guest/pesquisa/-/search/222418/details/normal?p_p_auth=nGPtTG8W [dostęp: 12.05.2017].
Zobacz w Google Scholar

Baltassat J. D., Jeury M., Petite histoire de l’ensignement de la morale à l’école, Éditions Robert Laffont, Paris 2000.
Zobacz w Google Scholar

Gaillard M.-J., Un siècle d’école républicaine, Éditions du Seuil, Paris 2000.
Zobacz w Google Scholar

Galichet F., L’éducation à la citoyenneté dans les programmes d’enseignemet français nécessairement laics et leur mise en œuvre, http://philogalichet.fr/wp-content/uploads/2011/10/L%C3%A9ducation-civique-en-France.pdf [dostęp: 6.12.2018].
Zobacz w Google Scholar

Ozouf M., L’École de la France. Essais sur la Révolution, l’utopie et l’enseignement, Éditions Gallimard, Paris 1984.
Zobacz w Google Scholar

Peña-Ruiz H., Qu’est-ce que la laïcité?, Éditions Gallimard, Paris 2003.
Zobacz w Google Scholar

Amnesty International, Un paso correcto, un desarrollo insuficiente, https://www.es.amnesty.org/en-que-estamos/noticias/noticia/articulo/un-paso-correcto-un-desarrollo-insuficiente [dostęp: 4.04.2018].
Zobacz w Google Scholar

Aran J. M., Güell M., Marías I., Muñoz J., Educación para la Ciudadanía y Los Derechos Humanos. Proyecto Praxis. Programación Didàctica – ESO, http://catedraunescodh.unam.mx/catedra/CONACYT/04_Docentes_UdeO_ubicar_el_de_alumnos/Contenidos/Biblioteca/Educacion_DH/23.EDH_Proyecto_PRAXIS.pdf [dostęp: 25.03.2018].
Zobacz w Google Scholar

CONCAPA critica duramente „Educaci’on para la Ciudadanía”, http://hazteoir.org/noticia/concapa-critica-duramente-educacion-ciudadania-1749 [dostęp: 29.03.2016].
Zobacz w Google Scholar

El máximo tribunal andaluz reconoce la objeción a la Educación para la Ciudadanía, „El País”, 4.03.2008, https://elpais.com/sociedad/2008/03/04/actualidad/1204585207_850215.html [dostęp: 4.04.2018].
Zobacz w Google Scholar

La Comunidad Valenciana dará Educación para la Ciudadanía en inglés, „El País”, 14.03.2008, https://elpais.com/sociedad/2008/03/14/actualidad/1205449203_850215.html [dostęp: 4.04.2018].
Zobacz w Google Scholar

Manuel de Castro, secretario de la FERE: „Educación para la Ciudadanía no es un catecismo socialista”, „El Confidencial”, 27.07.2007, https://www.elconfidencial.com/sociedad/2007-07-11/manuel-de-castro-secretario-de-la-fere-la-educacion-para-la-ciudadania-no-es-un-catecismo-socialista_531006 [dostęp: 2.04.2018].
Zobacz w Google Scholar

Monseñor Cañizares denuncia que Educación para la Ciudadanía llevarà a la sociedad „cuesta abajo hacia el totalistarismo”, „Libertad Digital”, 23.04.2007, http://www.libertaddigital.com/sociedad/monsenor-canizares-denuncia-que-educacion-para-la-ciudadania-llevara-a-la-sociedad-cuesta-abajo-hacia-el-totalitarismo-1276303988 [dostęp: 25.03.2018].
Zobacz w Google Scholar

Morán Breña C., El Consejo Escolar rechaza la asignatura de Educación para la Ciudadanía, „El País”, 27.05.2005, https://elpais.com/diario/2005/05/27/sociedad/1117144812_850215.html [dostęp: 18.09.2023].
Zobacz w Google Scholar

Pérez Díaz V. M., Powrót społeczeństwa obywatelskiego w Hiszpanii, Znak, Kraków 1996.
Zobacz w Google Scholar

Prades J., Educación para la Ciudadanía a la carta. Los libros de texto de la nueva asignatura permiten la enseñanza de las ideologías màs dispares, „El País”, 2.09.2007.
Zobacz w Google Scholar

Profesionales por la Ética, Educación para la Ciudadania en España. 20 Cuestiones Controvertidas, Madrid 2012, http://profesionalesetica.org/wp-content/uploads/downloads/2012/10/EpC_20_cuestiones.pdf [dostęp: 18.09.2023].
Zobacz w Google Scholar

Savater F., Instruir educando, „El País”, 23.08.2007, https://elpais.com/diario/2007/08/23/opinion/1187820004_850215.html [dostęp: 4.04.2018].
Zobacz w Google Scholar

Amnesty International, Un paso correcto, un desarrollo insuficiente, https://www.es.amnesty.org/en-que-estamos/noticias/noticia/articulo/un-paso-correcto-un-desarrollo-insuficiente [dostęp: 18.09.2023].
Zobacz w Google Scholar

Brederode Santos M. E. (ed.), Educação para a cidadania. Proposta Curricular para os Ensinos Básico e Secundário, Direcção-Geral de Inovação e Desenvolvimento Curricular, Lisboa 2011, https://dge.mec.pt/sites/default/files/ECidadania/ed_cidadania_basico_sec_2011.pdf [dostęp: 14.05.2017].
Zobacz w Google Scholar

Monteiro R. (ed.), Estratégia Nacional de Educação para a Cidadania, República Portuguesa. XXI Governo Constitucional, http://www.dge.mec.pt/sites/default/files/ECidadania/Docs_referencia/estrategia_cidadania_original.pdf [dostęp: 17.05.2018].
Zobacz w Google Scholar

Saraiva Hermano J., História concisa de Portugal, Publicaçoes Europa-América, Lisboa 2011.
Zobacz w Google Scholar

Savatero F., Instruir educando, „El País”, 23.08.2007, https://elpais.com/diario/2007/08/23/opinion/1187820004_850215.html [dostęp: 18.09.2023].
Zobacz w Google Scholar

Sistema Educativo Nacional de Portugal, 2. Breve Evolução Histórica do Sistema Educativo, http://www.oei.es/historico/quipu/portugal/historia.pdf [dostęp: 18.09.2023].
Zobacz w Google Scholar

Madalińska-Michalak J., Jeżowski A., Więsław Sz., Etyka w systemie edukacji w Polsce, Wolters Kluwer, Warszawa 2017.
Zobacz w Google Scholar

okladka

Pobrania

PDF

Opublikowane

28 grudnia 2023

Kategorie

Prawa autorskie (c) 2023 © Copyright by Joanna Miksa, Łódź 2023; © Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2023

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Szczegóły dotyczące dostępnego formatu publikacji: ISBN (e-book)

ISBN (e-book)

ISBN-13 (15)

978-83-8331-292-7

Inne prace tego samego autora

  • Joanna Miksa, Etyka w systemie edukacji w wybranych krajach świata zachodniego (Francja, Hiszpania, Portugalia)
  • Marek Gensler, Agnieszka Gralińska-Toborek, Wioletta Kazimierska-Jerzyk, Krzysztof Kędziora, Joanna Miksa, Monika Mansfeld, Włodzimierz Galewicz, Artur Banaszkiewicz, Leon Miodoński, Paweł Pieniążek, Andrzej Szahaj, Tadeusz Szubka, Józef Piórczyński, Ryszard Kleszcz, Janusz Maciaszek, Joanna Madalińska-Michalak, Marek Nikodem Jakubowski, Joanna Jabłkowska, Christoph Horn, Rainer Adolphi, Georg Lohmann, Jan C. Joerden, Manfred Stöckler, Winfried Franzen, Matthias Kaufmann, Florian Steger, Marcin Orzechowski, Stephan Grätzel, Aldona Pobojewska, Ryszard Panasiuk, Paul Guyer, Alessandro Pinzani, Ewa Wyrębska-Đermanović, Dariusz Aleksandrowicz, Gunnar Skirbekk, Ewa Nowak, Kinga Ciereszko, Alicja Dłużewicz, Karolina Napiwodzka, Practica et Speculativa