Wprowadzamy dane do ScienceON
Zgodnie z Komunikatem Prorektora UŁ ds. nauki dotyczącym systemu ScienceON od 15.09.2023 r. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego wprowadza dane o wszystkich publikacjach wydanych przez siebie...
„Cud, że ręka jeszcze pisze…”. Świadectwa z łódzkiego getta z materiałami dydaktycznymi dla uczniów i studentów
Keywords:
getto łódzkie, szkolnictwo żydowskie, literatura żydowska, dzieci żydowskieSynopsis
Innowacyjność publikacji polega nie tylko na przygotowaniu antologii literackich tekstów gettowych, które w oryginalnej wersji są rozproszone po licznych publikacjach, oraz przygotowaniu gotowych scenariuszy do pracy z młodzieżą, lecz także na poszerzeniu praktycznych propozycji dydaktycznych o konteksty historyczne – historię szkolnictwa w Łodzi, w tym szkolnictwa żydowskiego, losy dzieci w Łodzi podczas wojny oraz losy dzieci żydowskich w łódzkim getcie. To naukowe wprowadzenie pozwoli nauczycielom lub osobom pracującym z młodymi ludźmi przybliżyć realia świata, o którym opowiada literatura piękna i wspomnieniowa.
Z recenzji prof. Magdaleny Ruty
References
Die Chronik des Gettos Lodz/Litzmannstadt, hrsg. von S. Feuchert, E. Leibfried und J. Riecke, 5 Bde., Göttingen 2020.
View in Google Scholar
[Cytryn A.], Les Cahiers de Abram Cytryn. Recitas du ghetto de Lodz, suivis des Souvenirs de Lucie Cytryn-Bialer, Paris 1995.
View in Google Scholar
Cytryn A., Pragnę żyć, Warszawa 2004.
View in Google Scholar
[Cytryn A.], Wżarł się we mnie ból. Próby literackie Abrama Cytryna, opr. D. Leśnikowski, K. Radziszewska, E. Wiatr, Łódź 2009.
View in Google Scholar
Eichengreen L., Von Asche zum Leben. Erinnerungen, unter Mitarbeit von H. Chamberlain, mit einem Vorwort von R. Giordano, übersetzt und mit einem Nachwort von U. Wamser, Bremen 2001.
View in Google Scholar
Encyklopedia getta. Niedokończony projekt archiwistów z getta łódzkiego, oprac. K. Radziszewska, E. Wiatr, A. Siterek, J. Walicki, M. Polit, Łódź 2014.
View in Google Scholar
Die Enzyklopädie des Gettos Lodz/Litzmannstadt, hrsg. von D. Bopp, S. Feuchert, A. Löw, J. Riecke, M. Roth und Elisabeth Turvold, Göttingen 2020.
View in Google Scholar
Der Fiedler vom Getto. Jiddische Gedichte aus Polen, hrsg. von H. Witt, übersetzt aus dem Jiddischen von dems., Leipzig 1993.
View in Google Scholar
Hauser I., Dziennik z łódzkiego getta / Das Tagebuch aus dem Lodzer Getto, red. E. Wiatr, K. Radziszewska, Łódź 2019.
View in Google Scholar
[Koplowicz A.], Abramka Koplowicza utwory własne. Niezwykłe świadectwo trzynastoletniego poety z łódzkiego getta, opr. Z. Dominiak, Łódź 1993.
View in Google Scholar
Kronika Getta Łódzkiego / Litzmannstadt Getto 1941–1944, opr. J. Baranowski, K. Radziszewska, A. Sitarek, M. Trębacz, J. Walicki, E. Wiatr, P. Zawilski, Łódź 2009.
View in Google Scholar
Libman I., W kalejdoskopie wspomnień, Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, 302/222.
View in Google Scholar
[Łaski A.], „Les Vrais Riches“ – Notizen am Rand. Ein Tagebuch aus dem Ghetto Łódź (Mai bis August 1944), hrsg. von H. Loewy und A. Bodek, Leipzig 1997.
View in Google Scholar
Oblicza getta. Antologia tekstów z getta łódzkiego, red. K. Radziszewska, E. Wiatr, Łódź 2017.
View in Google Scholar
Rosenfeld O., Wozu noch Welt. Aufzeichnungen aus dem Getto Lodz, hrsg. Von H. Loewy, Frankfurt am Main 1994.
View in Google Scholar
Sierakowiak D., Dziennik, red. E. Wiatr, A. Sitarek, Warszawa 2016.
View in Google Scholar
[Sierakowiak D.], Das Ghettotagebuch des Dawid Sierakowiak… Aufzeichnungen eines Siebzehnjährigen 1941/1942, übersetzt von R. Matwin-Buschmann, Leipzig 1993.
View in Google Scholar
Singer O., „Im Eilschritt durch den Gettotag…“. Reportagen und Essays aus dem Getto Lodz, hrsg. von S. Feuchert u. a., Berlin–Wien 2002.
View in Google Scholar
Singer O., „Przemierzając szybkim krokiem getto…”. Reportaże i eseje z getta łódzkiego, przeł. K. Radziszewska, Łódź 2002.
View in Google Scholar
Stern Cohen H., Genagelt ist meine Zunge. Lyrik und Prosa einer Holocaust-Überlebenden, Frankfurt am Main 2003.
View in Google Scholar
Szajewicz S. B., Lech lecho, Łódź 1946.
View in Google Scholar
Zelkowicz J., In diesen albtraumhaften Tagen. Tagebuchaufzeichnungen aus dem Getto Lodz/Litzmannstadt. September 1942, aus dem Jiddischen übersetzt von S. Hiep, hrsg. von A. Genger, A. Löw, S. Feuchert, Göttingen 2015.
View in Google Scholar
Zelkowicz J., In Those Terrible Days. Writings from the Lodz Ghetto, transl. N. Greenwood, ed. by M. Unger, Jeruzalem 2002.
View in Google Scholar
Zelkowicz J., Notatki z getta łódzkiego 1941–1944, przeł. z jidysz M. Polit, red. M. Trębacz, E. Wiatr, M. Polit, K. Radziszewska, Łódź 2016.
View in Google Scholar
Zelkowicz J., Piszący te słowa jest pracownikiem gettowej instytucji… „Z dziennika” i inne pisma z łódzkiego getta, red. M. Polit, Warszawa 2019.
View in Google Scholar
Abramowicz S., Niemieckie obozy w Łodzi, w: Łódź pod okupacją 1939–1945. Studia i szkice, red. T. Toborek, M. Trębacz, Łódź–Warszawa 2018, s. 77–119.
View in Google Scholar
Adorno Th. W., Erziehung nach Auschwitz (1966), in: ders., Erziehung zur Mündigkeit. Vorträge und Gespräche mit Hellmuth Becker 1959–1969, hrsg. Von G. Kadelbach, Frankfurt am Main 1970.
View in Google Scholar
Ajnenkiel E., Dr Stefan Kopciński – realizator powszechnego nauczania w Łodzi, „Dziennik Miasta Łodzi” 1938, nr 4, s. 382–383.
View in Google Scholar
Baranowski K., Żydowskie średnie szkoły ogólnokształcące w Łodzi, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1981, nr 3, s. 21–36.
View in Google Scholar
Bergmann B., Holocaust-Literatur im Deutschunterricht der Sekundarstufe II. Lehrplananalysen und Schlussfolgerungen für die schulische Praxis, in: „Literatur im Unterricht. Texte der Gegenwartsliteratur in der Schule” 2013, Heft 2, S. 123–137.
View in Google Scholar
Bömelburg H.-J., Lodz. Geschichte einer multikulturellen Industriestadt im 20. Jahrhundert, Paderborn 2022.
View in Google Scholar
Brand T. von, Historisches Lernen im Literaturunterricht. Literarisches Verstehen und historisches Bewusstsein – ein symbiotisches Verhältnis, in: „Praxis Deutsch“ 2016, Heft 43, S. 4–11.
View in Google Scholar
Budziarek M., Mistrz. Zygmunt Lorentz (1894–1943), w: tenże, Łodzianie, Łódź 2000, s. 126–131.
View in Google Scholar
Czyńska M., Kobro. Skok w przestrzeń, Wołowiec 2015.
View in Google Scholar
Czyżewski A., Czerwono-biało-czerwona Łódź. Lokalne wymiary polityki pamięci historycznej w PRL, Warszawa 2021.
View in Google Scholar
Czyżewski A., Obóz dziecięcy w Łodzi jako element polityki historycznej PRL, w: Łódź pod okupacją 1939–1945. Studia i szkice, red. T. Toborek, M. Trębacz, Łódź–Warszawa 2018, s. 377–413.
View in Google Scholar
Ellenberg Z., Żydzi i początki szkolnictwa powszechnego w Łodzi (1806–1864). Przyczynek do dziejów szkolnictwa oraz ludności żydowskiej w Łodzi, Łódź 1929/1930.
View in Google Scholar
Feuchert S., Oskar Rosenfeld und Oskar Singer. Zwei Autoren des Lodzer Gettos. Studien zur Holocaustliteratur, Frankfurt am Main u.a. 2004.
View in Google Scholar
Feuchert S., Vernachlässigte Narrative: Der Deutschunterricht als komplementäre und als eigenständige „Gedächtnisagentur“: Das Beispiel Ruth Barnett: Nationalität: Staatenlos, in: „Der Deutschunterricht“ 2019, Heft 6, S. 21–31.
View in Google Scholar
Feuchert S., Plien Ch., Erinnerungskultur und Deutschunterricht, in: „Mitteilungen des Deutschen Germanistenverbandes“ 2021, Heft 3, S. 209–211.
View in Google Scholar
Feuchert S., Roth M., Einleitung, in: HolocaustZeugnisLiteratur. 20 Werke wieder gelesen, hrsg. von S. Feuchert, M. Roth, Göttingen 2020, S. 7–29.
View in Google Scholar
Gajzler E., Kania M., Lec A., Orłowska A., Radziszewska K., Niemiecka szkoła w wielonarodowościowym mieście / Die deutsche Schule in der multiethnischen Stadt, w: / in: Pod jednym dachem. Niemcy oraz ich polscy i żydowscy sąsiedzi w Łodzi w XIX i XX wieku / Unter einem Dach. Die Deutschen und ihre polnischen und jüdischen Nachbarn in Lodz im 19. und 20. Jahrhundert, Hrsg.
View in Google Scholar
K. Radziszewska, K. Woźniak, Łódź 2000, s. 9–36 / S. 105–133.
View in Google Scholar
Heike O., Das deutsche Schulwesen in Mittelpolen. Ein Kapitel mühsamer Abwehr staatlichen Unrechts, Dortmund 1963.
View in Google Scholar
Kędzia P., Szkolnictwo elementarne miasta Łodzi w dobie zaboru rosyjskiego. Analiza i refleksja na przykładzie łódzkich periodyków, dostęp online: https://dspace.uni.lodz.pl/xmlui/bitstream/handle/11089/37738/25-39_Kedzia.pdf?sequ-ence=1&isAllowed=y [dostęp: 03.04.2022].
View in Google Scholar
Koliński M., Łódź między wojnami. Opowieść o życiu miasta 1918–1939, Łódź 2007.
View in Google Scholar
Krajewska H., Szkoły i nauka religii – udział łódzkich protestantów w procesie kształcenia młodzieży 1820–1914, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 2000, nr 40, s. 59–86, dostęp online: https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Rozprawy_z_Dziejow_Oswiaty/Rozprawy_z_Dziejow_Oswiaty-r2000-t40/Rozprawy_z_Dziejow_Oswiaty-r2000-t40-s59-86/Rozprawy_z_Dziejow_Oswiaty-r2000-t40-s59-86.pdf [dostęp: 02.04.2022].
View in Google Scholar
Kraus D., Parzer R., Die nationalsozialistische Rasseund Volkstumspolitik des „Lebensborn e.V.“ im östlichen Europa, in: Nationalsozialismus und Regionalbewusstsein im östlichen Europa, hrsg. von B. Olschowsky, I. Loose, Oldenburg 2016, S. 291–304.
View in Google Scholar
Kroll B., Fritsche A., Tak było. Wspomnienia łódzkiego Volksdeutscha, Łódź 2010.
View in Google Scholar
Lesiakowski K., Tajne nauczanie w okupowanej Łodzi (1939–1945) – organizacja, ludzie, znaczenie, w: Łódź pod okupacją 1939–1945. Studia i szkice, red. T. Toborek, M. Trębacz, Łódź–Warszawa 2018, s. 291–310.
View in Google Scholar
Lernen half uns überleben. Jüdische Bildungstraditionen in Europa. Getto Litzmannstadt 1940–1944, hrsg. von J. Podolska, Łódź 2007.
View in Google Scholar
Lodz im Zweiten Weltkrieg. Deutsche Selbstzeugnisse über Alltag, Lebenswelten und NS-Germanisierungspolitik in einer multiethnischen Stadt, hrsg. von H.-J. Bömelburg, M. Klatt, Osnabrück 2015.
View in Google Scholar
Löw A., Getto łódzkie / Litzmannstadt Getto. Warunki życia i sposoby przetrwania, przeł. M. Półrola, Ł. M. Plęs, Łódź 2012.
View in Google Scholar
Löw A., Juden im Getto Litzmannstadt. Lebensbedingungen. Selbstwahrnehmung. Verhalten, Göttingen 2006.
View in Google Scholar
Łódź pod okupacją 1939–1945. Studia i szkice, red. T. Toborek, M. Trębacz, Łódź–Warszawa 2018.
View in Google Scholar
Michalska H. i in., Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939–1945. Poległe i zmarłe w okresie okupacji niemieckiej, Warszawa 1988.
View in Google Scholar
Nasarski P. E., Das Lodzer Deutsche Gymnasium. Im Spannungsfeld zwischen Schicksal und Erbe, Berlin–Bonn 1981.
View in Google Scholar
Nationalsozialismus und Regionalbewusstsein im östlichen Europa, Hrsg. B. Olschowsky, I. Loose, Oldenburg 2016.
View in Google Scholar
Nauka pomogła nam przetrwać… Żydowskie tradycje edukacyjne w Europie. Litzmannstadt getto 1940–1944, red. J. Podolska, Łódź 2007.
View in Google Scholar
Obóz dla dzieci – Jugendverwahrlager w Łodzi, przy ul. Przemysłowej, Muzeum Historii Ruchu Robotniczego w Łodzi, Łódź 1971.
View in Google Scholar
Ossowski A., Proces Eugenii Pol a historia Polen-Jugendverwahrlager, w: Łódź pod okupacją 1939–1945. Studia i szkice, red. T. Toborek, M. Trębacz, Łódź–Warszawa 2018, s. 341–375.
View in Google Scholar
Pleszkun-Olejniczakowa E., Kulturowy rozwój Łodzi w okresie międzywojennym, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2015, t. 29, nr 3 (13).
View in Google Scholar
Podgórska E., Szkolnictwo, w: Łódź. Dzieje miasta, t. 1, Do 1918 r., red. B. Baranowski, J. Fijałek, Warszawa 1980, s. 508–525.
View in Google Scholar
Podgórska E., Szkolnictwo elementarne w Łodzi w latach 1808–1914, Łódź 1966.
View in Google Scholar
Położenie ludności polskiej w tzw. Kraju Warty w okresie hitlerowskiej okupacji, wybór i oprac. Cz. Łuczak, Poznań 1990.
View in Google Scholar
Puś W., Udział w życiu oświatowym i kulturalnym miasta. Szkolnictwo w Łodzi do 1939 roku, w: M. Koter, M. Kulesza, W. Puś, S. Pytlas, Wpływ wielonarodowego dziedzictwa kulturowego Łodzi na współczesne oblicze miasta, Łódź 2005.
View in Google Scholar
Puś W., Żydzi w Łodzi w latach zaborów 1793–1914, Łódź 2003.
View in Google Scholar
Radziszewska K., Flaschenpost aus der Hölle. Texte aus dem Lodzer Getto, Frankfurt u. a. 2011.
View in Google Scholar
Radziszewska K., Das Staatliche Lehrerseminar mit deutscher Unterrichtssprache in Łódź (Lodsch), in: Auslandsdeutsches Schulwesen des 20. Jahrhunderts zwischen‚Volkstumsarbeit‘ und aus auswärtiger Kulturpolitik, hrsg. von H.-W. Retterath, Münster 2021, S. 83–97.
View in Google Scholar
Ravensbrück. Wspomnienia dla pamięci pokoleń – 25 rocznica oswobodzenia obozu Ravensbrück 1945–1970, red. A. Burdówna, A. Chrzczonowicz, Łódź 1970.
View in Google Scholar
Rok za drutem kolczastym (na marginesie obwieszczeń Pana Prezesa Ch. Rumkowskiego). Obwieszczenia Przełożonego Starszeństwa Żydów z getta łódzkiego (1940–1944), red. A. Sitarek, E. Wiatr, Warszawa 2019.
View in Google Scholar
Schulpolitik als Volkstumspolitik. Quellen zur Schulpolitik der Besatzer in Polen 1939–1945, hrsg. von G. Hansen, Münster–New York 1994.
View in Google Scholar
Sitarek A., „Otoczone drutem państwo”. Struktura i funkcjonowanie administracji żydowskiej getta łódzkiego, Łódź 2018.
View in Google Scholar
Smoleńska H., Szkolnictwo żydowskie w Łodzi w czasie okupacji niemieckiej w latach 1939–1945, maszynopis w zbiorach Centrum Badań Żydowskich UŁ. Spinner K. H., Literarisches Lernen, in: „Praxis Deutsch” 2006, Heft 33, S. 6–16.
View in Google Scholar
Stańczyk E., Commemorating Young Victims of World War II in Poland: The Forgotten Children’s Camp in Litzmannstadt/Łódź, „East European Politics and Societies and Cultures” 2014, nr 28, s. 614–638.
View in Google Scholar
Stefanski V. M., Zwangsarbeit in Leverkusen. Polnische Jugendliche im I.G. Farbenwerk, Osnabrück 2000.
View in Google Scholar
Strzemińska N., Sztuka, miłość i nienawiść, Warszawa 2001.
View in Google Scholar
Szczerba A., Szkoła Zgromadzenia Kupców miasta Łodzi, Łódź 2015.
View in Google Scholar
Szkolnictwo w Łodzi okresu międzywojennego, https://www.lodz.ap.gov.pl/art,362,szkolnictwo-w-lodzi-okresu-miedzywojenngo [dostęp: 02.04.2022].
View in Google Scholar
Śreniowska K., Moje życie, red. J. Kolbuszewska, R. Stobiecki, Łódź 2018.
View in Google Scholar
Turski M., [przemówienie, 27.01.2020], https://www.polityka.pl/tygodnikpolity-ka/kraj/1940080,1,marian-turski-auschwitz-nie-spadlo-z-nieba.read [dostęp: 20.01.2023].
View in Google Scholar
Die Verfolgung und Ermordung der europäischen Juden durch das nationalsozialistische Deutschland 1933–1945, hrsg. von G. Aly u.a., 16 Bde. München 2008–2021.
View in Google Scholar
W szkołach, których nie było. Wypiski z kamiennego zeszytu. Wspomnienia uczniów tajnego nauczania, red. K. Szefliński, Łódź 2004.
View in Google Scholar
Walicki J., Szkolnictwo i nauczyciele żydowscy w Łodzi w XIX–XX wieku, w: Rola nauczycieli łódzkich w tworzeniu dziedzictwa kulturowego Łodzi, red. S. Gala, Łódź 1998, s. 213–229.
View in Google Scholar
Weigelt F., Penne, Pauker und Pennäler. Eine Gedenkschrift für die Lodzer deutschen Gymnasien 1866–1945, Wuppertal 1972.
View in Google Scholar
Wiatr E., Ruch hachszarowy w getcie łódzkim 1940–1941 w świetle dokumentów, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2020, nr 16.
View in Google Scholar
Witkowski J., Hitlerowski obóz koncentracyjny dla małoletnich w Łodzi, Wrocław 1975.
View in Google Scholar
Wojalski M. Z., Działo się w Łodzi, Łódź 1996.
View in Google Scholar
Wróbel J., Przemiany demograficzne w Łodzi w latach okupacji niemieckiej 1939–1945, w: Łódź pod okupacją 1939–1945. Studia i szkice, red. T. Toborek, M. Trębacz, Łódź–Warszawa 2018, s. 15–62.
View in Google Scholar
Young J. E., Beschreiben des Holocaust. Darstellung und Folgen der Interpretation, übers. von Ch. Schuenke, Frankfurt 1997.
View in Google Scholar
Zimowski S., Prywatne Gimnazjum i Liceum Męskie Aleksego Zimowskiego w Łodzi: ich znaczenie w formowaniu osobowości wychowanków i przygotowaniu młodzieży do wypełnienia obowiązków obywatelskich w wolnej Polsce, Warszawa–Łódź 2004.
View in Google Scholar
Published
12 April 2023
Series
Categories
Copyright (c) 2023 © Copyright by Authors, Łódź 2023; © Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2023
License
LicenseDetails about the available publication format: book
book
ISBN-13 (15)
978-83-8331-083-1
Details about the available publication format: e-book
e-book
ISBN-13 (15)
978-83-8331-084-8
Recommend monographs by the same author(s)
- Katarzyna Badowska, Tomasz Cieślak, Krystyna Pietrych, Krystyna Radziszewska, Kamil Śmiechowski, Inga B. Kuźma, Tomasz Ferenc, Marta Sikorska, Rafał Matyja, Przemysław Waingertner, Marcin Szymański, Ewelina Maria Kostrzewska, Grażyna Ewa Karpińska, Krzysztof Stefański, Aleksandra Sumorok, Małgorzata Nieszczerzewska, Elżbieta Rybicka, Wojciech Browarny, Dorota Samborska-Kukuć, Kamil Piskała, Tomasz Wójcik, Tomasz Majewski, Elżbieta Umińska-Tytoń, Aneta Pawłowska, Leszek Karczewski, Agnieszka Karpowicz, Irmina Gadowska, Piotr Olkusz, Karolina Prykowska-Michalak, Monika Wąsik-Linder, Karolina Kołodziej, Łukasz Biskupski, Przemysław Owczarek, Łódź. City of Modernity
- Aleksandra Krupa-Ławrynowicz, Katarzyna Orszulak-Dudkowska, Jacek Jan Pawlik, Krystian Darmach, Katarzyna Kaniowska, Marek Krajewski, Tomasz Ferenc, Ewa Nowina-Sroczyńska, Róża Godula-Węcławowicz, Tomasz Węcławowicz, Renata Hołda, Anna Kurpiel, Sebastian Latocha, Anna Weronika Brzezińska, Mariola Tymochowicz, Marta Sikorska, Monika Kucner, Blanka Soukupová, Božidar Jezernik, Sławomir Sikora, Grzegorz Markiewicz, Kamil Śmiechowski, Rafał Stobiecki, Anna Deredas, A mosaic city
- Monika Kucner, Aus dem evangelischen Pfarrhaus in Lodz und Umgebung
- Przemysław Owczarek, Krystyna Radziszewska, Katarzyna Badowska, Bartłomiej Cieśla, Karolina Kołodziej, Krystyna Piątkowska, The borderline of folklore and popular culture in the metropolitan city of Łódź
- Dariusz Dekiert, Krystyna Radziszewska, Ewa Wiatr, Wśród łódzkich Żydów. Wspomnienia o mieście młodości
- Dariusz Dekiert, Irmina Gadowska, Krystyna Radziszewska, “Enchanted we whirl in the dance of youth”
- Kamil Śmiechowski, Tadeusz Markowski, Przemysław Żurawski vel Grajewski, Jarosław Kita, Krzysztof Lesiakowski, Marta Sikorska, Monika Kucner, Anna Warda, Dariusz Dekiert, Krystyna Radziszewska, Elżbieta Umińska-Tytoń, Julia Sowińska-Heim, Paulina Bunio-Mroczek, Jolanta Wojciechowska, Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość Łodzi. Tom 1
- Irmina Gadowska, Agnieszka Świętosławska, Krystyna Radziszewska, Małgorzata Geron, Jerzy Malinowski, Tamara Sztyma, Teresa Śmiechowska, Agnieszka Salamon-Radecka, Lidia Głuchowska, Dariusz Dekiert, Renata Piątkowska, Joanna Podolska, Krzysztof Stefański, Karol Jóźwiak, Eleonora Jedlińska, William Gilcher, Adam Sitarek, Każdą iskrą rozpaleni…
