Muzyka. Literatura. Filozofia. O filozoficznych wątkach w twórczości Ryszarda Wagnera i w Ulissesie Jamesa Joyce’a: Nr 2(2018)

Marek Rosiak

doi:10.18778/8142-176-8

Muzyka. Literatura. Filozofia. O filozoficznych wątkach w twórczości Ryszarda Wagnera i w Ulissesie Jamesa Joyce’a

Nr 2(2018)

Marek Rosiak

Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Filozofii, Katedra Logiki i Metodologii Nauk, 90-131 Łódź, ul. Lindleya 3/5

https://orcid.org/0000-0003-0463-170X

Serie: Bibliotheca Philosophica

ISBN

ISBN-13 (15): 978-83-8142-176-8

ISBN (e-book)

ISBN-13 (15): 978-83-8142-177-5

DOI: https://doi.org/10.18778/8142-176-8

Słowa kluczowe: Wagner Ryszard, Joyce James, Ulisses, Tristan i Izolda, Latający Holender, Parsifal, Pierścień Nibelunga

Opublikowane: 30 grudnia 2018

Kategorie: Filozofia, Otwarty dostęp,

Pliki do pobrania

PDF

Zasadnicza część publikacji jest próbą odczytania filozoficznych wątków obecnych w dramaturgicznej twórczości Ryszarda Wagnera. Przedstawiając własną interpretację, nie roszczę sobie pretensji do jej wyłącznej słuszności, uważam bowiem, że każde wielkie dzieło sztuki – a do takich należą niewątpliwie Tristan i Izolda, cykl Pierścień Nibelunga czy Parsifal – ma uniwersalną wymowę, a więc daje się rozmaicie pojmować. Analizy wagnerowskie uzupełnia studium dotyczące muzyki absolutnej, w którym podejmuję kwestię możliwości wyrażania w muzyce pozbawionej związku z literackim tekstem pewnego programu. Ostatnia część książki dotyczy peregrynacji bohatera Joyce’owskiego Ulissesa w perspektywie filozofii transcendentalnej. Chociaż nie wiadomo, czy Joyce zgłębiał fenomenologię Husserla, to zachodzi pewien paralelizm między treścią jego dzieła a problemem solipsyzmu transcendentalnego, z jakim mierzył się Husserl w V Medytacji kartezjańskiej. Perspektywa transcendentalna umożliwia też spojrzenie na przypadki Leopolda Blooma jako na proces analogiczny do przebiegu utworu muzycznego.

Autor

Biblia to jest księgi Starego i Nowego Testamentu w przekładzie polskim wielebnego ojca Jakuba Wujka SJ, wyd. III poprawione, Kraków 1962.

Burghold J., (Herausgeb.) Der Ring des Nibelungen . Vollständiger Text mit Notentafeln der Leitmotive WWV 86, Mainz 1914.

Dahlhaus C., Die Musikdramen Richard Wagners, Ditzingen 1971.

Dahlhaus C., Estetyka muzyki, przeł. Z. Skowron, Warszawa 2007.

Deathridge J., Dahlhaus C., The New Grove WAGNER. London 1984 (zawiera obszerną bibliografię).

Dickinson A. E. F., The Musical Design of „The Ring”, London 1936.

Eschenbach von W., Parsifal, przeł. A. Lam, Warszawa 1996.

Everett D., Guide to the thematic material of Parsifal, www.monsalvat.no/motfop.htm (dostęp: 28.04.2014).

German L. (przeł.), Niedola Nibelungów, Wrocław 1994 [reprint wyd. z 1894 r.].

Glasenapp C. W., Wagner-Encyklopädie, Leipzig 1891 (autor obszernej biografii Wagnera).

Hanslick E., Vom Musikalisch-Schönen . Ein Beitrag zur Revision der Ästhetik in der Tonkunst, I Aufl., Rudolf Weigel, Leipzig 1854. Dostępne w sieci: https://archive.org/details/VomMusikalischSchnen1tea 1854 (dostęp: 28.04.2014).

Heidegger M., Budować, mieszkać, myśleć, oprac. K. Michalski, przeł. K. Michalski i in., Warszawa 1977.

Huber H., Richard Wagners Leben und Werke in Bilde, Leipzig 1922.

Hulewicz W., Przybłęda Boży . Beethoven – czyn i człowiek, Kraków 1959. Ingarden R., O dziele literackim, przeł. M. Turowicz, Warszawa 1960.

Jachimecki Z., Wagner, wyd. I, Warszawa 1922.

Jusiak J., Między zdarzeniem dźwiękowym a znaczeniem . Szkice z filozofii muzyki, Lublin 2013.

Lavignac A., Le Voyage artistique à Bayreuth, Paris 1897.

Leszczyński D., Struktura poznawcza i obraz świata . Zagadnienie podmiotowych warunków poznania we współczesnej filozofii, Wrocław 2010.

Lévi-Strauss C., Nota o Tetralogii, [w:] Spojrzenie z oddali, przeł. W. Grajewski i in., Warszawa 1993.

Magee B., Wagner and Philosophy, London 2000.

Mann T., Leiden und Grösse Richard Wagners, [w:] Leiden Und Grösse der Meister, Frankfurt 1957 (tłum. ang. pt.: Goethe, Freud, Wagner).

Millington B. (red.), Wagner . Kompendium, przeł. W. Jarzyńska i in., Kraków 2014.

Newman E., Wagner as Man and Artist, New York 1960.

Nietzsche F., Narodziny tragedii, przeł. B. Baran, Kraków 1994.

Nietzsche F., Ryszard Wagner w Bayreuth (cz. IV Niewczesnych rozważań), przeł. M. Cunft-Pieńkowska, Warszawa 1901.

Pourtales G. de, Wagner . Historia artysty, przeł. J. Korniłowiczowa, M. Korniłowiczówna, Warszawa 1962.

Programy przedstawień Pierścienia Nibelunga w Teatrze Wielkim w Warszawie w latach 1988–89 (zawierają m.in. fragmenty z pism Schopenhauera, Nietzschego i Tomasza Manna). Nakładem Teatru Wielkiego w Warszawie, Warszawa 1987.

Rosiak M., Arystotelesowska próba rozwiązania aporii skrajnego realizmu Platona, „Przegląd Filozoficzny” 2001, R. X, nr 4 (40), s. 63–69.

Rosiak M., Eintopfgericht czyli epistemo-ontologiczna hermeneutyka socjolo-historycznego całoksztatu, [w:] Kolokwia platońskie: Fajdros, „Lectiones et Acroases Philosophicae” 2013, t. VI, nr 2, s. 291–309. Dostepne w sieci: http://www.forumfilozoficzne.org/images/czytelnia/ROSIAK_Eintopgericht.pdf [dostęp: 22.04.2014].

Rosiak M., Metafizyczny problem partycypacji w Wagnerowskim „Lohengrinie”, [w:] W. Strawiński i in. (red.), Myśli o języku, nauce i wartościach, Warszawa 2006, s. 440–446.

Rosiak M., U podstaw późnoromantycznego sporu o muzykę absolutną, [w:] J. Michalczenia i in. (red.), Poszukiwania filozoficzne II . Etyka, sztuka, władza i historia, Olsztyn 2014, s. 211–229.

Schopenhauer A., Świat jako wola i przedstawienie, t. I, przeł. J. Garewicz, Warszawa 1994.

Schuré E., Dramaty muzyczne . Ryszard Wagner, przeł. E. Węsławska, Warszawa 1904.

Schwarzbach M. B., Gwiazda Burgundii . Powieść o Nibelungach, przeł. C. Lewandowska, Warszawa 1963.

Scruton R., Death-Devoted Heart . Sex and the Sacred in Wagner’s Tristan and Isolde, Oxford 2003.

Scruton R., The Ring of Truth . The Wisdom of Wagner’s Ring of The Nibelung, London 2016.

Shaw G. B., The Perfect Wagnerite . A Commentary on the „Niblung’s Ring”, London 1898.

Stein J. N., Richard Wagner and the Synthesis of Arts, Detroit 1960. Stiller R., Krymhilda, Warszawa 1974.

Świderska A., Królowie, Warszawa 1958.

Świderska A., Prometeusz i Perliczka, Warszawa 1956.

Thayer A. W., Ludwig van Beethovens Leben, Bd 1-5, Leipzig 1923.

Treumund K., Saga o Nibelungach, przeł. A. Sznaper, Warszawa 1989.

Tuchańska B., Dlaczego prawda?, Warszawa 2013.

Wagner R., Dramaturgia opery . Wybór pism z lat 1871–1879, red. E. Voss, przeł. M. Kasprzyk, Gdańsk 2009.

Wagner R., Izbrannyje raboty (tłum. rosyjskie), Moskwa 1978.

Wagner R., Opera i dramat, cz . I: Opera a istota muzyki, przeł. M. Dienstl, Lwów–Warszawa 1907.

Wagner R., Walkiria, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa 1988.

Wagner R., Złoto Renu (libretto oryg. z polskim tłumaczeniem), przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa 1988.

Wagner R., Zmierzch bogów, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa 1989.

Wagner R., Zygfryd, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa 1989.

Westernhagen C., Richard Wagner, Zurich 1968.

Wolzogen H., Führer durch die Musik zu Richard Wagners Festspiel „Der Ring des Nibelungen”, Leipzig 1882.

Annotations to James Joyce’s Ulysses, https://en.m.wikibooks.org/wiki/Annotations_to_James_Joyce%27s_Ulysses (dostęp: 18.11.2015).

Crispi L., Manuscript Timeline 1905–1922, „Genetic Joyce Studies. Electronic Journal for the Study of James Joyce’s Works in Progress”, www.geneticjoycestudies.org, Issue 4 (Spring 2004) (dostęp: 18.11.2015).

Eliot T. S., Poezje, wybór i posłowie M. Sprusiński, Kraków 1978.

Ellmann R., James Joyce, przeł. E. Krasińska, Kraków 1984.

Hašek J., Przygody dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej, przeł. P. Hulka-Laskowski, Warszawa 1957.

Homer, Odyseja, przeł. L. Siemieński, wyd. X, pierwsze nowe zupełne, Wrocław 1992.

Husserl E., Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii, księga I, przeł. D. Gierulanka, wyd. 2, Warszawa 1975.

Husserl E., Medytacje kartezjańskie, przeł. A. Wajs, Warszawa 1982.

Ingarden R., O dziele literackim, przeł. M. Turowicz, Warszawa 1960.

Ingarden R., Spór o istnienie świata, t. I, wyd. III, red. D. Gierulanka, Warszawa 1987.

Joyce J., Listy, t. I–II, wybór i przeł. M. Ronikier, Kraków 1986.

Joyce J., Ulisses, przeł. M. Słomczyński, Warszawa 1969.

Joyce J., Ulysses, red. H. W. Gabler, New York 1986.

Jung C. G., Ulysses: A Monologue, New York 1977.

Kafka F., Zamek, przeł. K. Truchanowski, K. Radziwiłł, Warszawa 1958.

Kański J., Przewodnik operowy, Kraków 1964.

Mickiewicz A., Pan Tadeusz, oprac. S. Pigoń, wyd. 8, Wrocław 1980.

Naganowski E., Telemach w labiryncie świata . O twórczości Jamesa Joyce’a, wyd. III, Warszawa 1971.

Oko D., W poszukiwaniu pewności . Próba transcendentalnego ugruntowania metafizyki w filozofiach Emericha Coretha i Bernarda Lonergana, Kraków 2010.

Rosiak M., Metafizyczne założenia Arystotelesowskiej doktryny czwórprzyczynowości, „Kwartalnik Filozoficzny” 2007, t. XXXV, z. 2, s. 123–146.

Rosiak M., Noemat jako sens . Problem przedmiotu świadomości w transcendentalnym idealizmie Husserla, www.diametros.iphils.uj.edu.pl/index.php/diametros/article/view/1062/pl (dostęp: 28.04.2018).

Rosiak M., Odniesienie intencjonalne i jego przedmiot w perspektywie transcendentalnego idealizmu Husserla, www.diametros.iphils.uj.edu.pl/index.php/diametros/article/view/975/pl (dostęp: 28.04.2018).

Schopenhauer A., Świat jako wola i przedstawienie, t. I, przeł. J. Garewicz, Warszawa 1994.

Tołstoj L., Dzieła, red. P. Hertz, t. VIII–IX: Anna Karenina, przeł. K. Iłłakowiczówna, Warszawa 1956.

www.historiedumonde.net/Ferdinand-Foch.html (dostęp: 18.11.2015).