„Sprawy miejskie”

Tom stanowi wybór tekstów źródłowych z przełomu XIX i XX wieku dotyczących problematyki miejskiej w Królestwie Polskim. Był to niezwykle dynamiczny okres w historii ziem polskich. Ujawniały się nowe zjawiska takie jak urbanizacja i powiązana z nią modernizacja społeczeństwa, umasowienie polityki, unowocześnienie środków przekazu. Rewolucja 1905 roku stanowiła asumpt do projektowania licznych reform, spośród których do rangi istotnego problemu urosła kwestia samorządu miejskiego. Wskazywano, że system zarządu miast w Królestwie Polskim jest anachroniczny, zaś zastąpienie rządowych urzędników i mianowanych radnych wybieranymi z urzędu prezydentami i rajcami znacząco usprawniłoby funkcjonowanie miast i pozwoliło na nadrabianie dystansu cywilizacyjnego dzielącego je od Europy. Podkreślano, że Warszawa była „miastem analfabetów” zaś Łódź „umorusanym kopciuszkiem”. Prasa piętnowała afery i niedociągnięcia magistratów. Jednocześnie liczni publicyści, tacy jak A. Suligowski, W. Dobrzyński czy S. Koszutski zastanawiali się nad przyszłością miast polskich i wyszukiwali dla nich najlepszych punktów odniesienia czy to w samorządnych ośrodkach miejskich Europy, czy to w utopijnych wizjach miast-ogrodów. Dyskusje te były tłem dla narastających konfliktów społecznych i etnicznych, nasilającego się antysemityzmu polskiej prawicy i coraz oczywistszego przekonania, że władze rosyjskie nie były skłonne do jakichkolwiek gestów pod adresem Królestwa i jego społeczeństwa, zaś proponowane przez nie rozwiązania, na czele z kuriami narodowościowymi, służyły tylko pogłębianiu istniejących konfliktów. Osiemnaście tekstów z epoki zebrano w 5 rozdziałach tematycznych, zachowując ich oryginalną stylistykę i przypisy.

Niniejsza książka powstała jako rezultat projektu badawczego SONATA 8 „Kwestia miejska u progu nowoczesności. Dyskusja o przyszłości miast w Królestwie Polskim 1905–1914”, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki realizowanego w Katedrze Historii Polski XIX wieku UŁ, Nr UMO-2014/15/D/HS3/00411