Andropauza czy kryzys wieku średniego. Jakość życia mężczyzn 50+

Autorzy

Karolina Jarecka 
Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu, Instytut Psychologii
https://orcid.org/0000-0002-6577-4360
Eleonora Bielawska-Batorowicz
Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu, Instytut Psychologii
https://orcid.org/0000-0002-3177-6026

Słowa kluczowe:

Andropauza, objawy andropauzy, kryzys wieku średniego, jakość życia mężczyzny, zdrowie, dobrostan psychiczny

Streszczenie

Monografia dotyczy psychologicznych i społecznych skutków zmian hormonalnych doświadczanych w okresie średniej dorosłości – andropauzy, która zdecydowanie rzadziej niż menopauza jest przedmiotem badań nauk społecznych. Główny nacisk położono w monografii na biologiczne aspekty andropauzy oraz społeczne i psychologiczne uwarunkowania doświadczeń w tym okresie, menopauzę uwzględniając jedynie jako kontekst do porównań. Charakteryzując andropauzę zwrócono uwagę na kontrowersje wokół terminologii i kryteriów jej rozpoznawania, a także na różnorodne psychospołeczne konsekwencje i zmiany w funkcjonowaniu mężczyzny, w tym na jakości życia w okresie średniej i późnej dorosłości. Badania własne, przeprowadzone z udziałem mężczyzn w wieku 45–68 lat, wskazały na wzrastającą z wiekiem intensywność objawów andropauzalnych – głównie seksualnych i naczynioruchowych oraz związek intensywności objawów z ogólnym stanem zdrowia i stylem życia. Zaangażowanie w różnorodną aktywność, zawodową i pozazawodową, dobre relacje w związku partnerskim oraz pozytywna postawa wobec andropauzy i starzenia się charakteryzowały mężczyzn o zdecydowanie mniej intensywnych objawach andropauzalnych.

Bibliografia

Akker, van den, O. (2012). Reproductive Health Psychology. London: Wiley-Blackwell.
Zobacz w Google Scholar

Al Sejari, M. (2011). Awareness and knowledge of andropause among Kuwaiti males. Journal of the Social Sciences, 41: 9–25.
Zobacz w Google Scholar

Alves da Silva Lara, L., Useche, B., Rosa e Silva, J.C., Ferriani, R.A., Reis, R.M., Silva de Sá, M.F., Ramal-ho de Carvalho, B., Cury Ramos Carvalho, M.A., Japur de Sá Rosa e Silva, A.C. (2009). Sexuality during the climacteric period. Maturitas, 62: 127–133.
Zobacz w Google Scholar

Ande, A.B., Omu, O.P., Ande, O.O., Olagbuji, N.B., (2011). Features and perceptions of menopausal women in Benin City, Nigeria. Annals of African Medicine, 10(4): 300–304.
Zobacz w Google Scholar

Antonovsky, A. (1995). Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować. Warszawa: Fundacja IPN.
Zobacz w Google Scholar

Argyle, M. (2004). Przyczyny i korelaty szczęścia. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (s. 165–203). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Astbury-Ward, E.M. (2003). Menopause, sexuality and culture: is there a universal experience? Sexual and Relationship Therapy, 18(4): 437–445.
Zobacz w Google Scholar

Augoulea, A., Moros, M., Lykeridou, A., Kaparos, G., Lyberi, R., Panoulis, K. (2019). Psychosomatic and vasomotor symptom changes during transition to menopause. Menopause Review, 2: 110–115.
Zobacz w Google Scholar

Avis, N.E. (2003). Depression during the menopausal transition. Psychology of Women Quarterly, 27: 91–100.
Zobacz w Google Scholar

Avis, N.E., Assmann, S.F., Kravitz, H.M., Ganz, P.A., Ory, M. (2004). Quality of life in diverse groups of midlife women: Assessing the influence of menopause, health status and psychosocial and demo-graphic factors. Quality of Life Research, 13: 933–946.
Zobacz w Google Scholar

Ayers, S., de Visser, R. (2018). Psychology for Medicine & Health Care. 2nd Edition. London: Sage.
Zobacz w Google Scholar

Bablok, L. (2002). Spermatogeneza a andropauza i proces starzenia się mężczyzn. W: M. Mędraś, L. Bablok (red.), Andropauza (s. 39–40). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Zobacz w Google Scholar

Bablok, L., Mędraś, M. (2002). Diagnostyka andropauzy jako częściowej niedomogi androgennej. W: M. Mędraś, L. Bablok (red.), Andropauza (s. 42–49). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Zobacz w Google Scholar

Babuśka-Roczniak, M., Roczniak, W. (2009). Rola dehydroepiandrosteronu w procesie starzenia. Problemy Medycyny Rodzinnej, 3(28): 46–48.
Zobacz w Google Scholar

Badania nad menopauzą w latach 90. Raport WHO – Światowej Organizacji Zdrowia (2001). Łódź: Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera.
Zobacz w Google Scholar

Bakalczuk, S. Bakalczuk, G. (2005). Menopauza a zaburzenia seksualne kobiet. Seksuologia Polska, 2: 74–76.
Zobacz w Google Scholar

Baker, R., Oram, E. (2001). Wojny dziecięce. Macierzyństwo, ojcostwo i waśnie rodzinne. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Zobacz w Google Scholar

Bancroft, J. (2011). Seksualność człowieka. Wrocław: Elsevier Urban & Partner.
Zobacz w Google Scholar

Bańka, A. (2005). Jakość życia a jakość rozwoju. Społeczny kontekst płci, aktywności i rodziny. W: A. Bańka (red.), Psychologia jakości życia (s. 11–78). Poznań: Stowarzyszenie Psychologia i Architektura.
Zobacz w Google Scholar

Barnaś, E., Krupińska, A., Kraśnianin, E., Raś, R. (2012). Funkcjonowanie psychospołeczne i zawodowe kobiet w okresie okołomenopauzalnym. Przegląd Menopauzalny, 4: 296–304.
Zobacz w Google Scholar

Barth Olofsson, A.S., Collins, A. (2000). Psychosocial factors, attitude to menopause and symptoms in Swedish perimenopausal women. Climacteric, 3(1): 33–42.
Zobacz w Google Scholar

Barthalow Koch, P., Kernoff Mansfield, P., Thurau, D., Carey, M. (2005). „Feeling Frumpy”: The relationships between body image and sexual response changes in midlife women. The Journal of Sex Research, 42(3): 215–223.
Zobacz w Google Scholar

Basaria, S., Dobs, A.S. (1999). Risks versus benefis of testosterone therapy in elderly men. Drugs & Aging, 15: 131–142.
Zobacz w Google Scholar

Bedyńska, S., Książek, M. (2012). Statystyczny drogowskaz 3. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie SEDNO.
Zobacz w Google Scholar

Beisert, M. (2010). Rozwój psychoseksualny człowieka. W: Z. Lew-Starowicz, V. Skrzypulec (red.), Podstawy seksuologii (s. 83–91). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Zobacz w Google Scholar

Belchetz, P.E., Barth, J.H., Kaufman, J.M. (2010). Biochemical endocrinology of the hypogonadal male. Annals of Clinical Biochemistry, 47: 503–515.
Zobacz w Google Scholar

Bender, M. (2006). Find more like this we’re healthier. Working Mother, 29(7): 1–9.
Zobacz w Google Scholar

Berger, G. (1999). Menopause and Culture. London: Pluto Press.
Zobacz w Google Scholar

Bętkowska-Korpała, B. (2009). Palenie tytoniu jako problem kliniczny. W: B. Bętkowska-Korpała (red.), Uzależnienia w praktyce klinicznej – zagadnienia diagnostyczne (s. 84–102). Warszawa: Wydawnictwo Parpamedia.
Zobacz w Google Scholar

Bidzan, M. (2008). Jakość życia pacjentek z różnym stopniem nasilenia wysiłkowego nietrzymania moczu. Kraków: Impuls.
Zobacz w Google Scholar

Biegańska, K. (2019). Jakość życia przedsiębiorców. Między dobrobytem a dobrostanem. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Zobacz w Google Scholar

Bielawska-Batorowicz, E. (2005a). Koncepcje menopauzy. Część I – ujęcie demograficzne i kulturowe. Przegląd Menopauzalny, 2: 10–18.
Zobacz w Google Scholar

Bielawska-Batorowicz, E. (2005b). Występowanie objawów uznanych za typowe dla menopauzy u kobiet i mężczyzn w wieku 45–55 lat. Przegląd Menopauzalny, 1: 53–60.
Zobacz w Google Scholar

Bielawska-Batorowicz, E. (2005c) Koncepcje menopauzy. Część III – ujęcie psychopatologiczne. Przegląd Menopauzalny, 5: 24–31.
Zobacz w Google Scholar

Bielawska-Batorowicz, E. (2006). Psychologiczne aspekty prokreacji. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”.
Zobacz w Google Scholar

Bielawska-Batorowicz, E. (2011). Menopauza i andropauza. Lustrzane odbicie czy różne zjawiska? W: B. Bartosz (red.), Wymiary kobiecości i męskości. Od psychologii do kultury (s. 33–56). Warszawa: Wydawnictwo „Eneteia”.
Zobacz w Google Scholar

Bielawska-Batorowicz, E. (2013). The psychology of the menopause: The experiences during the transition and individual conceptualization of menopause. W: C.J.H. Martin i in. (red.), Nutrition and Diet in Menopause (s. 333–345). New York: Springer Science+Business Media (DOI: 10.1007/978-1-62703-373-2_25).
Zobacz w Google Scholar

Bielawska-Batorowicz, E. (2016). Psychologiczne aspekty menopauzy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Bielawska-Batorowicz, E., Królikowska, M. (2003). Poczucie własnej atrakcyjności seksualnej u kobiet w okresie menopauzy. Przegląd Menopauzalny, 2(3): 67–72.
Zobacz w Google Scholar

Bielawska-Batorowicz, E., Cieślik, I., Cwalina, E. (2003). Rola płci i wieku w tworzeniu obrazu kobiety w okresie menopauzy. Przegląd Menopauzalny, 6: 68–73.
Zobacz w Google Scholar

Bińkowska, M. (2011). Menopauza. W: W. Zgliczyński (red.), Wielka Interna. Endokrynologia. Część 2 (s. 609–619). Warszawa: Wydawnictwo Medical Tribune.
Zobacz w Google Scholar

Birnbaum, G.E., Cohen, O., Wertheimer, V. (2007). Is it all about intimacy? Age, menopausal status, and women’s sexuality. Personal Relationships, 14: 167–185.
Zobacz w Google Scholar

Bishop, G.D. (2000). Psychologia zdrowia. Wrocław: Wydawnictwo Astrum.
Zobacz w Google Scholar

Błachnio, M. (2019). Potencjał osób w starości. Poczucie jakości życia w procesie starzenia się. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Zobacz w Google Scholar

Borkenhagen, P.H., (2018). Body image and self-esteem in Botulinumtoxin A and dermal filler patients, Journal of Aesthetic and Reconstructive Surgery, 4(2). DOI: 10.4172/2472-1905.100044.
Zobacz w Google Scholar

Boul, L.A. (2003). Men’s health and middle age. Sexualities, Evolution & Gender, 5(1): 5–22.
Zobacz w Google Scholar

Bölgesinde, M., Klimakterik, Y., Kadinlannda, D., Kalitesini, Y., Faktörler, E. (2010). Factors affecting the quality of life in climacteric women in Manisa region. Trakya Üniversitesi Tip Fakültesi Dergisi, 27(2): 111–116.
Zobacz w Google Scholar

Brannon, L. (2002). Psychologia rodzaju. Kobiety i mężczyźni: podobni czy różni. Gdańsk: GWP.
Zobacz w Google Scholar

Braun-Gałkowska, M. (1995). Miłość aktywna. Psychiczne uwarunkowania powodzenia małżeństwa. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Zobacz w Google Scholar

de Bruin, J.P., Bovenhuis, H., van Noord, P.A.H., Pearson, P.L., van Arendonk, J.A.M., te Velde, E.R., Kuurman, W.W., Dorman, M. (2001). The role of genetic factors in age at natural menopause. Human Reproduction, 16: 2014–2018.
Zobacz w Google Scholar

Brytek-Matera, A. (2008). Obraz ciała – obraz siebie. Wizerunek własnego ciała w ujęciu psychospołecznym. Warszawa: Difin.
Zobacz w Google Scholar

Brytek-Matera, A. (red.) (2012). Ciało w dobie współczesności. Wybrane zagadnienia z problematyki obrazu własnego ciała. Warszawa: Difin.
Zobacz w Google Scholar

Budaj, A., Beręsewicz, A., Undas, A., Pasierski, T., Wysocki, H., Bednarz, B., Poloński, L., Sadowski, J., Wierzbicki, K. (2012). Choroba niedokrwienna serca. W: P. Gajewski (red.), Interna Szczeklika. Pod-ręcznik chorób wewnętrznych (s. 167–219). Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna.
Zobacz w Google Scholar

Budakoglu, I.I., Özcan, C., Eroglu, D., Yanik, F. (2007). Quality of life and postmenopausal symptoms among women in a rural district of the capital city of Turkey. Gynecological Endocrinology, 23(7), 404–409.
Zobacz w Google Scholar

Buss, D. (2000). Ewolucja pożądania. Gdańsk: GWP.
Zobacz w Google Scholar

Buss, D. (2001). Psychologia ewolucyjna. Gdańsk: GWP.
Zobacz w Google Scholar

Cajdler-Łuba, A., Sobieszczańska-Jabłońska, A., Nadel, I., Salata, I. (2006). Co to jest menopauza? W: A. Lewiński (red.), Menopauza bez tajemnic (s. 13–22). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Zobacz w Google Scholar

Caylan, A., Aydemri, I., Dagdeviren, M., Akturk, Z., Set, T., Oztora, S., Enec Can, F. (2011). Evaluation of health-related quality of life among perimenopausal Turkish women, HealthMED, 5(4): 741–752.
Zobacz w Google Scholar

Chańska, W. (2009). Nieszczęsny dar życia. Filozofia i etyka jakości życia w medycynie współczesnej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Zobacz w Google Scholar

Charlton, R. (2004). Ageing male syndrome, andropause, androgen decline or mid-life crisis? The Journal of Men’s Health and Gender, 1(1): 55–59.
Zobacz w Google Scholar

Chatterjee, C. (2000). Stressing your kids out. Psychology Today Magazine, April.
Zobacz w Google Scholar

Chedraui, P., Blümel, J.E., Baron, G., Belzares, E., Bencosme, A., Calle, A., Danckers, L., Espinoza, M.T., Flores, D., Gomez, G., Hernandez-Bueno, J.A., Izaguirre, H., Leon-Leon, P., Lima, S., Mezones-Holguin, E., Monterrosa, A., Mostajo, D., Nawarro, D., Ojeda, E., Onagra, W., Royer, M., Soto, E., Tserotas, K. (2008). Impaired quality of life among middle-aged women: A multicentre Latin American study. Maturitas, 61: 323–329.
Zobacz w Google Scholar

Chedraui, P., Miguel, G.S., Avila, C., (2009). Quality of life impairment during the female menopausal transition is related to personal and partner factors. Gynecological Endocrinology, 25(2): 130–135.
Zobacz w Google Scholar

Chmura-Rutkowska, I., Ostrouch, J. (2007). Mężczyźni na przełęczy życia. Studium socjopedagogiczne. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Zobacz w Google Scholar

Chybicka, A., Karasewicz, K. (2009). Zadowolenie z intymnych relacji oraz poczucie własnej atrakcyjności i komunikacji w związkach narzeczeńskich i małżeńskich. W: T. Rostowska (red.), Psychologia rodziny. Małżeństwo i rodzina wobec współczesnych wyzwań (s. 136–161). Warszawa: Difin.
Zobacz w Google Scholar

Cichocka, M. (2006). Biopsychospołeczne uwarunkowania seksualności ludzi starych. W: M. Beisert (red.), Seksualność w cyklu życia człowieka (s. 213–236). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Coombs, R. (1991). Marital status and personal well-being: A literature review. Family Relations, 40(1): 97–102.
Zobacz w Google Scholar

Csíkszentmihályi, M. (1987). Attention and the holistic approach to behavior. W: K.S. Pope, J.L. Singer (red.), The stream of Consciousness: Scientific Investigations into the Flow of Human Experience (s. 335–358). New York.
Zobacz w Google Scholar

Cutrona, C.E. (1996). Social Support in Couples. Marriage as a Resource in Times of Stress. Thousand Oaks: Sage Publications, Inc.
Zobacz w Google Scholar

Czajka-Oraniec, I., Baranowski, W. (2011). Wpływ hormonów na nowotwory. W: W. Zgliczyński (red.), Wielka Interna. Endokrynologia. Część 2 (s. 665–672). Warszawa: Wydawnictwo Medical Tribune Polska.
Zobacz w Google Scholar

Czajka-Oraniec, I., Zgliczyński, W. (2011). Ginekomastia. W: W. Zgliczyński (red.), Wielka Interna. Endokrynologia. Część 2 (s. 654–661). Warszawa: Wydawnictwo Medical Tribune Polska.
Zobacz w Google Scholar

Czajkowska, K.B., Lew-Starowicz, Z., Szymańska, M. (2016). The prevalence of sexual activity, and sexual dysfunction and behaviours in postmenopausal woman in Poland. Menopause Review, 15(3): 156–164.
Zobacz w Google Scholar

Czapiński, J. (2001). Szczęście – złudzenie czy konieczność? Cebulowa teoria szczęścia w świetle nowych danych empirycznych. W: M. Kofta, T. Szustrowa (red.), Złudzenia, które pozwalają żyć (s. 266–306). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Czapiński, J. (red.) (2004a). Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Czapiński, J. (2004b). Psychologiczne teorie szczęścia. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (s. 51–102). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Czapiński, J. (2017). Psychologia szczęścia. Kto, kiedy, dlaczego kocha życie i co z tego wynika, czyli nowa odsłona teorii cebulowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Zobacz w Google Scholar

Czarnecka-Iwańczuk, M., Stanisławska-Kubiak, M., Mojs, E., Wilczak, M., Samborski, W. (2012). Objawy menopauzy a satysfakcja z życia i samoocena wśród kobiet. Przegląd Menopauzalny, 6: 468–473.
Zobacz w Google Scholar

Czyżkowska, A., Rawińska, M., Lew-Starowicz, Z. (2011). Zaburzenia pożądania u kobiet w okresie klimakterium w praktyce klinicznej. Przegląd Menopauzalny, 6, 448–453.
Zobacz w Google Scholar

Čiarbić, M., Pokrywka, L. (2010). Piękno ciała. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Daire, A.P., Fairall, H., (2005). Sexuality and perimenopause: What counselors need to know. Adultspan, 4(2):105–115.
Zobacz w Google Scholar

Davies, L., McAlpine, D.D. (1998). The significance of family, work, and power relations for mothers’ mental health. Canadian Journal of Sociology, 23(4): 369–387.
Zobacz w Google Scholar

Davis, S. (1996). Zdrowie kobiety – menopauza. Gdańsk: Wydawnictwo Via Medica.
Zobacz w Google Scholar

Davison, S.L., Bell, R.J., LaChina, M., Holden, S.L., Davis, S.R. (2008). Sexual function in well women: Stratification by sexual satisfaction, hormone use, and menopause status. Journal of Sexual Medicine, 5: 1214–1222.
Zobacz w Google Scholar

Davison, S.L., Davis, S.R. (2011). Androgenic hormones and aging – The link with female sexual function. Hormones and Behavior 59: 745–753.
Zobacz w Google Scholar

Dąbkowska, M. (2015). Obraz własnego ciała u kobiet a satysfakcja seksualna. Przegląd Badań Edukacyjnych, 21(2): 107–118.
Zobacz w Google Scholar

Delhez, M., Hansenne, M., Legros, J. (2003). Andropause and psychopathology: Minor symptoms rather than pathological ones. Psychoneuroendocrinology, 28: 863–874.
Zobacz w Google Scholar

Derbis, R. (2000). Jakość rozwoju a jakość życia. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie.
Zobacz w Google Scholar

Diamond, J. (1998). Dlaczego lubimy seks? Ewolucja ludzkiej seksualności. Warszawa: Wydawnictwo CiS.
Zobacz w Google Scholar

Diamond, J. (2000). Surviving Male Menopause. A Guide for Women and Men. Naperville: Source-books, Inc.
Zobacz w Google Scholar

Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95: 542–575.
Zobacz w Google Scholar

Diener, E., Kesebir, P., Lucas, R.E. (2008). Benefits of account of well-being: For societies and for psychological science. Applied Psychology: An International Review, 57: 37–53.
Zobacz w Google Scholar

Diener, E., Lucas, R.E., Oishi, S. (2005). Dobrostan psychiczny. Nauka o szczęściu i zadowoleniu z życia. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (s. 35–50). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Dijk van, G.M., Kavousi, M., Troup, J., Franco, O.H. (2015). Health issues for menopausal women: The top 11 conditions have common solutions. Maturitas, 80: 24–30.
Zobacz w Google Scholar

Dillaway, H.E., Burton J. (2011). „Not done yet?!” Women discuses the „end” of menopause. Women’s Studies, 40: 149–176.
Zobacz w Google Scholar

Dudek, P., Kozakowski, J., Zgliczyński, W. (2020). The effects of testosterone replacement therapy in men with age-dependent hypogonadism on body composition, and serum levels of leptin, adiponectin and C-reactive protein. Endokrynologia Polska, 71(5): 382–387.
Zobacz w Google Scholar

Dunn, M., Hope, T. (2020). Etyka medyczna. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Zobacz w Google Scholar

Duxbury, L., Chiggins, C. (2001). Work-life Balance in the New Millennium: Where Are We? Where Do We Need Go? Work Network. Ottawa: Canadian Policy Research Networks, Inc.
Zobacz w Google Scholar

Dykes, K., Slade, P., Haywood, A. (2011). Long term follow-up of emotional experiences after termination of pregnancy: Women’s views at menopause. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 29(1): 93–112.
Zobacz w Google Scholar

Faith, M., Schare, M. (1993), The role of body image in sexually avoidant behavior, Archives of Sexual Behavior, 22: 345–356.
Zobacz w Google Scholar

Fallahzadeh, H. (2010). Quality of life after the menopause in Iran: a population study. Quality of Life Research, 19: 813–819.
Zobacz w Google Scholar

Fatusi, A.O., Ijadunola, K.T., Ojofeitimi, E.O., Adeyemi, M.O., Omideyi, A.K., Akinyemi, A., Adewuyi, A.A. (2003). Assessment of andropause awareness and erectile dysfunction among married men in Ile-Ife, Nigeria. The Aging Male, 6: 79–85.
Zobacz w Google Scholar

Fatusi, A.O, Ijadunola, K.T., Ojofeitimi, E.O., Odumabo, A.O., Adewuyi, A.A., Akinyemi, A., Omideyi, A.K., Aderounmu, A.O. (2004). The influence of sociodemographic factors on awareness, knowledge and attitude toward andropause among health professionals in Ile-Ife, Nigeria. The Aging Male, 7: 269–279.
Zobacz w Google Scholar

Fayers, P.M., Machin, D. (2007). Quality of Life. The Assessment, Analysis and Interpretations of Patient-reported Outcomes. Chichester: Wiley.
Zobacz w Google Scholar

Freund, A.M., Baltes, P.B. (2007). Toward a theory of successful aging. Selection, optimization, and compensation. W: R. Fernandez-Ballesteros (red.), GeroPsychology. European Perspectives for an Aging World (s. 239–254). Göttingen: Hogrefe & Huber Publishers.
Zobacz w Google Scholar

Fuh, J.L., Wang, S.J., Lee, S.J., Lu, S.R., Juan, K.D. (2003). Quality of life and menopausal transition for middle-aged women on Kinmen island. Quality of Life Research, 12: 53–61.
Zobacz w Google Scholar

Gannon, L. (1999). Women and Aging. Transcending the Myths. London: Routledge.
Zobacz w Google Scholar

Garner, D. (1997). Survey says: Body image pool results. Plagued by body image issues? The results of national survey show you are not alone. www.psychologytoday.com (dostęp: 6.12.2020).
Zobacz w Google Scholar

Gawron, D. (2013). Wpływ zabiegów upiększających na ocenę własnego wyglądu i nastrój u kobiet w wieku średnim, Psychologia Jakości Życia, 12(2): 97–110.
Zobacz w Google Scholar

Gergen, M.M., Gergen, K.J. (2001). Positive aging: New images for a new age. Ageing International, 27: 3–23.
Zobacz w Google Scholar

Giddens, A. (2004). Socjologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Głębocka, A. (2009). Niezadowolenie z wyglądu a rozpaczliwa kontrola wagi. Kraków: Wydawnictwo Impuls.
Zobacz w Google Scholar

Głębocka, A., Wiśniewska, A. (2005). Psychologiczny portret kobiet otyłych. W: A. Głębocka, J. Kubalt (red.), Wizerunek ciała. Portret Polek (s. 63–83). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Zobacz w Google Scholar

Główny Urząd Statystyczny (2019). Trwanie życia w 2018 r. Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych.
Zobacz w Google Scholar

Głuszko, P., Tłustochowicz, W., Korkosz, M. (2012). Choroby metaboliczne kości. W: P. Gajewski (red.). Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych (s. 1889–1898). Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna.
Zobacz w Google Scholar

Gold, E.B. (2000). Demographics, environmental influences and ethnic and international differences in the menopausal experience. W: R.A. Lobo, J. Kelsey, R. Marcus (red.), Menopause. Biology and Pathobiology (s. 189–201). San Diego: Academic Press.
Zobacz w Google Scholar

Goldberg, H. (2000). Wrażliwy macho. Mężczyzna 2000. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Gomuła, A., Rabijewski, M. (2010). Zespół niedoboru testosteronu – rozpoznawanie i leczenie na podstawie norm stężenia testosteronu należnych dla wieku. Seksuologia Polska, 8(1): 1–16.
Zobacz w Google Scholar

Gonçaives, R., Merighi, M.A.B. (2009). Reflections on sexuality during the climacteric. Revista Latino-Americana de Enfermagem, 17(2): 160–166.
Zobacz w Google Scholar

González, M., Viáfara, G., Caba, F., Molina, T., Ortiz, C. (2006). Libido and orgasmin middle-aged woman. Maturitas, 53: 1–10.
Zobacz w Google Scholar

Gove, W.R., Hughes, M., Style, C.B. (1983). Does marriage have positive effects on the psychological well-being of the individual? Journal of Health and Social Behavior, 24: 122–131.
Zobacz w Google Scholar

Górna, K., Suwalska, A. (2001). Badania jakości życia w psychiatrii. W: L. Wołowicka (red.), Jakość życia w naukach medycznych. Poznań: Dział Wydawnictw Uczelnianych Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego.
Zobacz w Google Scholar

Grabowska, M. (2011). Seksualność we wczesnej, średniej i późnej dorosłości. Wybrane uwarunkowania. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Zobacz w Google Scholar

Grabowska, M. (2014). Seksualność w związkach małżeńskich. W: I. Janicka, H. Liberska (red.), Psychologia rodziny (s. 167–184). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Haas, L. (1995). Structural dimensions of the work-family interface. W: G. Bowen, J. Pittman (red.), The Work Family Interface (Families in Focus Series) (s. 113–121). Minneapopolis: National Council on Family Relations.
Zobacz w Google Scholar

Hakimi, S., Ghasemi, L., Mirghafourvand, M., Hassanzadeh, K., Ghasemi, F. (2019). The prevalence of andropause symptoms and the role of social determinants of health on its severity in healthy men: A community-based study in Northwest Iran. Crescent Journal of Medical and Biological Sciences, 6: 341–345.
Zobacz w Google Scholar

Harrison, J. (2011). „Talking about my generation”: A state-of-the-art review of health information for men in the andropause. Health Information and Libraries Journal, 28: 161–170.
Zobacz w Google Scholar

Harwas-Napierała, B. (2012). Zdrowie rodziny w perspektywie psychologicznej. W: T. Rostowska, A. Lewandowska-Walter (red.), Małżeństwo i rodzicielstwo a zdrowie (s. 15–25). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Zobacz w Google Scholar

Hatzimouratidis, K. (2007). Epidemiology of male sexual dysfunction. American Journal of Men’s Health, 1: 103–125.
Zobacz w Google Scholar

Heidari, R., Sajadi, H., Pourmand, A., Pourmand, G. (2015). Can testosterone level be a good predictor of late-onset hypogonadism? Andrologia, 47(4): 433–437.
Zobacz w Google Scholar

Hemstrom, O. (1996). Is marriage dissolution linked to differences in mortality risks for men and women? Journal of Marriage and the Family, 58: 366–378.
Zobacz w Google Scholar

Henry, J. (2007). Pozytywna i kreatywna organizacja. W: P. Linley, S. Joseph (red.), Psychologia pozytywna w praktyce (s. 170–193). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Heszen, I., Sęk, H. (2007). Psychologia zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Heszen-Nejodek, I., Sęk, H. (1997). Psychologia zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Hijazi, R.A., Cunninghma, G.R. (2005). Andropause: Is androgen replacement therapy indicate for the aging male? Annual Reviews of Medicine, 56: 117–137.
Zobacz w Google Scholar

Hirokawa, K., Taniguchi, T., Fujii, Y., Takaki, J., Tsutsumi, A. (2016). Modification effects of changes in job demands on associations between changes in testosterone levels and andropause symptoms: 2-year follow-up study in male middle-aged Japanese workers. International Journal of Behavioural Medicine, 23: 464–472.
Zobacz w Google Scholar

Hisasue, S., Horie, S. (2013). Role of androgen in the elderly. What is LOH syndrome? Clinical Calcium, 23(8): 1101–1107.
Zobacz w Google Scholar

Ho, CH., Wu, C.C., Chen, K.C., Jaw, F.S., Yu, H.J., Liu, S.P. (2016). Erectile dysfunction, loss of libido and low sexual frequency increase the risk of cardiovascular disease in men with low testosterone. The Aging Male, 19(2): 96–101.
Zobacz w Google Scholar

Hollander, E. (2003). Male menopause: Unexplored area of men’s health. Pediatric Annals, 33, 8: 497–500.
Zobacz w Google Scholar

Huhtaniemi, I.T. (2014a). Andropause – Lessons from the European Male Ageing Study. Annales d’Endocrinologie, 75: 128–131.
Zobacz w Google Scholar

Huhtaniemi, I.T. (2014b). Late-onset hypogonadism: Current concepts and controversies of pathogenesis, diagnosis and treatment. Asian Journal of Andrology, 16(2): 192–202.
Zobacz w Google Scholar

Hunter, M. (1992). The woman’s health questionnaire: A measure of mind-aged woman’s perceptions of their emotional and psychical health. Psychology and Health, 7: 45–54.
Zobacz w Google Scholar

Hunter, M. (2000). The Women’s Health Questionnaire (WHQ): The development, standardization and application of a measure of mid-aged women’s emotional and physical health. Quality of Life Research, 9: 733–738.
Zobacz w Google Scholar

Hunter, M., O’Dea, I. (1999). An evaluation of a health education intervention for mid-aged women: Five year follow-up of effects upon knowledge, impact of menopause and health. Patient Education and Counselling, 38: 249–255.
Zobacz w Google Scholar

Hunter, M., Rendall, M. (2007). Bio-psycho-socio-cultural perspectives on menopause. Best Practices & Research in Clinical Obstetrics and Gynecology, 21: 261–274.
Zobacz w Google Scholar

Hvas, L. (2001). Positive aspects of menopause. A qualitative study. Maturitas, 39: 11–17.
Zobacz w Google Scholar

Izdebski, Z. (2004). Jesteśmy atrakcyjne, ale…, badania OBOP. www.tns-global.pl (dostęp: 8.03.2004).
Zobacz w Google Scholar

Izdebski, Z. (2012). Seksualność Polaków na początku XXI wieku. Studium badawcze. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zobacz w Google Scholar

Izydorczyk, B. (2014). Postawy i zachowania wobec własnego ciała w zaburzeniach odżywiania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Izydorczyk, B., Rybicka-Klimczyk, A. (2008). Diagnoza psychologiczna poznawczych i emocjonalnych aspektów obrazu ciała dziewcząt i młodych kobiet polskich. Problemy Medycyny Rodzinnej, 4(25): 24–35.
Zobacz w Google Scholar

Izydorczyk, B., Rybicka-Klimczyk, A. (2009). Środki masowego przekazu i ich rola w kształtowaniu wizerunku ciała u zróżnicowanych wiekiem życia kobiet polskich (analiza badań własnych). Problemy Medycyny Rodzinnej, 3(28): 20–32.
Zobacz w Google Scholar

Jakiel, G. (2010). Seksualność mężczyzn w okresie andropauzy. W: Z. Lew-Starowicz, V. Skrzypulec (red.), Podstawy seksuologii (s. 145–152). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Zobacz w Google Scholar

Jakiel, G. (2011a). Diagnostyka zaburzeń czynności męskiego układu rozrodczego. W: W. Zgliczyński (red.), Wielka Interna. Endokrynologia. Część 2 (s. 629–633). Warszawa: Wydawnictwo Medical Tribune.
Zobacz w Google Scholar

Jakiel, G. (2011b). Niepłodność męska. W: W. Zgliczyński (red.). Wielka Interna. Endokrynologia. Część 2 (s. 647–650). Warszawa: Wydawnictwo Medical Tribune.
Zobacz w Google Scholar

Jakiel, G., Makara-Studzińska, M., Ciebiera, M., Słabuszewska-Jóźwiak, A. (2015). Andropause – State of the art 2015 and selected aspects. Przegląd Menopauzalny, 14(1): 1–6.
Zobacz w Google Scholar

Jakiel, G., Pilewska-Kozak, A.B., Łepecka-Klusek, C., Tkaczuk-Włach, J., Syty, K. (2009). Mężczyźni kobiet menopauzalnych. Część II. Relacje partnerskie i seksualne. Przegląd Menopauzalny, 2: 97–101.
Zobacz w Google Scholar

Jakiel, G., Pilewska-Kozak, A.B., Melaniuk, M., Tobor, E., (2008). Mężczyźni kobiet menopauzalnych. Część I. Ocena demograficzna i stan endokrynny. Przegląd Menopauzalny, 6: 323–331.
Zobacz w Google Scholar

Janicka, I. (2006). Kohabitacja a małżeństwo w perspektywie psychologicznej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Zobacz w Google Scholar

Janicka, I. (2008). Stosunki partnerskie w związkach niemałżeńskich. Przegląd Psychologiczny, 1: 37–53.
Zobacz w Google Scholar

Janicka, I. (2012). Poczucie dobrostanu u osób poślubionych, kohabitujących i u singli. W: T. Rostowska, A. Lewandowska-Walter (red.), Małżeństwo i rodzicielstwo a zdrowie (s. 26–53). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Zobacz w Google Scholar

Janiszewska, M., Żołnierczuk-Kieliszek, D., Kulik, T., Dziedzic, M.A., Barańska, A., Kryk, A. (2016). Men’s knowledge about osteoporosis and its risk factors. Menopause Review, 15(3): 148–155.
Zobacz w Google Scholar

Januszewicz, A., Prejbisz, A. (2012). Nadciśnienie tętnicze. W: P. Gajewski (red.). Interna Szczeklika. Podręcznik Chorób Wewnętrznych (s. 403–424). Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna.
Zobacz w Google Scholar

Jaracz, K., Wołowicka, L., Kalfoss, M. (2001). Analiza walidacyjna polskiej wersji WHOQOL-100. W: L. Wołowicka (red.), Jakość życia w naukach medycznych. Poznań: Dział Wydawnictw Uczelnianych Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.
Zobacz w Google Scholar

Jarząbek-Bielecka, G., Sowińska-Przepiera, E., Pawalczyk, M. (2012). Aging and sexual activity: gynecological, sexological and psychological aspects. Przegląd Menopauzalny, 6: 487–489.
Zobacz w Google Scholar

Jaspers, L., Daan, N.M.P., van Dijk, G.M., Gazibara, T., Muka, T., Wem, K., Meun, C., Zillikens, M.C., Roeters van Lennep, J.E., Roos-Hesselink, J.W., Laan, E., Rees, M., Laven, J.S.E., Franco, O.H., Kavousi, M. (2015). Health in middle-aged and elderly women: A conceptual framework for healthy meno-pause. Maturitas, 81: 93–98.
Zobacz w Google Scholar

Jóźków, P., Mędraś, M. (2012). Stres psychologiczny a czynność gonad męskich. Endokrynologia Pol-ska, 63(1): 44–49.
Zobacz w Google Scholar

Jóźwiak, J. (2002). Raport: Zdrowie kobiet i mężczyzn w latach 1989–2003, Krajowy System Monitorowania Równego Traktowania Kobiet i Mężczyzn. http://www.monitoring.rownystatus.gov.pl (dostęp: 6.12.2020).
Zobacz w Google Scholar

Jull, J., Stacey, D., Beach, S., Dumas, A., Strychar, I., Ufholtz, L.-A., Pronce, S., Abdulnour, J., Prud’homme, D. (2014). Lifestyle interventions targeting body weight changes during the meno-pause transition: a systematic review. Journal of Obesity, https://www.hindawi.com/journals/jobe/2014/824310/ (dostęp: 24.03.2021).
Zobacz w Google Scholar

Kaczmarek, Ł. (2016). Pozytywne interwencje psychologiczne. Dobrostan a zachowania intencjonalne. Poznań: Zysk i S-ka.
Zobacz w Google Scholar

Kaczmarek, M. (2007a). Określenie wieku menopauzy naturalnej w populacji polskich kobiet. Przegląd Menopauzalny, 2: 77–82.
Zobacz w Google Scholar

Kaczmarek, M. (2007b). Zróżnicowanie wieku menopauzy naturalnej wśród polskich kobiet ze względu na historie okresu rozrodczego. Przegląd Menopauzalny, 2: 69–76.
Zobacz w Google Scholar

Kaczmarek, M. (2008). Zróżnicowanie wieku menopauzy naturalnej wśród polskich kobiet ze względu na historie okresu rozrodczego. Menopause Review, 2: 69–76.
Zobacz w Google Scholar

Kaczmarek, M. (2015). On the doorstep to senility: Physical changes, health status and well-being in midlife. Anthropological Review, 78: 269–287.
Zobacz w Google Scholar

Kaczmarek, M., Szwed, A. (2001). Wiek menopauzy a rozrodczość i styl życia kobiet. W: T. Pertyński (red.), Menopauza (s. 15–23). Łódź: Wydawnictwo ADI.
Zobacz w Google Scholar

Kahneman, D., Deaton, A. (2010). High income improves evaluation of life but not emotional well-being. Proceedings of New York Academy of Sciences, 107: 16489–16493.
Zobacz w Google Scholar

Kamańczyk, B. (2016). Sposób odbioru typowych objawów menopauzalnych przez obserwatorów różnej płci i wieku. Praca magisterska niepublikowana. Łódź: Uniwersytet Łódzki.
Zobacz w Google Scholar

Kamp Dush, C.M., Amato, P.R. (2005). Consequences of relationship status and quality for subjective well-being. Journal of Social and Personal Relationships, 22(5): 607–627.
Zobacz w Google Scholar

Kapliński, A., Kula, K., Sawicki, A. (1998). Menopauza i starzenie się męskiego układu płciowego. W: T. Romer (red.), Endokrynologia kliniczna dla ginekologa, internisty, pediatry (s. 508–513). Warszawa: Springer PWN.
Zobacz w Google Scholar

Karasek, M. (2009a) Starzenie się gonady męskiej (późno występujący hipogonadyzm, andropauza). W: A. Syrenicz (red.), Endokrynologia w codziennej praktyce lekarskiej (s. 452–461). Szczecin: Wydawnictwo Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie.
Zobacz w Google Scholar

Karasek, M. (2009b) Endokrynologia starzenia się. W: A. Syrenicz (red.), Endokrynologia w codziennej praktyce lekarskiej (s. 569–578). Szczecin: Wydawnictwo Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie.
Zobacz w Google Scholar

Karasewicz, K. (2011). Opracowanie psychometryczne Skali Oceny Poczucia Własnej Atrakcyjności w Związku (materiały własne).
Zobacz w Google Scholar

Kasprzak, E. (2005). Poczucie jakości życia osób bezrobotnych pięć lat temu a obecnie. Badania porównawcze. W: R. Derbis (red.), Jakość rozwoju a jakość życia (s. 135–150). Częstochowa: Wydaw-nictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie.
Zobacz w Google Scholar

Kasser, T. (2007). Dobre życie czy życie dobrami? Psychologia pozytywna i poczucie dobrostanu w kulturze konsumpcji. W: P. Linley, S. Joseph (red.), Psychologia pozytywna w praktyce (s. 42–58). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Kaufert, P.M. (1996). The social and cultural context of menopause. Maturitas, 23: 169–180.
Zobacz w Google Scholar

Kępiński, A. (1987). Lęk. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Zobacz w Google Scholar

Kępiński, A. (2012). Lęk. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Zobacz w Google Scholar

King, L., Ells, J., Burton, C. (2007). Pojęcie dobrego życia – w ujęciu szerokim i wąskim. W: P. Linley, S. Joseph (red.), Psychologia pozytywna w praktyce (s. 19–40). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Konarski, R. (2019). Modele równań strukturalnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Korabel, J., Krzysiek, J. (2013). Ocena rezerwy jajnikowej u kobiet w okresie okołomenopauzalnym. Przegląd Menopauzalny, 4: 333–338.
Zobacz w Google Scholar

Kowalik, S. (2001). Użyteczność koncepcji jakości życia dla procesu rehabilitacji osób niepełnosprawnych. W: L. Wołowicka (red.), Jakość życia w naukach medycznych. Poznań: Dział Wydawnictw Uczelnianych Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego.
Zobacz w Google Scholar

Kowalik, S. (2005). Jakość życia psychicznego. W: R. Derbis (red.), Jakość rozwoju a jakość życia (s. 30–43). Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie.
Zobacz w Google Scholar

Kowalik, S. (2015). Uśpione społeczeństwo. Szkice z psychologii globalizacji. Warszawa: Sedno Wy-dawnictwo Akademickie.
Zobacz w Google Scholar

Kowalik, S., Ratajska, A., Szmaus, A. (2001). W poszukiwaniu wymiaru jakości życia związanego ze stanem zdrowia. W: L. Wołowicka (red.), Jakość życia w naukach medycznych. Poznań: Dział Wydawnictw Uczelnianych Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego.
Zobacz w Google Scholar

Kowalska, M., Marcinkowska, U., Jośko, J. (2010). Satysfakcja z pracy zawodowej a jakość życia kobiet w wieku 45–60 lat w województwie śląskim. Medycyna Pracy, 61(3): 277–285.
Zobacz w Google Scholar

Kozakowski, J. (2011a). Proces starzenia się a wydzielanie hormonu wzrostu. W: W. Zgliczyński (red.), Wielka Interia. Endokrynologia. Część 2 (s. 759–761). Warszawa: Wydawnictwo Medical Tribune Polska.
Zobacz w Google Scholar

Kozakowski, J. (2011b). Otyłość. W: W. Zgliczyński (red.), Wielka Interia. Endokrynologia. Część 2 (s. 831–835). Warszawa: Wydawnictwo Medical Tribune Polska.
Zobacz w Google Scholar

Krogulski, S., Lipińska-Szałek, A. (2006). Zaburzenia psychiczne związane z okresem przekwitania u kobiet. W: A. Lewiński (red.), Menopauza bez tajemnic (s. 89–103). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Zobacz w Google Scholar

Krok, D. (2017). W poszukiwaniu znaczenia choroby nowotworowej. Opole: Wydawnictwo Uniwer-sytetu Opolskiego.
Zobacz w Google Scholar

Krysiak, R., Okopień, B., Gdula-Dymek, A., (2007). Terapia testosteronem u pacjentów z andropauzą. Wiadomości Lekarskie, 60(7–8): 356–364.
Zobacz w Google Scholar

Kubacka-Jasiecka, D. (1997). Z psychologii kryzysu. W: D. Kubacka-Jasiecka, A. Lipowska-Teutsch (red.), Oblicza kryzysu psychologicznego i pracy interwencyjnej (s. 11–29). Kraków: Wydawnictwo AAL.
Zobacz w Google Scholar

Kucharski, S., Rzepa, T. (2017). Samoocena i jej komponenty a satysfakcja z życia seksualnego. Psychoseksuologia, 3: 61–67.
Zobacz w Google Scholar

Kula, K. (1998). Starzenie się męskiego układu płciowego. W: T.E. Romer (red.), Endokrynologia kliniczna dla ginekologa, internisty, pediatry (s. 520–523). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Kula, K., Słowikowska-Hilczer, J. (2012a). Hipogonadyzm późny u mężczyzn. Endokrynologia Polska, 63 (zeszyt edukacyjny II): 15–19.
Zobacz w Google Scholar

Kula, K., Słowikowska-Hilczer, J. (2012b). Choroby jąder. W: P. Gajewski (red.), Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych (s. 1274–1282). Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna.
Zobacz w Google Scholar

Kulasingam, S., Moineddin, R., Lewis, J.E., Tierney, M.C. (2008). The validity of the Menopause Specific Quality of Life Questionnaire in older women. Maturitas, 60: 239–243.
Zobacz w Google Scholar

Kurdek, L.A. (1991). The relations between reported well-being and divorce history, availability of a proximate adult, and gender. Journal of Marriage and the Family, 53(1): 71–78.
Zobacz w Google Scholar

Kurzawa, R., Starczewski, A. (2009). Niepłodność jako problem kliniczny i społeczny. W: A. Syrenicz (red.), Endokrynologia w codziennej praktyce (s. 421–438). Szczecin: Wydawnictwo Pomorskiej Akademii w Szczecinie.
Zobacz w Google Scholar

Lachowska, B. (2012). Praca i rodzina – konflikt czy synergia? Konflikt i facylitacja między rolami rodzinnymi i zawodowymi – uwarunkowania i znaczenie dla jakości życia kobiet i mężczyzn. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Zobacz w Google Scholar

Lahclma, E., Arber, S., Kivelä, K., Ross, E. (2002). Multiple roles and health among British and Finnish women. The Influence of socioeconomic circumstances. Social Science and Medicine, 54: 727–740.
Zobacz w Google Scholar

Lee, A.M., Chu, L.W., Chong, C.S.Y., Chan, S.Y., Tam, S., Lam, K.S.L., Lam, T.P. (2010). Relationship between symptoms of androgen deficiency and psychological factors and quality of life among Chi-nese men. European Academy of Andrology, 33: 755–763.
Zobacz w Google Scholar

Lejeune, H., Huyghe, É., Droupy, S. (2013). Hypoactive sexual desire and testosterone deficiency in men. Progrès en Urologie, 23(9): 621–628.
Zobacz w Google Scholar

Lemm, M., Skałba, P. (2013). Biologia starzenia się jajników. Przegląd Menopauzalny, 3: 231–234.
Zobacz w Google Scholar

Leszczyńska, I., Żychlińska, M. (2012). Zyski i straty w wieku późnej dorosłości – fenomen słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku. W: E. Bielawska-Batorowicz, B. Dudek (red.), Teoria zachowania za-sobów Stevana E. Hobfolla – polskie doświadczenia (s. 139–159). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Zobacz w Google Scholar

Lew-Starowicz, Z. (1999). Słownik encyklopedyczny. Miłość i seks. Wrocław: Wydawnictwo Europa.
Zobacz w Google Scholar

Lew-Starowicz, Z. (2004). Encyklopedia erotyki. Warszawa: Wydawnictwo Muza.
Zobacz w Google Scholar

Lew-Starowicz, Z. (2010). Psychospołeczne podstawy seksuologii. W: Z. Lew-Starowicz, V. Skrzypulec (red.), Podstawy Seksuologii (s. 25–33). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Zobacz w Google Scholar

Lew-Starowicz, Z. (2012). O mężczyźnie. Warszawa: Wydawnictwo Czerwone i Czarne.
Zobacz w Google Scholar

Lew-Starowicz, Z., Szymańska, M. (2010). Zaburzenia seksualne i problemy osobiste kobiet powyżej 45. roku życia. Przegląd Menopauzalny, 6: 381–384.
Zobacz w Google Scholar

Lin, H.-C., Lin, Y.-C. (2018). The study of body image, self-esteem and sexual satisfaction of college students in Southern Taiwan, Universal Journal of Educational Research, 6(4): 647–652.
Zobacz w Google Scholar

Lipowska, M., Lipowski, M. (2006). Ocena własnej atrakcyjności przez kobiety w różnym wieku. W: A. Chybicka, M. Kaźmierczak (red.), Kobieta w kulturze – kultura w kobiecie: studia interdyscyplinarne (s. 385–402). Kraków: Impuls.
Zobacz w Google Scholar

Lock, M. (1995). Encounters with Aging. Mythologies of Menopause in Japan and North America. Berkeley: University of California Press.
Zobacz w Google Scholar

Lunenfeld, B., Mskhalaya, G., Zitzmann, M., Arver, S., Kalinchenko, S., Tishova, Y., Morgentaler, A. (2015). Recommendations on the diagnosis, treatment and monitoring of hypogonadism in men. Aging Male, 18(1): 5–15.
Zobacz w Google Scholar

Luoto, R. (2009). Hot flushes and quality of life during menopause. BMC Women’s Health, 9(13): 1–3.
Zobacz w Google Scholar

Lykken, D. (2005). Wrodzony potencjał szczęścia: jak i dlaczego ludzie różnią się pod względem odczuwanego dobrostanu. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (s. 257–283). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Lynch, C.P., McTigue, K.M., Bost, J.E., Linker, L.F., Vitolins, M., Adams-Campbell, L., Sarto, G.E., Hays-Grudo, J.E., Manson, J.E., Kuller, L.H. (2010). Excess weight and physical health-related quality of life in postmenopausal women of diverse racial/ethnic backgrounds. Journal of Women’s Health, 19(8): 1449–1458.
Zobacz w Google Scholar

Łaguna, M., Lachowicz-Tabaczek, K., Dzwonkowska, I. (2007). Skala samooceny SES Morrisa Rosen-berga – polska adaptacja metody. Psychologia Społeczna, 2: 164–176.
Zobacz w Google Scholar

Maggi, M. (2008). Gender differences mirrored: andropause, a palindromic menopause, or just a lean-pause? The Journal of Sexual Medicine, 5: 2243–2245.
Zobacz w Google Scholar

Mandal, E. (2008). Miłość, władza i manipulacja w bliskich związkach. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Manesh, M.J., Moghadam, Z.B. (2011). The experiences of menopause through the lens of Iranian women: Content Analysis Study. Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 5(8): 1543–1548.
Zobacz w Google Scholar

Marchewka, A., Dąbrowski, Z., Żołądź, J.A. (red.) (2012). Fizjologia starzenia się. Profilaktyka i rehabilitacja. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Marnocha, S.K., Bergstrom, M., Dempsey, L.F. (2011). The lived experience of perimenopause and menopause. Contemporary Nurse, 37(2): 229–240.
Zobacz w Google Scholar

Marshall, B.L. (2006). The new virility: Viagra, male aging and sexual function. Sexualities, 9: 345–362.
Zobacz w Google Scholar

Marshall, B.L. (2007). Climacteric redux? (Re)medicalizing the male menopause. Men and Masculini-ties, 9(4): 509–529.
Zobacz w Google Scholar

Mastrangelo, M.A., MacFarlane, S., Woodrow, K., Conway, E., DeGregorio, D., Mauriello, K., Miller-Scales, A., Nieves-Ventimeglia, L., Galantion, M.L. (2010). Effect of circuit training on menopausal symptoms and quality of life. Journal of Women’s Health and Physical Therapy, 34: 58–63.
Zobacz w Google Scholar

Matthews, S., Power, C. (2002). Socioeconomic gradients in psychological distress. A focus on women, social roles and work-home characteristics. Social Science and Medicine, 54: 799–810.
Zobacz w Google Scholar

Mellemkjaer, L., Christensen, J., Frederiksen, K., Olsen, A., Bennett, P., Overvad, K., Tjønneland, A. (2011). Associations of body composition measures and endogenous sex-steroid hormones among postmenopausal women. The Open Obesity Journal, 3: 51–55.
Zobacz w Google Scholar

Melosik, Z. (2006). Kryzys męskości w kulturze współczesnej. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Zobacz w Google Scholar

Mendes de Leon, C.F., Aplles, A.W., Otten, F.W., Schouten, E.G. (1992). Risk of mortality and coronary heart disease by marital status in middle-aged men in the Netherlands. International Journal of Epidemiological Association, 3: 460–466.
Zobacz w Google Scholar

Meryn, S., Metka, M., Kindel, G. (2003). Mężczyzna XXI wieku. Rewolucja hormonalna. Warszawa: Wydawnictwo KOS.
Zobacz w Google Scholar

Mędraś, M. (2002). Andropauza i menopauza – dwie strony tego samego problemu. Przegląd Me-nopauzalny, 4: 54–58.
Zobacz w Google Scholar

Mędraś, M. (2007). Leczenie hipogonadyzmu męskiego. Przegląd Urologiczny, 5(45): 22–29.
Zobacz w Google Scholar

Mędraś, M., Demissie, M. (2002). Somatotropina a andropauza i proces starzenia się mężczyzn. W: M. Mędraś, L. Bablok (red.), Andropauza (s. 20–23). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Zobacz w Google Scholar

Mędraś, M., Jankowska, E. (2002a). Testosteron a andropauza i proces starzenia się mężczyzn. W: M. Mędraś, L. Bablok (red.), Andropauza (s. 16–19). Warszawa: PZWL.
Zobacz w Google Scholar

Mędraś, M., Jankowska, E. (2002b). Czynność podwzgórza i przysadki a andropauza i proces starzenia się mężczyzn. W: M. Mędraś, L. Bablok (red.), Andropauza (s. 13–15). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Zobacz w Google Scholar

Mędraś, M., Jankowska, E. (2002c). Psychika mężczyzn w okresie andropauzy. W: M. Mędraś, L. Bablok (red.), Andropauza (s. 64–68). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Zobacz w Google Scholar

Mędraś, M., Jankowska, E. (2002d). Miażdżyca a andropauza i proces starzenia się mężczyzn. W: M. Mędraś, L. Bablok (red.), Andropauza (s. 86–89). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Zobacz w Google Scholar

Mędraś, M., Szczęsny, M. (2002). Melantonina a andropauza i proces starzenia się mężczyzn. W: M. Mędraś, L. Bablok (red.), Andropauza (s. 24–27). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Zobacz w Google Scholar

Mędraś, M., Bablok, L. (red.) (2002). Andropauza. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Zobacz w Google Scholar

Michalak, A., Krawczyk, K., Bocian, R., Okraszewski, J., Wroński, K. (2009). Jakość życia. Ginekologia Praktyczna, 2: 33–37.
Zobacz w Google Scholar

Mimoun, S. (1994). Choroba duszy czy ciała? – zaburzenia psychosomatyczne u kobiet. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
Zobacz w Google Scholar

Miranda, E.P., Torres, L.O. (2020). Late‐onset hypogonadism: Prostate safety. Andrology, 8: 1606–1616.
Zobacz w Google Scholar

Mishra, N., Mishra, V.N., Devanshi (2011). Exercise beyond menopause: Dos and Don’ts. Journal of Mid-life Health, 2(2): 51–56.
Zobacz w Google Scholar

Morales, A. (2004). Andropause (or symptomatic lateonset hypogonadism): Facts, fiction and controversies. The Aging Male, 7: 297–303.
Zobacz w Google Scholar

Morales, A., Bella, A.J., Chun, S., Lee, J., Assimakopoulos, P., Bebb, R., Gottesman, I., Alarie, P., Dugré, H., Elliott, S. (2010). A practical guide to diagnosis, management and treatment of testosterone deficiency for Canadian physicians. Canadian Urological Association Journal, 4(4): 269–275.
Zobacz w Google Scholar

Morales, A., Buvat, J., Gooren, L.J., Guay, A.T., Kaufman, J.M., Tan, H.M., Torres, L.O. (2004). Endocrine aspects of sexual dysfunction in men. Journal of Sexual Medicin, 1(1): 69–71.
Zobacz w Google Scholar

Moron, F.J., Ruiz, A., Galan, J.J. (2009). Genetic and genomic insights into age at natural menopause. Genome Medicine, 1: 76.
Zobacz w Google Scholar

Myers, D.G. (2003). Psychologia społeczna. Poznań: Zysk i S-ka.
Zobacz w Google Scholar

Myers, D.G. (2004). Bliskie związki a jakość życia. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Myers, D.G. (2007). Związki z ludźmi a dobre życie: szukanie równowagi między interesem jednostki i wspólnoty w polityce społecznej. W: P. Linley, S. Joseph (red.), Psychologia pozytywna w praktyce (s. 389–411). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Nappia, R.E., Lachowsky, M. (2009). Menopause and sexuality: Prevalence of symptoms and impact on quality of life. Maturitas, 63: 138–141.
Zobacz w Google Scholar

Netuveli, G., Blane, D. (2008). Quality of life in older ages. British Medical Bulletin, 85: 113–126.
Zobacz w Google Scholar

Ng, K.K., Donat, R., Chan, L., Lalak, A., Di Pierro, I., Handelsman, D.J. (2004). Sperm output of older men. Human Reproduction, 19: 1811–1815.
Zobacz w Google Scholar

Nobre, P.J., Pinto-Gouveia, J. (2006). Dysfunctional sexual beliefs as vulnerability factors for sexual dysfunction. The Journal of Sex Research, 43(1): 68–75.
Zobacz w Google Scholar

Novak, A., Brod, M., Elbers, J. (2002). Andropause and quality of life: Findings from patient focus groups and clinical experts. Maturitas, 43: 231–237.
Zobacz w Google Scholar

Nowicki, G.J., Młynarska, M., Ślusarska, B., Rudnicka-Drożak, E., Szczekala, K., Bartoszek, A. (2017). The relationship between the value of health and health behaviors in individuals over 65 years of age. Family Medicine & Primary Care Review, 19(1): 49–53.
Zobacz w Google Scholar

Ogińska-Bulik, N., Juczyński, Z. (2008). Osobowość, stres a zdrowie. Warszawa: Difin.
Zobacz w Google Scholar

Olejnik, M. (2000). Średnia dorosłość. Wiek średni. W: B. Harwas Napierała, J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka (s. 234–262). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Oleś, P. (1995). Źródła lęku mężczyzn w okresie przemian połowy życia. W: W. Tłokiński (red.), Lęk. Zjawisko umotywowane (s. 90–100). Warszawa: Copyright by Waldemar Tłokiński.
Zobacz w Google Scholar

Oleś, P. (2000). Psychologia przełomu połowy życia. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Zobacz w Google Scholar

Oleś, P. (2011). Psychologia człowieka dorosłego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Ostrowska, A. (1999). Styl życia a zdrowie. Warszawa: IFiS PAN.
Zobacz w Google Scholar

Ostrzyżek, A. (2013). Wpływ zaburzeń odżywiania na jakość życia kobiet w okresie okołomenopauzalnym. Przegląd Menopauzalny, 4: 343–346.
Zobacz w Google Scholar

Oyediji, E.F., Amosu, A.M., Atulomah, N.O.S., Thomas, M.A., Ojo, E.S. (2011). Impact of knowledge and awareness on the ability to cope with menopause among bodija market women in Ibadan Oyo State, Nigeria. Archives of Applied Science Research, 3(5): 179–190.
Zobacz w Google Scholar

Öhman, A. (2005). Strach i lek z perspektywy ewolucyjnej, poznawczej i klinicznej. W: M. Lewis, J.M. Haviland-Jones (red.), Psychologia emocji (s. 719–744). Gdańsk: GWP.
Zobacz w Google Scholar

Palacios, S., Henderson, V.W., Siseles, N., Tan, D., Villaseca, P. (2010). Age of menopause and impact of climacteric symptoms by geographical region. Climacteric, 13: 419–428.
Zobacz w Google Scholar

Palacios, S., Tobar, A.C., Menendez, C. (2002). Sexuality in the climacteric years. Maturitas, 43(1): 69–77.
Zobacz w Google Scholar

Papierska, L. (2011). Proces starzenia się a czynność kory nadnerczy. W: W. Zgliczyński (red.), Wielka Interna. Endokrynologia. Część 2 (s. 768–771). Warszawa: Wydawnictwo Medical Tribune.
Zobacz w Google Scholar

Papuć, E. (2011). Jakość życia – definicje i sposoby jej ujmowania. Current Problems of Psychiatry, 12(2): 141–145.
Zobacz w Google Scholar

Parent, M.C., Sánchez, F.J. (2019). The physical health of men and boys: Integrating biomedical and psychological science. Psychology of Men & Masculinities, 20: 161–165.
Zobacz w Google Scholar

Pertyński, T. (2004). Prowadzenie pacjentek i profilaktyka wieku menopauzalnego. W: T. Pertyński (red.), Diagnostyka i terapia wieku menopauzalnego (s. 295–303). Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner.
Zobacz w Google Scholar

Pertyński, T. (2006). 1000 kroków przed nocą. Wysokie Obcasy, 16: 28–32.
Zobacz w Google Scholar

Pertyński, T., Stachowiak, G. (2013). Mastalgia – poważny problem u kobiet w wieku przedmenopauzalnym. Przegląd Menopauzalny, 1: 29–33.
Zobacz w Google Scholar

Piasecka, M., Gill, K. (2021). Wpływ wieku na płodność. W: J. Słowikowska-Hilczer (red.), Andrologia. Zdrowie mężczyzny od fizjologii do patologii (s. 1159–1176). Warszawa: PZWL Wydawnictwo Le-karskie.
Zobacz w Google Scholar

Pines, A. (2011). Male menopause: Is it a real clinical syndrome? Climacteric, 14: 15–17.
Zobacz w Google Scholar

Pines, A., Berry, E.M. (2007) Exercise in the menopause – An update. Climacteric, 10(2): 42–46.
Zobacz w Google Scholar

Pleck, J. (1995). Work roles, family roles and well-being. W: G.L. Bowen (red.), The Work and Family Interface: Toward a Contextual Effects Perspective (Families in Focus Series) (s. 17–23). Minneapolis: National Council on Family Relations.
Zobacz w Google Scholar

Plopa, M. (2005). Psychologia rodziny. Elbląg: Wydawnictwo Elbląskiej Uczelni Humanistyczno-Ekonomistycznej.
Zobacz w Google Scholar

Płużek, Z. (1997). Kryzysy psychologiczne i rodzaje kryzysów osobowościowych. W: D. Kubacka-Jasiecka, A. Lipowska-Teutsch (red.), Oblicza kryzysu psychologicznego i pracy interwencyjnej (s. 31–43). Kraków: Wydawnictwo ALL.
Zobacz w Google Scholar

Ponholzer, A., Plas, E., Schatzl, G., Struhal, G., Brossner, C., Mock, K., Rauchenwald, M., Madersbacher, S. (2005). Relationship between testosterone serum levels and lifestyle in aging men. The Aging Male, 8(3/4): 190–193.
Zobacz w Google Scholar

Pryczek, K., Bielawska-Batorowicz, E. (2007). Studenci polscy i fińscy wobec andropauzy. Część I. Opinie o andropauzie i wiedza o jej objawach. Przegląd Menopauzalny, 6: 357–364.
Zobacz w Google Scholar

Pryczek, K., Bielawska-Batorowicz, E. (2008). Studenci polscy i fińscy wobec andropauzy. Część II. Obraz kobiety i mężczyzny w okresie menopauzalnym i andropauzalnym. Przegląd Menopauzalny, 4: 222–230.
Zobacz w Google Scholar

Rabijewski, M. (2006a). Zaburzenia erekcji – etiologia i leczenie. Przegląd Urologiczny, 4(38): 46–50.
Zobacz w Google Scholar

Rabijewski, M. (2006b). Osteoporoza u mężczyzn. Przegląd Urologiczny, 1(35): 43–46.
Zobacz w Google Scholar

Rabijewski, M. (2011a). Hipogonadyzm u mężczyzn. W: W. Zgliczyński (red.), Wielka Interna. Endokrynologia. Część 2 (s. 633–647). Warszawa: Wydawnictwo Medical Tribune.
Zobacz w Google Scholar

Rabijewski, M. (2011b). Proces starzenia się a zmiany wydzielania hormonów płciowych mężczyzn. Zespół niedoboru testosteronu. W: W. Zgliczyński (red.), Wielka Interna. Endokrynologia. Część 2 (s. 771–776). Warszawa: Wydawnictwo Medical Tribune.
Zobacz w Google Scholar

Rabijewski, M. (2011c). Testosteron a dysfunkcje seksualne u mężczyzn. Przegląd Urologiczny, 3(67): 14–20.
Zobacz w Google Scholar

Rabijewski, M. (2013). Zespół niedoboru testosteronu u starszych mężczyzn – aktualne poglądy. Przegląd Menopauzalny, 1: 34–39.
Zobacz w Google Scholar

Rabijewski, M. (2021). Zmiany w układzie hormonalnym u starzejących się mężczyzn. W: J. Słowikowska-Hilczer (red.), Andrologia. Zdrowie mężczyzny od fizjologii do patologii (s. 1177–1192). Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
Zobacz w Google Scholar

Rabijewski, M., Zgliczyński, W. (2009a). Zespół niedoboru testosteronu u mężczyzn. Geriatria, 3: 17–26.
Zobacz w Google Scholar

Rabijewski, A., Zgliczyński, W. (2009b). Etiopatogeneza, rozpoznawanie i leczenie hipogonadyzmu u mężczyzn. Endokrynologia Polska, 60(3): 222–233.
Zobacz w Google Scholar

Rabijewski, M., Zgliczyński, W. (2010). Endokrynne aspekty starzenia się mężczyzn. Przegląd Menopauzalny, 3: 184–189.
Zobacz w Google Scholar

Rachman, S. (2005). Zaburzenia lękowe – modele kliniczne i techniki terapeutyczne. Gdańsk: GWP.
Zobacz w Google Scholar

Renneboog, B. (2012). Andropause and testosterone deficiency: How to treat in 2012? Revue Médi-cale de Bruxelles, 33(4): 443–449.
Zobacz w Google Scholar

Rhoades, G.K., Stanley, S.M., Markman, H.J. (2012). A longitudinal investigation of commitment dynamics in cohabiting relationships. Journal Family Issues, 33(3): 369–390.
Zobacz w Google Scholar

Rice, P.L. (1995). Pog laus, tsis coj khaub ncaws lawrm: The menopause in Hmong women. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 13: 79–92.
Zobacz w Google Scholar

Roaiah, M.F., El Khayat, Y.I., Gamal El Din, S.F., Abd El Salam, M.A. (2016). Pilot study on the effect of botanical medicine (Tribulus terrestris) on serum testosterone level and erectile functions in aging males with partial androgen deficiency (PADAM). Journal of Sex & Marital Therapy, 42(4): 297–301.
Zobacz w Google Scholar

Rocznik Demograficzny 2019. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Zobacz w Google Scholar

Rogers, R.G. (1995). Marriage, sex and mortality. Journal of Marriage and the Family, 57: 515–526.
Zobacz w Google Scholar

Rosengren, A., Wedel, H., Wilhelmsen, L. (1989). Marital status and mortality in middle-aged Swe-dish men. American Journal of Epidemiology, 1: 54–64.
Zobacz w Google Scholar

Ross, C.E., Mirowsky, J., Goldsteen, K. (1990). The impact of the family on health: The decade in review. Journal of Marriage and the Family, 52(4): 1059–1078.
Zobacz w Google Scholar

Rostowska, T. (2008). Małżeństwo, rodzina, praca a jakość życia. Kraków: Oficyna Wydawnicza Im-puls.
Zobacz w Google Scholar

Rostowski, J. (1987). Zarys psychologii małżeństwa. Warszawa: PWN.
Zobacz w Google Scholar

Rumianowski, B., Brodowska, A., Karakiewicz, B., Grochans, E., Ryterska, K., Laszczyńska, M. (2012). Czynniki środowiskowe wpływające na wiek wystąpienia naturalnej menopauzy u kobiet. Przegląd Menopauzalny, 5: 412–416.
Zobacz w Google Scholar

Rybicka-Klimczyk, A., Brytek-Matera, A. (2008). Wizerunek ciała i jego wymiary a aspekty behawioralne zaburzeń odżywiania u zdrowych kobiet w różnych fazach rozwojowych. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii, 4(4): 143–151.
Zobacz w Google Scholar

Ryff, C.D., Singer, B. (2004). Paradoksy kondycji ludzkiej. Dobrostan i zdrowie na drodze ku śmierci. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (s. 147–162). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Sagdeo, M.M., Arora, D. (2011). Menopausal symptoms: A comparative study in rural and urban women. JK Science, 13(1): 23–26.
Zobacz w Google Scholar

Saka, M.J., Saidu, R., Jimoh, A., Akande, T., Olatinwo, A.W. (2012). Behavioral pattern of menopausal Nigeria women. Annals of Tropical Medicine and Public Health, 5: 74–79.
Zobacz w Google Scholar

Samipoor, F., Pakseresht, S., Rezasoltani, P., Leili, E.K. (2017). Awareness and experience of andropause symptoms in men referring to health centers: A cross-sectional study in Iran. The Aging Male, 20: 153–160.
Zobacz w Google Scholar

Sarec, F., Öztein, K., Elebi, G. (2011). Early menopause association with employment, smoking, divorced marital status and low leptin levels. Gynecological Endocrinology, 27(4): 273–278.
Zobacz w Google Scholar

Saulicz, M., Saulicz, E., Myśliwiec, A., Wolny, T., Linek, P., Knapik, A., Rottermund, J. (2015). Effect of a 4-week Nordic walking training on the physical fitness and self-assessment of the quality of health of women in the perimenopausal age. Przegląd Menopauzalny, 14: 105–111.
Zobacz w Google Scholar

Schnatz, P.F., Kum Whitehurst, S., O’Sullivan, D.M. (2010). Sexual dysfunction, depression, and anxiety among patients of an inner-city menopause clinic. Journal of Women’s Health, 19(10): 1843–1849.
Zobacz w Google Scholar

Schneider, H.P.G., MacLennan, A., Feeny, H. (2008). Assessment of health-related quality of life in menopause and aging. Climacteric, 11: 93–107.
Zobacz w Google Scholar

Schulz, R., Heckhausen, J. (1996). Life span model of successful aging. American Psychologist, 51: 702–714.
Zobacz w Google Scholar

Seligman, M.E.P. (2008). Positive health. Applied Psychology: An International Review, 57: 3–18.
Zobacz w Google Scholar

Serfining, R.J. (1991). Twierdzenia graniczne statystyki matematycznej. Warszawa: PWN.
Zobacz w Google Scholar

Sęk, H. (1990). Kryzys wieku średniego a funkcjonowanie w społecznych rolach rodzinnych. W: M. Tyszkowa (red.), Rodzina a rozwój jednostki (s. 89–112). Poznań: nakł. Centralnego Programu Badań Podstawowych.
Zobacz w Google Scholar

Sęk, H. (2001). Wprowadzenie do psychologii klinicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
Zobacz w Google Scholar

Shabsigh, R. (2003). Urological perspectives on andropause. Psychiatric Annals, 33(8): 501–506.
Zobacz w Google Scholar

Shapiro, S., Farmer, R.T.D., Mueck, A.O., Seaman, H., Stevenson, J.C. (2011). Does hormone replacement therapy cause breast cancer? An application of causal principles to three studies. Part 2. The Women’s Health Initiative: estrogen plus progestogen. Journal of Family Planning and Reproductive Health Care, 37: 165–172.
Zobacz w Google Scholar

Sheldon, K., Lyubomirsky, S. (2007). Trwały wzrost poziomu szczęścia: perspektywy, praktyki i zalecenia. W: P. Linley, S. Joseph (red.), Psychologia pozytywna w praktyce (s. 87–111). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Simon, C. (2008). Testosterone deficiency – The male menopause? InnovAiT, 1(9): 625–630.
Zobacz w Google Scholar

Sipiński, A. (2010). Zaburzenia erekcji. W: Z. Lew-Starowicz, V. Skrzypulec (red.), Podstawy seksuologii (s. 192–209). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Zobacz w Google Scholar

Sjoen, T.G, Goemaere, S., De Meyere, M., Kaufman, J.M. (2004). Perception of males aging symptoms health and well-being in elderly community-dwelling men is not related to circulated androgen levels. Psychoneuroendocrinology, 29(2): 201.
Zobacz w Google Scholar

Skałba, P. (2012). Choroby jajników. W: P. Gajewski (red.), Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych (s. 1261–1273). Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna.
Zobacz w Google Scholar

Skrzypulec, V. (2010). Seksualność kobiet w okresie klimakterium. W: Z. Lew-Starowicz, V. Skrzypulec (red.), Podstawy seksuologii (s. 138–145). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Zobacz w Google Scholar

Skrzypulec, V., Dąbrowska, J., Drosdzol, A. (2010). The influence of physical activity level on climacteric symptoms in menopausal women. Climacteric, 13: 355–361.
Zobacz w Google Scholar

Skrzypulec-Plinta, V., Chełmicki, A., Gojdź, K. (2011). Czy spadek libido po menopauzie ma podłoże hormonalne? Przegląd Menopauzalny, 4: 334–337.
Zobacz w Google Scholar

Smith, M.J., Mann, E., Mirza, A., Hunter, M.S. (2011). Men and women’s perceptions of hot flushes within social situations: Are menopausal women’s negative beliefs valid? Maturitas, 69: 57–62.
Zobacz w Google Scholar

Sobol-Kwapińska, M. (2007). Żyć chwilą? Postawy wobec czasu a poczucie szczęścia. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Zobacz w Google Scholar

Sowińska-Przepiera, E., Syrenicz, A. (2009). Menopauza i okołomenopauzalny okres przejściowy. W: A. Syrenicz (red.), Endokrynologia w codziennej praktyce lekarskiej (s. 438–452). Szczecin: Wydawnictwo Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie.
Zobacz w Google Scholar

Spielberger, C.D. (1966). Anxiety and Behavior. New York: Academic Press.
Zobacz w Google Scholar

Stachoń, A.J. (2013). Ocena odczuwania wybranych objawów w zależności od fazy klimakterium i charakteru menopauzy. Przegląd Menopauzalny, 4: 315–320.
Zobacz w Google Scholar

Stapleton, P., Crighton, G.J., Carter, B., Pidgeon, A. (2017). Self-esteem and body image in females: The Mediating role of self-compassion and appearance contingent self-worth, The Humanistic Psychologist, 45(3): 238–257.
Zobacz w Google Scholar

Stelcer, B. (2001). Jakość życia a integracja psychiczna. W: L. Wołowicka (red.), Jakość życia w naukach medycznych (s. 117–127). Poznań: Dział Wydawnictw Uczelnianych Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego.
Zobacz w Google Scholar

Sternberg, R.J. (2007). Dwuskładnikowa teoria miłości. W: R.J. Sternberg, K. Weis (red.), Nowa psychologia miłości (s. 275–296). Taszów: Moderator.
Zobacz w Google Scholar

Stępczak, E. (2018). Burka w Nepalu nazywa się sari. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
Zobacz w Google Scholar

Straś-Romanowska, M. (2005). Jakość życia w świetle założeń psychologii zorientowanej na osobę. Kolokwia Psychologiczne, 13: 262–274.
Zobacz w Google Scholar

Strzelecki, W., Cybulski, M., Strzelecka, M., Dolczewska-Samela, A. (2007). Zmiana wizerunku medialnego kobiety a zaburzenia odżywiania we współczesnym świecie. Nowiny Lekarskie, 76(2): 173–181.
Zobacz w Google Scholar

Stusiński, J., Lew-Starowicz, Z. (2012). Funkcjonowanie seksualne kobiet w średnim wieku – przegląd piśmiennictwa. Przegląd Menopauzalny, 2: 87–92.
Zobacz w Google Scholar

Szwed, A. (2001). Biologiczne i kulturowe uwarunkowania klimakterium u kobiet. Poznań: Instytut Antropologi UAM.
Zobacz w Google Scholar

Szymczak, W. (2008). Podstawy statystyki dla psychologów. Warszawa: Difin.
Zobacz w Google Scholar

Tan, R.S. (2001). Memory loss as a reported symptom of andropause. Archives of Andrology, 47: 185–189.
Zobacz w Google Scholar

Tan, R.S., Philip, P.S. (1999). Perceptions of and risk factors for andropause. Archives of Andrology, 43: 227–233.
Zobacz w Google Scholar

Tan, R.S., Pu, S.J. (2002). Impact of obesity on hypogonadism in the andropause. International Journal of Andrology, 25: 195–201.
Zobacz w Google Scholar

Tan, R.S, Pu, S.J. (2004). Is it andropause? Recognizing androgen deficiency in aging men. Postgraduate Medicine, 115: 62–66.
Zobacz w Google Scholar

Tatarkiewicz, W. (1962). O szczęściu. Warszawa: PWN.
Zobacz w Google Scholar

Taylor, S., Sherman, D. (2007). Psychologia pozytywna i psychologia zdrowia: owocny związek.
Zobacz w Google Scholar

W: P. Linley, S. Joseph (red.), Psychologia pozytywna w praktyce (s. 194–210). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Terracciano, A., Costa, P.T. (2003). Smoking and the five-factor model of personality. Addiction, 99, 472-481.
Zobacz w Google Scholar

Tobiasz-Adamczyk, B. (2000). Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby. Kraków: Wydawnic-two Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zobacz w Google Scholar

Treas, J., Giesen, D. (2000). Sexual infidelity among married and cohabiting Americans. Journal of Marriage and the Family, 62: 48–60.
Zobacz w Google Scholar

Trejtowicz, M. (2007). Dynamika dobrostanu psychicznego. Eksploracja danych z badań Diagnoza społeczna. Psychologia Społeczna, 2: 66–81.
Zobacz w Google Scholar

Trzebiatowski, J. (2011). Jakość życia w perspektywie nauk społecznych i medycznych – systematyzacja ujęć definicyjnych. Hygeia Public Health, 46(1): 25–31.
Zobacz w Google Scholar

Trzebińska, E. (2008). Psychologia pozytywna. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.
Zobacz w Google Scholar

T’Sjoen, G., Feyen, E., De Kuyper, P., Comhaire, F., Kaufman, J.M. (2003). Self-referred patients in an aging male clinic: Much more than androgen deficiency alone. The Aging Male, 6, 157–165.
Zobacz w Google Scholar

Tsang, V.W.L., Hamilton, L.D., Wassersug, R.J. (2019). On the meaning of „masculinities” and its implication to advancing men’s health. Psychology of Men & Masculinities, 20: 166–173.
Zobacz w Google Scholar

Turner, J.H. (2012). Struktura teorii socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Undas, A., Szczeklik, W. (2012). Miażdżyca. W: P. Gajewski (red.), Interna Szczeklika. Podręcznik cho-rób wewnętrznych (s. 162–166). Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna.
Zobacz w Google Scholar

Vaillant, G. (2007). Pozytywne starzenie się. W: A. Linley, S. Joseph (red.), Psychologia pozytywna w praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Vainiopaa, K.J., Topo, P. (2005). The making of an ageing disease: The representation of the male menopause in Finnish medical literature. Ageing & Society, 25: 841–861.
Zobacz w Google Scholar

Varea, C., Bernis, C., Montero, P., Arias, S., Barroso, A., González, A. (2000). Secular trend in intra-population variation in age at menopause in Spanish women. Journal of Biosocial Science, 32: 383–393.
Zobacz w Google Scholar

Veeninga, A.T., Kraaimaat, F.W. (1995). A multifactorial approach to complaints during the climacter-ic. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 13: 69–77.
Zobacz w Google Scholar

Vesco, K.K., Haney, E.M., Humphrey, L., Fu, R., Nelson, H.D. (2007). Influence of menopause on mood: A systematic review of cohort studies. Climacteric, 10: 448–465.
Zobacz w Google Scholar

Waite, L.J., Gallagher, M. (2000). The Case for Marriage (Why Married People are Happier, Healthier, and Better off Financially). New York: Random House, Inc.
Zobacz w Google Scholar

Waite, L.J., Joyner, K. (2000). Emotional and physical satisfaction in married, cohabiting and dating sexual unions: Do men and women differ? W: E. Laumann, R. Michael (red.), Sex, Love, Health in America. Chicago: University of Chicago Press.
Zobacz w Google Scholar

Walczak, A., Wiśniewska, B. (2012). Psychospołeczne aspekty funkcjonowania kobiet w okresie postmenopauzalnym – badania wstępne. Przegląd Menopauzalny, 6: 474–477.
Zobacz w Google Scholar

Walker, A.E. (1997). The Menstrual Cycle. London–New York: Routledge.
Zobacz w Google Scholar

Wdowiak, A., Bakalczuk, S., Mroczkowski, A., Bakalczuk, G., Jakiel, G. (2002). Ocena wpływu terapii hormonalnej mężczyzn na samoocenę ich stanu zdrowia. Przegląd Menopauzalny, 4: 59–63.
Zobacz w Google Scholar

The WHOQoL Group (1998). Development of the World Health Organisation WHOQOL-Bref QoL as-sessment. Psychological Medicine, 28: 551–559.
Zobacz w Google Scholar

Winterich, J.A. (2003). Sex, menopause, and culture: Sexual orientation and the meaning of meno-pause for women’s sex lives. Gender and Society, 17: 627–642.
Zobacz w Google Scholar

Wojciszke, B. (2006). Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.
Zobacz w Google Scholar

Wojciszke, B. (2009). Psychologia miłości. Gdańsk: GWP.
Zobacz w Google Scholar

Wojciszke, B. (2011). Psychologia społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Zobacz w Google Scholar

Wołczyński, S. (2011). Podstawowe wiadomości o cyklu płciowym. W: W. Zgliczyński (red.), Wielka Interna. Endokrynologia. Część 2 (s. 533–541). Warszawa: Wydawnictwo Medical Tribune.
Zobacz w Google Scholar

Wołowicka, L. (2001). Przegląd badań nad jakością życia chorych po intensywnej terapii dorosłych. W: L. Wołowicka (red.), Jakość życia w naukach medycznych (s. 193–201). Poznań: Dział Wydawnictw Uczelnianych Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego.
Zobacz w Google Scholar

Woods, N.F., Mitchell, E.S., Smith-DiJulio, K. (2010). Sexual desire during the menopausal transition and early postmenopause: Observations from the Seattle midlife women’s Health Study. Journal of Women’s Health, 19(2): 209–218.
Zobacz w Google Scholar

World Health Organization (1993). Report of WHOQOL Focus Group Work. Geneva.
Zobacz w Google Scholar

World Health Organization (2000). Obesity: preventing and managing the global epidemic. Report of WHO Consultation. Geneva.
Zobacz w Google Scholar

Wosińska, W. (2004). Psychologia życia społecznego. Gdańsk: GWP.
Zobacz w Google Scholar

Wrześniewski, K., Sosnowski, T., Matusik, D. (2002). Inwentarz Stanu i Cechy Lęku – Polska adaptacja STAI – Podręcznik (wydanie drugie, rozszerzone). Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Zobacz w Google Scholar

Wu, F.C., Tajar, A., Beynon, J.M., Pye, S.R., Silman, A.J., et al. EMAS Group (2010). Identification of late-onset hypogonadism in middle-aged and elderly men. The New England Journal of Medicine, 363(2): 123–135.
Zobacz w Google Scholar

Zalewska, A. (2003). Dwa światy. Emocjonalne i poznawcze oceny jakości życia i ich uwarunkowania u osób o wysokiej i niskiej reaktywności. Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica.
Zobacz w Google Scholar

Zielińska-Wieczkowska, H., Ciemnoczołowski, W., Kornatowski, T., Kędziora-Kornatowska, K. (2011). Poczucie koherencji a satysfakcja życiowa słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Gerontologia Polska, 19(2): 119–125.
Zobacz w Google Scholar

Okladka

Opublikowane

30 grudnia 2021

Kategorie

Licencja

Licencja

Szczegóły dotyczące dostępnego formatu publikacji: ISBN

ISBN

ISBN-13 (15)

978-83-8220-498-8

Szczegóły dotyczące dostępnego formatu publikacji: ISBN (e-book)

ISBN (e-book)

ISBN-13 (15)

978-83-8220-499-5

Inne prace tego samego autora