Mam, jestem, mogę: Kształtowanie odporności psychicznej u dzieci i młodzieży

Autorzy

Katarzyna Walęcka-Matyja
Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu, Instytut Psychologii, Zakład Psychologii Społecznej i Badań nad Rodziną
https://orcid.org/0000-0001-8222-729X
Elżbieta Napora
Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie, Wydział Nauk Społecznych, Katedra Psychologii
https://orcid.org/0000-0002-5194-4218
DOI: https://doi.org/10.18778/8331-384-9

Słowa kluczowe:

edukacja, młodzież, odporność psychiczna, rodzina, stres

Streszczenie

Książka porusza problematykę odporności psychicznej, rozpatrywaną zarówno w aspekcie teoretycznym, jak i praktycznym. W pierwszej części pracy skoncentrowano się na zagadnieniu stresu, jego obliczach ujętych w perspektywie dzieci i młodzieży, a także na zróżnicowanych sposobach radzenia sobie z nim. Zaakcentowano rolę odporności psychicznej w pokonywaniu trudności życiowych, podkreślając możliwość skutecznego wzmacniania i rozwijania jej, poprzez różnego rodzaju oddziaływania psychologiczne.

W drugiej części monografii przedstawiono scenariusze zajęć psychoedukacyjnych. Zostały one ujęte w formie modułowej i tworzą kompendium specjalistycznej wiedzy psychologicznej dla osób pracujących z dziećmi i młodzieżą.

Scenariusze zajęć psychoedukacyjnych rekomendowane są w celu uzupełniania działań odnoszących się do kształtowania i wzmacniania odporności psychicznej młodych ludzi. Poruszane w nich zagadnienia dotyczące m.in.: integracji, rozwijania kompetencji społecznych, radzenia sobie z wieloaspektowo ujmowanym stresem, uważa się za wyjątkowo istotne w pracy z dziećmi i młodzieżą. Scenariusze zajęć psychoedukacyjnych zostały ustrukturalizowane dzięki czemu są klarowne dla nauczycieli znajdujących się na zróżnicowanych poziomach awansu zawodowego. Zaproponowane metody aktywizujące, stwarzają możliwość pracy w oparciu o interakcję i podejście podmiotowe w psychoedukacji, tym samym mogą przyczynić się do wzmacniania motywacji dzieci i młodzieży do dokonywania zmian. Zadbano o wskazanie specjalistycznej literatury z zakresu psychologii, pomocnej w realizacji poszczególnych modułów zajęć psychoedukacyjnych.

Książka adresowana jest do osób pracujących z dziećmi i młodzieżą, psychologów, pedagogów, terapeutów. Stwarza ona przestrzeń do podejmowania kreatywnej aktywności oraz skłania do realizowania nowatorskich działań w obszarze psychologii stosowanej.

Biogramy autorów

Katarzyna Walęcka-Matyja - Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu, Instytut Psychologii, Zakład Psychologii Społecznej i Badań nad Rodziną

Doktor habilitowany, profesor Uniwersytetu Łódzkiego. Psycholog, wykłada w Instytucie Psychologii UŁ. Prowadzi badania naukowe w obszarze problematyki psychologii społecznej, psychologii rodziny. Obejmują one zagadnienia odnoszące się do funkcjonowania systemów rodzinnych o zróżnicowanej strukturze, do psychologicznych aspektów relacji interpersonalnych w podsystemie dorosłego rodzeństwa, do wartości rodzinnych rozpatrywanych w związku ze zdrowiem psychicznym, do identyfikowania czynników rodzinnych o charakterze ochronnym i ryzyka. Autorka i współautorka pięciu monografii naukowych: Psychologiczne uwarunkowania osiągnięć szkolnych uczniów (2022), Rodzina jako wartość. Analiza psychologiczna wartości rodzinnych (2021), Rozwiązywanie sytuacji konfliktowych. Wybrane problemy (2019), Relacje interpersonalne dorosłych rodzeństw w aspekcie funkcjonowania psychospołecznego i krytycznych wydarzeń życiowych (2018), Struktura rodziny a zróżnicowanie zachowań społecznych i osobowości młodzieży (2009) oraz ponad osiemdziesięciu artykułów opublikowanych w czasopismach i monografiach naukowych. Członkini Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Polskiego Stowarzyszenia Psychologii Społecznej i Polskiego Stowarzyszenia Psychologii Bliskich Związków. Czynnie uczestniczy w wielu konferencjach naukowych o charakterze zarówno ogólnopolskim, jak i międzynarodowym. Angażuje się w prace nad projektami edukacyjnymi o charakterze międzynarodowym. Współpracuje z mediami i prasą, popularyzując naukę pro publico bono.

Elżbieta Napora - Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie, Wydział Nauk Społecznych, Katedra Psychologii

Doktor habilitowany, stopień naukowy nadany uchwałą Rady Dyscypliny Psychologia Uniwersytetu Gdańskiego (2020), profesor w Katedrze Psychologii Uniwersytetu Jana Długosza w Częstochowie (UJD). Ma długoletnie doświadczenie w prowadzeniu badań empirycznych związanych z dobrostanem rodziny w różnych konfiguracjach. Autorka książek, m.in. Relacje w rodzinie samotnej matki. Znaczenie wsparcia od dziadków dla komunikowania się z rówieśnikami u adolescentów (2019), Komunikacja matek w parach z córką i synem w rodzinach o różnej strukturze (2013), Obraz rodziców i cechy osobowości pożądane w wychowaniu dziecka (2008); współautorka monografii Psychologiczne uwarunkowania osiągnięć szkolnych uczniów (2022), redaktor książek Badania i pomoc psychologiczna (2023), Niepokoje i nadzieje współczesnej rodziny. Teoria i praktyka (2021), czasopisma Psychologia. Prace Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie Seria IX (2001); współredaktor książek Psychologiczne aspekty bezpieczeństwa w wymiarze indywidualnym i społecznym (2018), Problemy marginalizacji dzieci i młodzieży (2009).

Prowadząca i członek projektów o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Autorka ponad dwustu artykułów naukowych opublikowanych w znaczących psychologicznych czasopismach w Polsce i za granicą. W ramach staży naukowych współpracowała z Uniwersytetem Śląskim w Opawie (Republika Czeska, 2022). Prowadzi projekt wydawniczy finansowany przez Ministerstwo Edukacji i Nauki Program Doskonała Nauka II (2023_2024), jest współtwórcą cyklicznych sympozjów naukowych „Wieczór z Psychologią#” (od 2020). Pomysłodawca koncepcji międzynarodowego Zespołu Badań nad Rodziną. Członek korespondencyjny Towarzystwa Naukowego KUL Jana Pawła II, Stowarzyszenia Psychologii Rozwoju Człowieka, Polskiego Stowarzyszenia Psychologii Bliskich Związków.

Uczestniczy w stypendium Erasmus (Republika Czeska, Słowacja, Litwa) oraz w wizytach studyjnych (Węgry). Pomysłodawca i opiekun studenckiego koła naukowego; przedsięwzięć o charakterze popularyzatorskim Dni Psychologii, Tydzień Psychologii; we współpracy regionalnego konkursu Narysuj rodzinę. W macierzystej Uczelni trzykrotnie pełniła funkcje zastępcy dyrektora ds. naukowych, od 2020 roku jest kierownikiem Katedry Psychologii UJD.

Prywatnie jest matką Ani, Wojtka i Piotra oraz babcią Antosia, Jasia i Jaśminki.

Bibliografia

Adamowicz, A., Godecka, J. (2020). Jak uciszyć wewnętrznego krytyka i uwierzyć w siebie. Bielsko-Biała: Wydawnictwo MUZA.
Zobacz w Google Scholar

Ayyagari, R. G. (2011). Technostress: Technological antecedents and implications. MIS Quarterly, 35(4), 831–858. https://doi.org/10.2307/41409963
Zobacz w Google Scholar

Bakiera, L. (2009). Czy dorastanie musi być trudne? Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
Zobacz w Google Scholar

Banasiak-Parzych, B. (2016). Moc wdzięczności. Charaktery. Nastolatki na zakręcie, https://charaktery.eu/artykul/moc-wdziecznosci [dostęp: 20.11.2023].
Zobacz w Google Scholar

Bavier, R. (2011). Children residing with no parent present. Children and Youth Services Review, 33(10), 1891–1901. https://doi.org/10.1016/j.dzieckomłodość.2011.05.017
Zobacz w Google Scholar

Bereźnicka, M., Rokitowska, J. (2021). Wybrane aspekty związane ze świadomością młodzieży na temat zagrożeń internetowych oraz potrzeba edukacji w tym zakresie. W: D. Kaźmierczak, J. Ropski, O. Wasiuta, W. Zakrzewski (red.), Edukacja w świecie VUCA. Szanse, wyzwania, zagrożenia (s. 351–375). Kraków: Wydawnictwo Libron.
Zobacz w Google Scholar

Bolger, N., DeLongis, A., Kessler, R. C., Schilling, E. A. (1989). Effects of daily stress on negative mood. Journal of Per-sonality and Social Psychology, 57(5), 808–818.
Zobacz w Google Scholar

Borecka-Biernat, D. (2006). Strategie radzenia sobie młodzieży w trudnych sytuacjach społecznych. Psychospołeczne uwarunkowania. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Zobacz w Google Scholar

Borucka, A., Ostaszewski, K. (2008). Koncepcja resilience. Kluczowe pojęcia i wybrane zagadnienia. Medycyna Wieku Rozwojowego, XII, 2, 587–597.
Zobacz w Google Scholar

Borucka, A., Ostaszewski, K. (2012). Czynniki i procesy resilience wśród dzieci krzywdzonych. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 11(3), 7–26.
Zobacz w Google Scholar

Brod, C. (1984). Technostress. The Human Cost of The Computer Revolution. Reading, Mass: Addison-Wesley.
Zobacz w Google Scholar

Buchanan, A., Rotkirch, A. (2018). Twenty-first century grandparents: Global perspectives on changing roles and consequences. Contemporary Social Science, 13(2), 131–144. https://doi.org/10.1080/21582041.2018.1467034
Zobacz w Google Scholar

Bulla, B., Tucholska, K. (2007). Psychologia pozytywna. Cele naukowo-badawcze i aplikacyjne oraz sposób ich realizacji. W: P. Francuz, W. Otrębski (red.), Studia z Psychologii w KUL, t. 14 (s. 133–152). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Zobacz w Google Scholar

Bulska, J. (2017). Znaczenie systemów społecznych wspierających zdrowie i samopoczucie współczesnego człowieka. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, 112, 61–70.
Zobacz w Google Scholar

Butler, F. R., Zakari, N. (2005). Grandparents parenting grandchildren: Assessing health status, parental stress, and social supports. Journal of Gerontologicalnursing, 31(3), 43–54. https://doi.org/0.3928/0098-9134-20050301-09
Zobacz w Google Scholar

Brzezińska, A. I. (2011). Wczesna edukacja a rozwój dziecka. Remedium, 5(219), 1–3.
Zobacz w Google Scholar

Campisi, J., Bynog, P., McGehee, H., Oakland, J. C., Quirk, S., Taga, C., Taylor, M. (2012). Facebook, stress, and inci-dence of upper respiratory infection in undergraduate college students. Cyberpsychology Behaviour and Social Ne-tworking, 15(12), 675–681. https://doi.org/10.1089/cyber.2012.0156
Zobacz w Google Scholar

Chan, A. C. Y., Piehler, T. F., Ho, G. W. K. (2021). Resilience and mental health during the COVID-19 pandemic: Findings from Minnesota and Hong Kong. Journal of Affective Disorders, 295, 771–780. https://doi.org/ 10.1016/j.jad.2021.08.144
Zobacz w Google Scholar

Chiang, J. J., Chen, E., Leigh, A. K. K., Hoffer, L. C., Lam, P. H., Miller, G. E. (2019). Familism and inflammatory proces-ses in African American, Latino and White youth. Health Psychology, 38(4), 306–317. https://doi.org/10.1037/hea0000715
Zobacz w Google Scholar

Choden, G. P. (2019). Uważnie współczucie. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Zobacz w Google Scholar

Christophe, N. K., Stein, G. L. (2022). Facilitating the study of familism across racial/ethnic groups: Creation of the Short Attitudinal Familism Scale. Journal of Family Psychology, 36(4), 534–544. https://doi.org/10.1037/fam0000954
Zobacz w Google Scholar

Cierpiałkowska, L., Sęk, H. (2016). Psychologia kliniczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Claes, M., Poirier, L. (1993). Characteristics and functions of friendship in adolescence. La Psychiatrie de l’enfant, 36(1), 289–308.
Zobacz w Google Scholar

Clough, P. J., Strycharczyk, D. (2017). Odporność psychiczna. Strategie i narzędzia rozwoju. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Zobacz w Google Scholar

Coie, J., Terry, R., Lenox, K., Lochman, J., Hyman, C. (1995). Childhood peer rejection and aggression as predictors of stable patterns of adolescent disorder. Development and Psychopathology, 7(4), 697–713. https://doi.org/10.1017/S095457900006799
Zobacz w Google Scholar

Coleman, J. S. (1988). Social capital in the creation of human capital. American Journal of Socio­logy, 94, 95–120. http://www.jstor.org/stable/2780243 [dostęp: 23.05.2023].
Zobacz w Google Scholar

Covey, S. (1996). 7 nawyków skutecznego działania. Warszawa: Medium.
Zobacz w Google Scholar

Czerwińska-Jasiewicz, M. (2005). Rozwój psychiczny młodzieży a jej koncepcje dotyczące własnego życia. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Zobacz w Google Scholar

Danilewska, J. (2014). O wychowaniu na arenie szkolnego wieloboju. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Zobacz w Google Scholar

Dańkowska, M. (1993). Nastolatki i bon ton. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.
Zobacz w Google Scholar

Davenport, B., Scott, S. J. (2019). Uporządkuj swój umysł. Gliwice: Wydawnictwo Sensus.
Zobacz w Google Scholar

Debesse, M. (2006). Etapy wychowania. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Zobacz w Google Scholar

Deptuła, M. (2013). Odrzucenie rówieśnicze. Profilaktyka i terapia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Drężek, P., Dryll, E. (2021). List od dziadka – analiza jakościowa odpowiedzi na przesłanie mądrościowe seniorów. W: E. Dryll, A. Cierpka, K. Małek (red.), Psychologia narracyjna: O mądrości, miłości i cierpieniu (s. 101–118). Warszawa: Wydawnictwo LiberiLibri. https://doi.org/10.47943/lib.9788363487461.rozdzial06
Zobacz w Google Scholar

Dumlao, R., Botta, R. A. (2000). Family communication patterns and the conflict styles young adults use with their fathers. Communication Quarterly, 48(2), 174–189. https://doi.org/10.1080/01463370009385589
Zobacz w Google Scholar

Dunifon, R. (2013). The influence of grandparents on the lives of children and adolescents. Child Development Perspectives, 7(1), 55–60. https://doi.org/10.1111/cdep.12016
Zobacz w Google Scholar

Duran-Bonavila, S., Vigil-Colet, A., Cosi, S., Morales-Vives, F. (2017). How individual and contextual factors affects antisocial and delinquent behaviors: A comparison between young offenders, adolescents at risk of social exclusion, and a community sample. Frontiers of Psychology, 8, 1825. https://doi.org/10.3389/fpsyg. 2017.01825
Zobacz w Google Scholar

Endler, N. S., Parker, J. D. (1990). Multidimensional assessment of coping: A critical evaluation. Journal of Personality and Social Psychology, 58(5), 844–854. https://doi.org/10.1037/0022-3514.58.5.844
Zobacz w Google Scholar

Erikson, E. H. (2002). Dopełniony cykl życia. Poznań: Wydawnictwo Rebis.
Zobacz w Google Scholar

Eschleman, K. J., Bowling, N. A., Alarcon, G. M. (2010). A metaanalytic examination of hardiness. International Journal of Stress Management, 17(4), 277–307. https://doi.org/10.1037/a0020476.
Zobacz w Google Scholar

Fergus, S., Zimmerman, M. A. (2005). Adolescent resilience: A framework for understanding healthy development in the face of risk. Annual Review of Public Health, 26, 399–419. https://doi.org/10.1146/annurev.publhealth.26.021304.144357
Zobacz w Google Scholar

Finkelhor, D., Ormrod, R., Turner, H., Holt, M. (2009). Pathways to polyvictimization. Child Maltreatment, 14(4), 316–329. https://doi.org/10.1177/10775595 09347012
Zobacz w Google Scholar

Fitzpatrick, M. A., Ritchie, D. L. (1994). Communication schemata within the family: Multiple perspectives on family interaction. Human Communication Research, 20, 275–301. https://doi.org/10.1111/j.1468-2958.1994.tb00324.x
Zobacz w Google Scholar

Ford, J. D., Chapman, J., Connor, D. F., Cruise, K. R. (2012). Complex trauma and aggression in secure juvenile justice settings. Criminal Justice and Behavior, 39(6), 694–724. https://doi.org/10.1177/0093854812436957
Zobacz w Google Scholar

Gettings, P. E., McNallie, J. (2021). Examining grandparents’ perceptions of expectations and family communication patterns in the development of grandparent–grandchild relationships. Journal of Family Communication, 21(4), 287–305. https://doi.org/10.1080/15267431.2021.1976183
Zobacz w Google Scholar

Goleman, D. (1997). Inteligencja emocjonalna. Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.
Zobacz w Google Scholar

Grotberg, E. (2000). Zwiększanie odporności psychicznej, wzmacnianie sił duchowych. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Zobacz w Google Scholar

Grzegorzewska, I. (2011). Odporność psychiczna dzieci i młodzieży – wyzwanie dla współczesnej edukacji. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja: Kwartalnik myśli społeczno-pedagogicznej, 1(53), 37–51.
Zobacz w Google Scholar

Grzegorzewska, I. (2013). Odporność psychiczna dzieci alkoholików. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Zobacz w Google Scholar

Grzegorzewska, I., Cierpiałkowska, L. (2020). Integrujące podejście do zdrowia i zaburzeń dzieci i młodzieży. Psychopatologia rozwojowa. W: I. Grzegorzewska, L. Cierpiałkowska, A. R. Borkowska (red.), Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży (s. 137–164). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Hanson, R. (2016). Szczęśliwy mózg. Wykorzystaj odkrycia neuropsychologii, by zmienić swoje życie. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Zobacz w Google Scholar

Hanson, R. (2020). Siedem praktyk szczęścia. Osiągnij wewnętrzny spokój i harmonię dzięki neuronauce i starożytnej mądrości w coraz bardziej chaotycznym i niespokojnym świecie. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Zobacz w Google Scholar

Harwas-Napierała, B. (2010). Rodzina w kontekście współczesnych zagrożeń. W: T. Rostowska, A. Jarmołowska (red.), Rozwojowe i wychowawcze aspekty życia rodzinnego (s. 11–21). Warszawa: Wydawnictwo Difin.
Zobacz w Google Scholar

Harwas-Napierała, B. (2014). Specyfika komunikacji interpersonalnej w rodzinie ujmowanej jako system. W: I. Janic-ka, H. Liberska (red.), Psychologia rodziny (s. 47–69). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Harwas-Napierała, B., Trempała, J. (2004). Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Hayslip, B., Jr., Smith, G. C., Montoro-Rodriguez, J., Streider, F. H., Merchant, W. (2017). The utility of the family empowerment scale with custodial grandmothers. Journal of Applied Gerontology, 36(3), 320–350. https://doi.org/10.1177/0733464815608492
Zobacz w Google Scholar

Herrman, H., Stewart, D. E., Diaz-Granados, N., Berger, E. L., Jackson, B., Yuen, T. (2011). What is resilience? The Canadian Journal of Psychiatry, 56(5), 258–265. https://doi.org/10.1177/070674371105600504
Zobacz w Google Scholar

Heszen, I., Sęk, H. (2007). Psychologia zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Hobfoll, S. E. (2006). Stres, kultura i społeczność. Psychologia i filozofia stresu. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Zobacz w Google Scholar

Holliday, S. B., Edelen, M. O., Tucker, J. S. (2017). Family functioning and predictors of runaway behavior among atrisk youth. Child and Adolescent Social Work Journal, 34(3), 247–258. https://doi.org/10.1007/s10560-016-0459-z
Zobacz w Google Scholar

Holmes, T. H., Rahe, R. H. (1967). The social readjustment rating scale. Journal of Psychosomatic Research, 11, 213–218. https://doi.org/10.1016/0022-3999(67)90010-4
Zobacz w Google Scholar

Huang, L. (1999). Family communication patterns and personality characteristics. Communication Quarterly, 47(2), 230–243. https://doi.org/10.1080/01463379909370136
Zobacz w Google Scholar

Huńczak, M. (2017). Zaakceptuj siebie. O sile samowspółczucia. Gliwice: Wydawnictwo Samo Sedno.
Zobacz w Google Scholar

Iskra, J., Artymiak, M. (2017). Człowiek radzący sobie z trudnościami jako wyzwanie dla współczesnego wychowania. Scientific Bulletin of Chełm Section of Pedagogy, 2, 11–22.
Zobacz w Google Scholar

Janssen-de Ruijter, E. A. W., Mulder, E. A., Vermunt, J. K., van Nieuwenhuizen, C. (2017). Many, more, most: Four risk profiles of adolescents in residential care with major psychiatric problems. Child Adolescence Psychiatry Mental Health, 11, 63. https://doi.org/10.1186/s13034-017-0204-1
Zobacz w Google Scholar

Jelonkiewicz, I., Kosińska-Dec, K. (2004). Spostrzegane zasoby a doświadczanie stresu rodzinnego i szkolnego wśród młodzieży. W: K. Kosińska-Dec, L. Szewczyk (red.), Rozwój, zdrowie, choroba. Aktualne problemy psychosomatyki (s. 71–90). Warszawa: Wydawnictwo BEL Studio.
Zobacz w Google Scholar

Johnson, D. W. (1985). Umiejętności interpersonalne i samorealizacja. Materiały szkoleniowe do użytku wewnętrznego. Warszawa: Wydawnictwo PTP.
Zobacz w Google Scholar

Jones, D. C. (1991). Friendship satisfaction and gender: An examination of sex differences in contributors to friendship satisfaction. Journal of Social and Personal Relationships, 8(2), 167–185. https://doi.org/10.1177/0265407591082002
Zobacz w Google Scholar

Juczyński, Z., Ogińska-Bulik, N. (2012). Narzędzia Pomiaru Stresu i Radzenia Sobie ze Stresem. Warszawa: Wydawnictwo Pracownia Testów Psychologicznych.
Zobacz w Google Scholar

Jupowicz-Ginalska, A., Kisilowska, M., Jasiewicz, J., Baran, T., Wysocki, A. (2019). FOMO 2019. Polacy a lęk przed odłączeniem – raport z badań. Warszawa: Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii Uniwersytetu Warszawskiego, https://www.wdib.uw.edu.pl/images/fomo2021.pdf [dostęp: 25.11.2022].
Zobacz w Google Scholar

Kaczmarek, Ł. D. (2016). Pozytywne interwencje psychologiczne. Dobrostan a zachowania intencjonalne. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Zobacz w Google Scholar

Kawula, S. (2002). Pomocniczość i wsparcie. Kategorie pedagogiki społecznej. Olsztyn: Oficyna Wydawnicza „Kastalia”.
Zobacz w Google Scholar

Kmiecik-Jusięga, K. (2017). Miejsce rodziny w zapobieganiu zachowaniom ryzykownym dzieci i młodzieży. W: K. Kmiecik-Jusięga (red.), Dylematy resocjalizacji. Profilaktyka społeczna. Kontekst rodzinny i szkolny (s. 35–54). Kra-ków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum.
Zobacz w Google Scholar

Koerner, A. F., Fitzpatrick, M. A. (2002). Toward a theory of family communication. Communication Theory, 12(1), 70–91. https://doi.org/10.1111/j.1468-2885.2002.tb00260.x
Zobacz w Google Scholar

Kornas-Biela, D. (2017). Kształtowanie więzi rodziców z dzieckiem w perinatalnym okresie życia. Kwartalnik Nauko-wy Fides et Ratio, 29(1), 148–170, https://fidesetratio.com.pl/ojs/index.php/FetR/article/view/653 [dostęp: 11.04.2023].
Zobacz w Google Scholar

Kossowska, M., Schouwenburg, H. (2000). Inteligencja, osobowość i osiągnięcia szkolne. Przegląd Psychologiczny, 43(1), 81–99.
Zobacz w Google Scholar

Kovach, R., Bonner, S., Zimmerman, B. J. (2005). Poczucie własnej skuteczności ucznia. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Zobacz w Google Scholar

Król-Fijewska, M. (1992). Trening asertywności. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości.
Zobacz w Google Scholar

Kulawska, E. (2013). Uwarunkowania i konsekwencje odrzucenia dziecka w wieku szkolnym przez grupę rówieśniczą. Seminare, 33, 193–207.
Zobacz w Google Scholar

Kulesza, M. (2016). Pojęcie „zasoby rodzinne” jako kategoria polskiej i niemieckiej pedagogiki społecznej. W: E. Czerka-Fortuna, K. Kmita-Zaniewska, A. Zbierzchowska (red.), Zasoby rodziny. Wychowanie, poradnictwo, praca socjalna (s. 51–75). Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe „Katedra”.
Zobacz w Google Scholar

Kwiatek, P., Bajer, P. P. (2013). Aplikacja psychologii pozytywnej w edukacji na przykładzie doświadczenia Geelong Grammar School (Australia). Doniesienia z Praktyki Edukacyjnej, 227–245. https://doi.org/12775/PBE.2013.022
Zobacz w Google Scholar

Larsson, L. (2020). Wdzięczność. Najtańszy bilet do szczęścia. Przewodnik po technikach odczuwania wdzięczności w duchu „Porozumienia bez przemocy”. Warszawa: Czarna Owca.
Zobacz w Google Scholar

Lazarus, R. S., Folkman, S. (1984). Stress, Appraisal and Coping. New York: Springer.
Zobacz w Google Scholar

Lazarus, R. S., Folkman, S. (1987). Transactional theory and research on emotions and coping. European Journal of Personality, 1, 141–169. https://doi.org/10.1002/ per.2410010304
Zobacz w Google Scholar

Lee, J. H., Seo, M., Lee, M., Park, S. Y., Lee, J. H., Lee, S. M. (2017). Profiles of coping strate­gies in resilient adole-scents. Psychological Reports, 120(1), 49–69. https://doi.org/10.1177/0033294116677947
Zobacz w Google Scholar

Lee, J. Y., Brook, J. S., Nezia, N., Brook, D. W. (2016). Adolescent predictors of alcohol use in adulthood: A 22-year longitudinal study. American Journal of Addiction, 25(7), 549–556. https://doi.org/10.1111/ajad.12438
Zobacz w Google Scholar

Linver, M. R., Brooks-Gunn, J., Kohen, D. E. (2002). Family processes as pathways from income to young children’s development. Developmental Psychology, 38(5), 719.
Zobacz w Google Scholar

Luthar, S. S., Ebbert, A. M., Kumar, N. L. (2021). Risk and resilience during COVID-19: A new study in the Zigler paradigm of developmental science. Development and Psychopathology, 33(2), 565–580. https://doi.org/10.1017/S0954579420001388
Zobacz w Google Scholar

Ładyżyński, A. (2019). Odkrywanie zasobów rodziny w poradnictwie i w procesie terapii. Horyzonty Wychowania, 18(45), 35–45. https://doi.org/10.17399/HW.2019.184503
Zobacz w Google Scholar

Łapińska, R., Żebrowska, M. (1975). Wiek dorastania. W: M. Żebrowska (red.), Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży (s. 664–794). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Łosiak, W. (2011). Klasyfikacja form radzenia sobie ze stresem oparta na kryterium celu i metody działania. Próba weryfikacji empirycznej. Polskie Forum Psychologiczne, XVI(1), 44–53.
Zobacz w Google Scholar

Łukasik, I. M. (2013). Poczucie własnej skuteczności we współpracy z grupą. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Zobacz w Google Scholar

Macek, P., Ježek, S. (2007). Adolescents’ assessments of parents and peers: Relationships to self-esteem and self-efficacy. Ceskoslovenska Psychologie, 51, 26–36.
Zobacz w Google Scholar

Malicka, M. (1982). Uroki i trudy twórczego życia. Skok przez rzeczy niesłychane. Warszawa: Wydawnictwo Nasza Księgarnia.
Zobacz w Google Scholar

Małecka, B. Z. (1997). Dziadkowie w rodzinie. Edukacja i Dialog, 10, 14–16.
Zobacz w Google Scholar

Martin, P., Jackson, S. (2002). Educational success for children and young people in public care: advice from a group of high achievers. Child and Family Social Work, 7. https://doi.org/10.1046/j.1365-2206.2002.00240.x
Zobacz w Google Scholar

Matczak, A., Knopp, K. A. (2013). Znaczenie inteligencji emocjonalnej w funkcjonowaniu człowieka. Warszawa: Wy-dawnictwo Liberi Libri.
Zobacz w Google Scholar

Michałek-Kwiecień, J. (2022). Grandparent-grandchild relationships and the psychological and health outcomes of early adult grandchildren: An integrative review. Journal of Intergenerational Relationships, 8(4), 329–338. https://doi.org/10.1080/15350770. 2022.2150738
Zobacz w Google Scholar

Morgan, N. (2008). Wystąpienia publiczne. Osobisty mentor. Gliwice: Wydawnictwo Helion.
Zobacz w Google Scholar

Motylińska, P. (2018). Polityka bezpieczeństwa informacji. W: O. Wasiuta, R. Klepka, R. Kopeć (red.), Vademecum bezpieczeństwa (s. 112–116). Kraków: Wydawnictwo Libron.
Zobacz w Google Scholar

Musiał, E. (2021). Nauczyciel w świecie VUCA – co to znaczy? W: D. Kaźmierczak, J. Ropski, O. Wasiuta, O., W. Zakrzewski (red.), Edukacja w świecie VUCA. Szanse, wyzwania, zagrożenia (s. 67–83). Kraków: Wydawnictwo Libron.
Zobacz w Google Scholar

Myers, D. G. (1996). Psychologia społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Zobacz w Google Scholar

Napora, E. (2015). Poverty of a family from provincial Poland and attractiveness of a school child among peers. Journal of Educational Sciences, 31, 1, 33–44.
Zobacz w Google Scholar

Napora, E. (2016). Relacje z dziadkami a subiektywna ocena jakości życia ich wnuków w rodzinach o różnej strukturze. Polskie Forum Psychologiczne, 21(1), 5–22. https://doi.org/10.14656/PFP20160101
Zobacz w Google Scholar

Napora, E. (2019). Relacje w rodzinie samotnej matki. Znaczenie wsparcia od dziadków dla komunikowania się ado-lescentów z rówieśnikami. Częstochowa: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza.
Zobacz w Google Scholar

Napora, E., Derbis, R. (1998). Psychologia społeczna. Przewodnik metodyczny dla studentów. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Częstochowie.
Zobacz w Google Scholar

Napora, E., Kornacka-Skwara, E. (2023). Komunikowanie się i prężność jako predyktory radzenia sobie ze stresem. Różnicująca rola wieku badanych adolescentów. Psychologia Wychowawcza, 68(26), 5–24. https://doi.org/10.5604/01.3001.0016.3381
Zobacz w Google Scholar

Napora, E., Kozerska, A., Schneider, A. M. (2014). Parentyfikacja dziadków czynnikiem resilience w funkcjonowaniu rodziny samotnej matki. Przegląd badań. Kultura i Edukacja, 101(1), 51–71.
Zobacz w Google Scholar

Neff, K. (2022). Samowspółczucie. Wykorzystaj techniki uważności, aby zaakceptować siebie i zbudować wewnętrzną siłę. Gdańsk: Funky Books Grupa Wydawnicza GWP.
Zobacz w Google Scholar

Newman, T. (2002). Promoting Resilience: A Review of Effective Strategies for Child Care Services. Exeter, United Kingdom: Center for Evidence Based Social Sciences.
Zobacz w Google Scholar

Noller, P., Callan, V. (1990). Adolescents’ perceptions of the nature of their communication with parents. Journal of Youth and Adolescence, 19(4), 349–362. https://doi.org/10.1007/BF01537077
Zobacz w Google Scholar

Ogińska-Bulik, N. (2010). Szkoła jako środowisko kształtowania psychologicznych zasobów jednostki chroniących przed podejmowaniem zachowań ryzykownych – rola prężności. W: D. Bilski (red.), Szkoła jako środowisko edukacji zdrowotnej (s. 21–34). Łódź: Wydawnictwo WSEZiNS.
Zobacz w Google Scholar

Ogińska-Bulik, N., Juczyński, Z. (2011). Prężność u dzieci i młodzieży: charakterystyka i pomiar – Polska Skala SPP-18. Polskie Forum Psychologiczne 16(1), 7–28.
Zobacz w Google Scholar

Ogińska-Bulik, N., Kobylarczyk, M. (2015). Resiliency and social support as factors promoting the process of resilience in adolescents – Wards of children’s homes. Health Psychology Report, 3(3), 210–219. https://doi.org/10.5114/hpr.2015.49045
Zobacz w Google Scholar

Oleszkowicz, A., Senejko, A. (2013). Psychologia dorastania. Zmiany rozwojowe w dobie globalizacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Oleś, M. (2000). Rola rodziny w kształtowaniu umiejętności psychospołecznych u dzieci. W: D. Kornas-Biela (red.), Rodzina – źródło życia i szkoła miłości (s. 267–284). Lublin: Wydawnictwo TN KUL.
Zobacz w Google Scholar

Onley, M., Veselka, L., Schermer, J.A., Vernon, P. A. (2013). Survival of the scheming: A genetically informed link between the dark triad and mental toughness. Twin Research and Human Genetics, 16(6), 1087–1095. https://doi.org/10.1017/thg.2013.66
Zobacz w Google Scholar

Opora, R. (2008). Praktyczne implikacje wynikające z badań nad odpornością psychiczną u dzieci i młodzieży. Studia Gdańskie, V, 97–108.
Zobacz w Google Scholar

Oshio, A., Nakaya, M., Kaneko, H., Nagamine, S. (2002). Development and validation of an Adolescent Resilience Scale. Japanese Journal of Counseling Science, 35, 57–65. https://doi.org/10.2466/pr0.2003.93.3f.1217
Zobacz w Google Scholar

Ostafińska-Molik, B. (2014). Rodzina i grupa rówieśnicza. Sprzymierzeńcy czy wzajemni konkurenci? W: K. Szczepańska-Woszczyna, M. Hronec (red.), Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania rozwoju rodziny (s. 215–226). Dąbrowa Górnicza: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Biznesu.
Zobacz w Google Scholar

Parker, J. G., Asher, S. R. (1987). Peer relations and later personal adjustment: Are lowaccepted children at risk? Psychological Bulletin, 102(3), 357–389. https://doi.org/10.1037/0033-2909.102.3.357
Zobacz w Google Scholar

Peterson, C., Seligman, M. E. P. (2004). Character Strengths and Virtues: A Handbook and Classification. Washington, DC: American Psychological Association; New York: Oxford University Press.
Zobacz w Google Scholar

Pettit, G. S., Laird, R. D., Dodge, K. A., Bates, J. E., Criss, M. M. (2001). Antecedents and behaviour problem outcomes of parental monitoring and psychological control in early ado­lescence. Child Development, 72(2), 583–598. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00298
Zobacz w Google Scholar

Pieńkos, M (2015). Dziadkowie w wychowaniu wnuków na podstawie opinii ludzi młodych i starszych. Forum Pedagogiczne, 15(2), 279–289.
Zobacz w Google Scholar

Pietrzak, R. H., Southwick, S.M. (2011). Psychological resilience in OEF-OIF Veterans: application of a novel classification approach and examination of demographic and psychosocial correlates. Journal of Affective Disorders, 133(3), 560–568. https://doi.org/10.1016/j.jad. 2011.04.028
Zobacz w Google Scholar

Plopa, M. (2008). Więzi w małżeństwie i rodzinie. Kraków: Impuls Oficyna Wydawnicza.
Zobacz w Google Scholar

Płotka, A. (2003). Zdrowy styl życia psychicznego. Lublin: Wydawnictwo „Neuro Centrum”.
Zobacz w Google Scholar

Poleszak, W. (2004). Diagnoza relacji rówieśniczych w środowisku szkolnym. W: Z. Gaś (red.), Badanie zapotrzebowania na profilaktykę w szkole. Poradnik dla szkolnych liderów profilaktyki (s. 155–170). Lublin: Wydawnictwo Fundacji Masz Szansę.
Zobacz w Google Scholar

Poncyliusz-Guranowska, L. (2022). Skuteczna komunikacja. Poradnik dla młodzieży. Wieliczka: Wydawnictwo Horyzonty.
Zobacz w Google Scholar

Prinstein, M. J., La Greca, A. M. (2004). Childhood peer rejection and aggression as predictors of adolescent girl’s externalizing and health risk behaviors: A 6-year longitudinal study. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 72(1), 103–112. https://doi.org/10.1037/0022-006X.72.1.103
Zobacz w Google Scholar

Ragu-Nathan, T. S., Tarafdar, M., Ragu-Nathan, B. S., Qiang Tu (2008). The consequences of technostress for end users in organizations: Conceptual development and empirical validation. Information Systems Research, INFORMS, 19(4), 417–433.
Zobacz w Google Scholar

Rembowski, J. (1986). Rodzina w świetle psychologii. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Zobacz w Google Scholar

Reykowski, J. (1966). Funkcjonowanie osobowości w warunkach stresu psychologicznego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Zobacz w Google Scholar

Ritchie, D. L., Fitzpatrick, M. A. (1990). Family communication patterns: Measuring intrapersonal perceptions of interpersonal relationships. Communication Research, 17(4), 523–544. https://doi.org/10.1177/009365090017004007
Zobacz w Google Scholar

Robins, R. W., John, O. P., Caspi, A., Moffitt, T. E., Stouthamer-Loeber, M. (1996). Resilient, over controlled, and under controlled boys. Three replicable personality types. Journal of Personality and Social Psychology, 70(1), 157–171. https://doi.org/10.1037/0022-3514.70.1.157
Zobacz w Google Scholar

Rose, S. R., Fatout, M. F. (2003). Contemporary social issues affecting children and adolescents in family systems. Social Work Practice with Children and Adolescents, 50–67.
Zobacz w Google Scholar

Rosenberg, M. B. (2001). Jak żyrafa rozmawia z szakalem. Charaktery, 7(54), 42–43. Wywiad przeprowadzony przez Dorotę Dołęgę.
Zobacz w Google Scholar

Rosenberg, M. B. (2017). Porozumienie Bez Przemocy. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Zobacz w Google Scholar

Ross, S. M., Smith, L. J., Casey, J., Slavin, R. E. (1995). Increasing the academic success of disadvantaged children: An examination of alternative early intervention programs. American Educational Research Journal, 32(4), 773–800. https://doi.org/10.2307/1163335
Zobacz w Google Scholar

Rostowska, T. (2008). Małżeństwo, rodzina, praca a jakość życia. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Zobacz w Google Scholar

Ruble, D. N., Dweck, C. S. (1995). Self-perceptions, person conceptions, and their development. W: N. Eisenberg (red.), Review of Personality and Social Psychology: Vol. 15. Social Development (s. 109–139). Thousand Oaks, CA: Sage.
Zobacz w Google Scholar

Ryś, M. (2020). Poczucie własnej wartości w relacjach interpersonalnych i odporność psychiczna u osób wzrastających w różnych systemach rodzinnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Wyszyńskiego.
Zobacz w Google Scholar

Ryś, M., Trzęsowska-Greszta, E. (2018). Kształtowanie się i rozwój odporności psychicznej. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 34(2), 164–196, https://fidesetratio.com.pl/ojs/index.php/FetR/article/view/522 [dostęp: 15.05.2023].
Zobacz w Google Scholar

Saint-Exupéry, A. de (2018). Mały książę. Warszawa: Wydawnictwo RM.
Zobacz w Google Scholar

Scarf, D., Hayhurst, J. G., Riordan, B. C., Boyes, M., Ruffman, T., Hunter, J. A. (2017). Increasing resilience in adole-scents: The importance of social connectedness in adventure education programs. Australasian Psychiatry, 25(2), 154–156. https://doi.org/10.1177/1039856216671668
Zobacz w Google Scholar

Schab, L. M. (2023). Jesteś kimś więcej, niż myślisz – dla nastolatków. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne Profesjonalne.
Zobacz w Google Scholar

Scoloveno, R. A. (2015). Theoretical model of health-related outcomes of resilience in middle adolescents. Western Journal of Nursing Research, 37(3), 342–359. https://doi.org/10.1177/0193945914524640
Zobacz w Google Scholar

Seligman, M. E. P. (2011). Flourish: A Visionary New Understanding of Happiness and Wellbeing. New York: Free Press.
Zobacz w Google Scholar

Seligman, M. E. P., Ernst, R., Gillham, K., Linkins, M. (2009). Positive education: Positive psychology and classroom interventions. Oxford Review of Education, 35(3), 293–311. https://doi.org/10.1080/03054980902934563
Zobacz w Google Scholar

Selye, H. (1976). Forty years of stress research: Principal remaining problems and misconceptions. Canadian Medical Association Journal, 115(1), 53–56.
Zobacz w Google Scholar

Sienkiewicz, H. (2021). Latarnik. Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne GREG.
Zobacz w Google Scholar

Sikorska, I. (2016). Mental Resistance during Childhood. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zobacz w Google Scholar

Sikorska, I., Adamczyk-Banach, M., Polak, M. (2021). Odporni rodzice – odporne dzieci. Jak zasoby psychiczne rodziny wpływają na odporność psychiczną dziecka. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 16, 2(60), 101–117. https://doi.org/10.35765/eetp.2021.1660.08
Zobacz w Google Scholar

Sikorski, W. (2021). Psychologia relacji wewnątrz rodzinnych. Komunikowanie się i psychoterapia. Warszawa: Wydawnictwo Difin.
Zobacz w Google Scholar

Smahel, D., Brown, B. B., Blinka, L. (2012). Associations between online friendship and Internet addiction among adolescents and emerging adults. Developmental Psychology, 48, 381–388. https://doi.org/10.1037/a0027025
Zobacz w Google Scholar

Smulczyk, M. (2017). Problematyka academic resilience – teoria, badania i praktyczne zastosowanie. Przegląd Badań Edukacyjnych, 2(23), 165. https://doi.org/10.12775/PBE.2016.078
Zobacz w Google Scholar

Stahl, S. (2020). Jak myśleć o sobie dobrze? O sztuce akceptacji i życiu bez lęku, tłum. S. Miłkowska, M. Książkiewicz. Kraków: Wydawnictwo Otwarte.
Zobacz w Google Scholar

Steele, R. G., Hall, J. A., Christofferson, J. L. (2020). Conceptualizing digital stress in adolescents and young adults: Toward the development of an empirically based model. Clinical Child and Family Psychology Review, 23(1), 15–26. https://doi.org/10.1007/s10567-019-00300-5
Zobacz w Google Scholar

Stefańska-Klar, R. (2005). Późne dzieciństwo. Młodszy wiek szkolny. W: B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka, t. 2 (s. 130–162). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Strelau, J., Doliński, D. (2008). Psychologia. Podręcznik akademicki. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Zobacz w Google Scholar

Szymański, M. J. (2000). Studia i szkice z socjologii edukacji. Warszawa: Wydawnictwo APS.
Zobacz w Google Scholar

Tan, J.-P., Buchanan, A., Flouri, E., Attar-Schwartz, S., Griggs, J. (2010). Filling the parenting gap? Grandparent involvement with U.K. adolescents. Journal of Family Issues, 31(7), 992–1015. https://doi.org/10.1177/0192513X09360499
Zobacz w Google Scholar

Taylor, Z., Conger, R. D. (2017). Promoting strengths and resilience in single-mother families. Child Development, 88(2), 350–358. https://doi.org/10.1111/cdev.12741
Zobacz w Google Scholar

Terelak, J. F. (1999). Źródła stresu. Teoria i badania. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Wyszyńskiego.
Zobacz w Google Scholar

Terelak, J. F. (2001). Psychologia stresu. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Branta.
Zobacz w Google Scholar

Thomese, F., Liefbroer, A. C. (2013). Childcare and child births: The role of grandparents in the Netherlands. Journal of Marriage and Family, 75(2), 403–421. https://doi.org/10.1111/jomf.12005
Zobacz w Google Scholar

Trzebińska, E. (2008). Psychologia pozytywna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Turkiewicz-Maligranda, A. (2014). Prężność osobowa jako osobowościowy zasób zdrowotny. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 4(2), 173–176.
Zobacz w Google Scholar

van der Schuur, W. A., Baumgartner, S. E., Sumter, S. R., Valkenburg, P. M. (2018). Media multitasking and sleep problems: A longitudinal study among adolescents. Computers in Human Behavior, 81, 316–324. https://doi.org/10.1016/j.chb.2017.12.024
Zobacz w Google Scholar

Walęcka-Matyja, K. (2022). Family values and mental health in adulthood – The perspective of transverse research. Quarterly Journal Fides et Ratio, 4(52), 54–66. https://doi.org/10.34766/fetr.v4i52.1125
Zobacz w Google Scholar

Walęcka-Matyja, K., Janicka, I. (2021). Rodzina jako wartość. Analiza psychologiczna wartości rodzinnych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Zobacz w Google Scholar

Walęcka-Matyja, K., Napora, E. (2022). Psychologiczne uwarunkowania osiągnięć szkolnych uczniów. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Zobacz w Google Scholar

Waller, M. A. (2001). Resilience in ecosystemic context: Evolution of the concept. American Journal of Orthopsychia-try, 71(3), 290–297. https://doi.org/10.1037/0002-9432.71.3.290
Zobacz w Google Scholar

Werner, E. E. (1993). Risk, resilience, and recovery: Perspectives from the Kauai Longitudinal Study. Development and Psychopathology, 5(4), 503–515. https://doi.org/10.1017/S095457940000612X
Zobacz w Google Scholar

Węglarz, J., Bentkowska, D. (2020). Trening umiejętności społecznych dzieci i młodzieży. Przewodnik dla terapeutów. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
Zobacz w Google Scholar

Windle, G., Bennett, K. M., Noyes, J. (2011). A methodological review of resilience measurement scales. Health and Quality of Life Outcomes, 9(8), 1–18. https://doi.org/10.1186/1477-7525.
Zobacz w Google Scholar

Wrzesień, W. (2001). Jakość życia a pokolenie. W: A. Wachowiak (red.), Jak żyć? Wybrane problemy jakości życia (s. 113–143). Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Zobacz w Google Scholar

Wysota, M. (2019). Kwestionariusz wzorców komunikacji rodzinnej (KWKR) – konstrukcja i ocena psychometryczna. Polskie Forum Psychologiczne, 24(2), 205–224. https://doi.org/10.14656/PFP20190204
Zobacz w Google Scholar

Zawadzka, A. (1999). Oddziaływanie dziadków a wypoczynek wnuków. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Zobacz w Google Scholar

Zhang, F., Wu, Y. (2021). Living with grandparents: Multi-generational families and the academic performance of grandchildren in China. Chinese Journal of Sociology, 7(3), 413–443. https://doi.org/10.1177/2057150X211028357
Zobacz w Google Scholar

Zhang, M., Li, Y. J. (2019). Family fortunes: The persisting grandparents’ effects in contemporary British society. Social Science Research, 77, 179–192. https://doi.org/10.1016/j.ssresearch.2018.08.010
Zobacz w Google Scholar

Fakty i mity o psychicznej odporności, https://charaktery.eu/artykul/fakty-i-mity-o-psychicznej-odpornosci [dostęp: 30.11.2022].
Zobacz w Google Scholar

https://fdds.pl/co-robimy/raporty-z-badan/2021-2/lokalna-oferta-wsparcia-i-pomocy-dla-dzieci-pokrzywdzonych-przestepstwem-i-ich-opiekunow-diagnoza-sytuacji-w-polsce-2021.html [dostęp: 10.09.2023].
Zobacz w Google Scholar

https://www.mlodeglowy.pl [dostęp: 18.09.2023].
Zobacz w Google Scholar

https://www.nask.pl/pl/raporty/raporty/4295,RAPORT-Z-BADAN-NASTOLATKI-30-2021.html [dostęp: 25.11.2022].
Zobacz w Google Scholar

https://www.unaweza.org/aktualnosci/mlode-glowy-raport-z-badania/ [dostęp: 18.09.2023].
Zobacz w Google Scholar

okladka

Pobrania

PRZECZYTAJ FRAGMENT (PDF)
PRZEJDŹ DO KSIĘGARNI

Opublikowane

24 kwietnia 2024

Kategorie

Prawa autorskie (c) 2024 © Copyright by Katarzyna Walęcka-Matyja i Elżbieta Napora, Łódź 2024; © Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2024

Licencja

Licencja

Szczegóły dotyczące dostępnego formatu publikacji: ISBN

ISBN

ISBN-13 (15)

978-83-8331-384-9

Szczegóły dotyczące dostępnego formatu publikacji: ISBN (e-book)

ISBN (e-book)

ISBN-13 (15)

978-83-8331-418-1

Inne prace tego samego autora