Polskie wątki w życiu Michaiła Hellera

Książka jest rezultatem kilkuletnich studiów nad życiem i twórczością Michaiła Hellera – urodzonego w Związku Sowieckim historyka o żydowskim pochodzeniu, emigranta szczególnie blisko związanego z Polską, polskimi instytucjami emigracyjnymi oraz Polakami w kraju i za granicą.

Michaił Heller, poprzez swe relacje osobiste, formalne i naukowe, był jednym z niewielu Rosjan, dla których Polska – zarówno mu współczesna, jak i ta z kart historii – nie była jednym z potencjalnych terytoriów rosyjskich, ale wspaniałym ośrodkiem cywilizacji łacińskiej, o bogatej kulturze i historii, jedynym krajem, z którym Rosja była tak silnie związana. Heller mawiał, że „jedyna historia Rosji, jaką jesteśmy w stanie napisać, to historia rosyjsko-polska” oraz uważał, że normalizacja stosunków pomiędzy Polakami a Rosjanami powinna być jednym z najważniejszych celów obu emigracji po drugiej wojnie światowej.

To właśnie idea pogodzenia Polski i Rosji była głównym, obok krytyki komunizmu, obiektem zainteresowania Hellera przez ponad trzydzieści lat, które spędził na emigracji we Francji. Był związany z dwoma polskimi ośrodkami emigracyjnymi: Instytutem Literackim Jerzego Giedroycia i wydawnictwem Overseas Publications Interchange Andrzeja Stypułkowskiego. W środowisku polskim odnalazł bliskich przyjaciół, przede wszystkim Józefa Czapskiego, którego uważał za najwybitniejszego przedstawiciela „srebrnego wieku”, łączącego idealne cechy Rosjanina, Polaka i Europejczyka.

Michaił Heller, nieustępliwy antykomunista, zagorzały krytyk pierestrojki i Michaiła Gorbaczowa, badacz problematyki „homo sovieticusa”, utalentowany historyk, literaturoznawca i kronikarz-publicysta, dokumentujący z właściwą sobie ostrością pióra rzeczywistość Związku Sowieckiego, był wielkim przyjacielem Polski, a niniejsza książka ma na celu opowiedzenie historii tej przyjaźni.

Publikacja powstała na podstawie pracy magisterskiej nagrodzonej w III edycji konkursu Stowarzyszenia Instytut Literacki Kultura i Fundacji Kultury Paryskiej na najlepsze prace doktorskie i magisterskie związane z historią i dorobkiem Instytutu Literackiego w Paryżu.