Vladimir Nabokov i jego synestezyjny świat

Anna Ginter

doi:10.18778/7969-787-8

Vladimir Nabokov i jego synestezyjny świat

Autorzy

Anna Ginter

Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Instytut Rusycystyki, Zakład Językoznawstwa

https://orcid.org/0000-0001-6735-6149

DOI: https://doi.org/10.18778/7969-787-8

Słowa kluczowe:

Vladimir Nabokov, synestezja, ideostezja, metafora synestezyjna

Streszczenie

Vladimir Nabokov (1899–1977) w tekstach autobiograficznych i wywiadach przyznawał, że posiada niezwykły dar doświadczania wrażeń kolorystycznych podczas słuchania i artykulacji głosek reprezentujących poszczególne litery alfabetu. Twierdził, że bodźcem dla owych doznań są nakładające się na siebie skojarzenia wzrokowe, smakowe, dotykowe i słuchowe. Nie wyczerpują one jednak palety synestezyjnych doznań autora „Lolity”. Jak pokazują teksty jego powieści i opowiadań, barwnymi odcieniami mienią się imiona bohaterów i nazwy miejscowości, a cyfry i dni tygodnia mogą przybrać postać człowieka lub zwierzęcia. Wobec tak wielkiej różnorodności zjawisk synestezyjnych obecnych w twórczości pisarza autorka książki stawia sobie za cel zaprezentowanie bogactwa tego świata, nasyconego wrażeniami wzrokowymi, smakowymi i dotykowymi oraz zapachami, dźwiękami i emocjami, które zapewniają wielowymiarowość odbioru jego dzieł. Wyjaśnieniu mechanizmów łączenia przedstawionych w tekstach utworów wrażeń zmysłowych, pojęć i idei z doświadczeniami percepcyjnymi posłużyły najnowsze wyniki badań nad synestezją, prowadzonych w zakresie psychologii, medycyny, a także nauk neuronalnych.

Bibliografia

Alexandrov V. E. (ed.), The Garland Companion to Vladimir Nabokov, Routledge, New York 1995.
Zobacz w Google Scholar

Berlin B., Kay P., Basic Color Terms. Their Universality and Evolution, Berkeley 1969, on-line: http://www.ucpress.edu/op.php?isbn=9780520076358 [dostęp: 30.06.2014].
Zobacz w Google Scholar

Bodenstein J., „The Excitement of Verbal Adventure”: A Study of Vladimir Nabokov’s English Prose, Heidelberg 1977.
Zobacz w Google Scholar

Boyd B., Nabokov. Dwa oblicza, opracował i przełożył W. Sadkowski, Wydawnictwo Książkowe Twój Styl, Warszawa 2006.
Zobacz w Google Scholar

Boyd B., Stalking Nabokov: selected essays, Columbia University Press, New York 2011.
Zobacz w Google Scholar

Bucci W., Murphy S., Symbolic and Subsymbolic, The Referential Process, http://www.thereferentialprocess.org/theory/symbolic-subsymbolic [dostęp: 5.06.2015].
Zobacz w Google Scholar

Cancogni A., Nabokov and Chateaubriand, [w:] V. E. Alexandrov (ed.), The Garland Companion to Vladimir Nabokov, Routledge, New York 1995, s. 382–389.
Zobacz w Google Scholar

Colours by numbers, „The Scotsman”, 30.01.2003, [w:] http://www.scotsman.com/news/colours-by-numbers-1–543985 [dostęp: 4.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Connolly J. W. (ed.), Nabokov’s „Invitation to a Beheading”: A Critical Companion, Northwestern University Press, Evanston, Ill. 1997.
Zobacz w Google Scholar

Cytowic R., The Man Who Tasted Shapes, Massachusetts Institute of Technology, Cambridge 2003.
Zobacz w Google Scholar

Cytowic R., Synesthesia: A Union of the Senses, Massachusetts Institute of Technology, Cambridge 2002.
Zobacz w Google Scholar

Cytowic R., Eagleman D., Wednesday Is Indigo Blue: Discovering the Brain of Synesthesia, Massachusetts Institute of Technology, Cambridge 2009.
Zobacz w Google Scholar

Day S. A., A comparison of true-synesthete and pseudo-synesthete composers, [w:] Prometheus 2000 Conference Proceedings: On the Destiny of Light-Music at the Border of Centuries, red. B. Galeev, Kazań 2000, s. 77–80.
Zobacz w Google Scholar

Day S. A., Some demographic and socio-cultural aspects of synesthesia, [w:] Robertson, N. Sagiv (eds), Synesthesia: Perspectives from Cognitive Neuroscience, OUP, Oxford 2005, s. 11–33.
Zobacz w Google Scholar

Day S. A., Synesthesia: A first person perspective, [w:] J. Simner, E. M. Hubbard (eds), Oxford Handbook of Synesthesia, OUP, Oxford 2013, s. 903–923.
Zobacz w Google Scholar

Day S. A., Synaesthesia and synaesthetic metaphors, „Psyche”, July 1996, 2 (32), http://www.theassc.org/files/assc/2358.pdf [dostęp: 4.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Day S. A., What synaesthesia is (and is not), [w:] P. McKevitt, S. Ó Nualláin, C. Mulvihill (eds), Language, Vision and Music, John Benjamins B.V., Amsterdam 2002, s. 171–180.
Zobacz w Google Scholar

Duffy P. L., Simner J., Synaesthesia in fi , „Cortex” 2010, vol. 46, Issue 2, s. 277– 278, on-line: http://www.journals.elsevier.com/cortex [dostęp: 8.07.2013].
Zobacz w Google Scholar

Engelking L., Chwyt metafizyczny. Vladimir Nabokov – estetyka z sankcją wyższej rzeczywistości, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2011.
Zobacz w Google Scholar

Engelking L., Posłowie, [w:] V. Nabokov, Dar, przeł. E. Siemaszkiewicz, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2003, s. 460–487.
Zobacz w Google Scholar

Frye N., Baker S., Perkins G., The Harper Handbook to Literature, New York 1985.
Zobacz w Google Scholar

Galeyev B., Vanechkina I., Was Scriabin a Synaesthete?, „Leonardo” 2001, vol. 34, No 4, s. 357–361, wersja on-line: The MIT Press: http://monoskop.org/images/f/fa/Galeyev,_B._M.%3B_Vanechkina,_I._L._%282001%29_-_Was_Scriabin_a_Synesthete.pdf [dostęp: 25.01.2015].
Zobacz w Google Scholar

Galton F., Visualised Numerals, „Nature”, 15.01.1880, s. 252–256, 494–495, wersja on-line: http://galton.org/essays/1880–1889/galton-1880-nature-visualised-numerals.pdf [dostęp: 3.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Ginter A., Barwy w „Lolicie” Vladimira Nabokova, [w:] K. Wojtczuk (red.), „Conversatoria Linguistica”, rocznik II/2008, Wyd. AP, Siedlce 2009, s. 49–62, wersja on-line: http://www.ifp.ap.siedlce.pl/images/ifp_2012/Conversatoria_Linguisatica/CL_II/6_I_II.pdf.
Zobacz w Google Scholar

Ginter A., Rola dźwięku w „Lolicie” Vladimira Nabokova, Ученые Записки Казанского Государственного Университета, т. 143, Казань 2002, s. 118–122.
Zobacz w Google Scholar

Ginter A., Some aspects of synaesthesia and sound instrumentation in Nabokov’s ‘Lolita’, [w:] M. Čarkić (red.), Styl, t. 1, Belgrad 2002, s. 273–283.
Zobacz w Google Scholar

Ginter A., Sposoby oddania instrumentacji dźwiękowej w autorskich przekładach Vladimira Nabokova, [w:] K. Bajor, J. Wierzbiński (red.), Słowo w tekście, przekładzie i słowniku, Peter Lang, Europäischer Verlag der Wissenschaften, Beiträge zur Slavistik; Bd. 47, Frankfurt am Main 2002, s. 97–120.
Zobacz w Google Scholar

Ginter A., Świat za słowami Vladimira Nabokova, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2003.
Zobacz w Google Scholar

Grossenbacher P. G., Lovelace C. T., Mechanisms of synesthesia: cognitive and physiological constraints, „Trends in Cognitive Science” 2001, vol. 5, No 1, s. 36, http://www.daysyn.com/GrossenbacherLovelace2001.pdf [dostęp: 7.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Hancock P., Synesthesia, alphabet books, and fridge magnets, [w:] J. Simner, E. M. Hubbard (eds), The Oxford Handbook of Synesthesia, Oxford University Press, Oxford 2013, ss. 83–100, on-line: http://philpapers.org/rec/Hansab-2 [dostęp: 16.03.2014].
Zobacz w Google Scholar

Harris J., Joanne Harris on the power of scent, „Daily Mail”, 7.08.2010, [w:] Mail Online, http://www.dailymail.co.uk/home/you/article-1299986/Joanne-Harris-power-scent.html [dostęp: 4.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Holabird J., Vladimir Nabokov: Alphabet in Color, with a foreword by B. Boyd, Gingko Press, Corte Madera, CA, 2005.
Zobacz w Google Scholar

Holman C. H., A Handbook to Literature, Indianapolis 1976.
Zobacz w Google Scholar

Ione A., Tyler Ch., Was Kandinsky a Synesthete?, „Journal of the History of the Neurosciences” 2003, vol. 12, No 2, s. 223–226.
Zobacz w Google Scholar

James J., Muzyka sfer. O muzyce, nauce i naturalnym porządku wszechświata, przeł. M. Godyń, Wyd. Znak, Kraków 1996.
Zobacz w Google Scholar

Jewanski J., What is the color of the tone?, „Leonardo” 1999, vol. 32, No 3. Johnson D. B., The Alpha and Omega of Nabokov’s „Invitation to a Beheading”,
Zobacz w Google Scholar

[w:] J. W. Connolly (ed.), Nabokov’s „Invitation to a Beheading”: A Critical Companion, Northwestern University Press, Evanston, Ill 1997, s. 119–140.
Zobacz w Google Scholar

Jürgens U. M., Nikolić D., Ideaesthesia: conceptual processes assign similar colours to similar shapes, „Translational Neuroscience” 2012, vol. 3, No 1, s. 22–27, http://www.daysyn.com/JuergensNikolic2012Ideaesthesia.pdf [dostęp: 8.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Jürgens U. M., Nikolić D., Synaesthesia as an Ideasthesia – cognitive implications, [w:] J. Sinha, C. Söffing (eds), Synesthesia and Children – Learning and Creativity, Kassel University Press, Kassel 2014; http://www.dankonikolic.com/wp-content/uploads/2013/08/Ideasthesia_English.pdf [dostęp: 8.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Kleparski G. A., Kierunki typologiczne w badaniach nad zmianą znaczeniową wyrazów, „Bulletin de la Société Polonaise de Linguistique”, fasc. LV, 1999, s. 76–91, wersja on-line: http://www.mimuw.edu.pl/polszczyzna/PTJ/b/b55_077–092.pdf [dostęp: 10.05.2015].
Zobacz w Google Scholar

Köhler W., Gestalt Psychology, Liveright, New York 1929.
Zobacz w Google Scholar

Kopaliński S., Słownik symboli, Oficyna Wydawnicza „Rytm”, Warszawa 2012.
Zobacz w Google Scholar

Kubovy M., Yu M., Multistability, cross-modal binding and the additivity of conjoined grouping principles, „Philosophical Transactions of The Royal Society B” 2012, vol. 367, ss. 954–964, http://rstb.royalsocietypublishing.org/content/royptb/367/1591/954.full.pdf [dostęp: 3.06.2015].
Zobacz w Google Scholar

Kuryłowicz B., „Jak purpurowy zapach róży…” Metafory synestezyjne w młodopolskich tekstach poetyckich, „Białostockie Archiwum Językowe” 2011, nr 11, s. 99–114.
Zobacz w Google Scholar

Lakoff G., Johnson M., Metafory w naszym życiu, przeł. i napisał wstęp T. Krzeszowski, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2010.
Zobacz w Google Scholar

Leibnitz G. W., Nowe rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, przeł. I. Dąmbska, wstęp L. Kołakowski, t. I i II, PWN, Warszawa 1955.
Zobacz w Google Scholar

Lipczak A., Czerwień gra między f a fi , wywiad z Neilem Harbissonem, „Gazeta Wyborcza”, 25.04.2013, wersja on-line: http://wyborcza.pl/piatekekstra/1,132083,13804847, Czerwien_gra_miedzy_f_a_fi [dostęp: 12.11.2014].
Zobacz w Google Scholar

Locke J., Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, przeł. B. Gawęcki, t. II, PWN, Warszawa 1955.
Zobacz w Google Scholar

Maciaszek J., Znaczenie, prawda, przekonania. Problematyka znaczenia w filozofii języka, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2008.
Zobacz w Google Scholar

Marks L. E., On Colored-Hearing Synesthesia: Cross-Modal Translations of Sensory Dimensions, „Psychological Bulletin”, May 1975, vol. 82, No 3, s. 303–331.
Zobacz w Google Scholar

Marks L. E., Synesthesia, Then and Now, „Intellectica” 2011, 1, 55, s. 47–80, wersja on-line: http://www.daysyn.com/Marks2011.pdf [dostęp: 21.01.2015].
Zobacz w Google Scholar

Martin P., Synaesthesia, metaphor and right-brain functioning, „Egoist” 2006, wersja on-line: http://barneygrant.tripod.com/synaes.htm [dostęp: 8.07.2013].
Zobacz w Google Scholar

Martino G., Marks L. E., Synesthesia: Strong and Weak, „Current Directions in Psychological Science”, April 2001, vol. 10, No 2, s. 61–65, wersja online http://www.cogsci.ucsd.edu/~creel/COGS160/COGS160_files/MartinoMarks01.pdf [dostęp: 21.01.2015].
Zobacz w Google Scholar

Meier B., Semantic representation of synaesthesia, „Theoria et Historia Scientiarum” 2013, vol. 10, s. 125–134, wersja on-line: http://apcz.pl/czasopisma/index.php/THS/article/view/ths-2013–0006/3524 [dostęp: 5.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Meier B., Rothen N., Grapheme-color synaesthesia is associated with a distinct cognitive style, „Frontiers in Psychology” 2013, vol. 4, artykuł nr 632, http://www.apn.psy.unibe.ch/unibe/philhuman/psy/apn/content/e5638/e6102/e147979/e380914/MeierRothen_FIF2013_ger.pdf [dostęp: 7.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Mills C., Viguers M. L., Edelson S. K., Thomas A. T., Simon-Dack S. L., Innis J. A., The color of two alphabets for a multilingual synesthete, „Perception” 2002, vol. 31, s. 1371–1394; wersja on-line: https://www.researchgate.net/publication/10983904_The_color_of_two_alphabets_for_a_multilingual_synesthete [dostęp: 5.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Moritz W., The Dream of Color Music, and Machines That Made it Possible, „Animation World Magazine”, April 1997, Issue 2.1, http://www.awn.com/mag/issue2.1/articles/moritz2.1.html [dostęp: 21.01.2015].
Zobacz w Google Scholar

Morner K., Rausch R., NTC’s Dictionary of Literary Terms, Lincolnwood, Ill., 1994.
Zobacz w Google Scholar

Mroczko-Wąsowicz A., Nikolić D., Colored alphabets in bilingual synesthets, [w:] J. Simner, E. M. Hubbard (eds), The Oxford Handbook of Synesthesia, Oxford University Press, Oxford 2013, ss. 165–180, wersja on-line: http://philpapers.org/rec/MROCAI [dostęp: 16.03.2014].
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Ada albo Żar. Kronika rodzinna, przeł. L. Engelking, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2009.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Ada or Ardor: A Family Chronicle, McGraw-Hill Book Company, New York–Toronto 1969.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Bend Sinister, Henry Holt and Company, New York 1947.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Czarodziej, przeł. A. Kołyszko, Wydawnictwo Da Capo, Warszawa 1997.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Czas i zmierzch, [w:] V. Nabokov, Kęs życia i inne opowiadania, t. II, przeł. L. Engelking i M. Kłobukowski, posł. L. Engelking, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2011, s. 543–553.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Dar, przeł. E. Siemaszkiewicz, posł. L. Engelking, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2003.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Kęs życia i inne opowiadania, t. II, przeł. L. Engelking i M. Kłobukowski, posł. L. Engelking, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2011.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., List, który nigdy nie dotarł do Rosji i inne opowiadania, t. I, przeł. Kłobukowski i L. Engelking, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2007.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Lolita, przeł. M. Kłobukowski, Wydawnictwo Da Capo, Warszawa 1997.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Lolita, Penguin Books, London 1995.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Look at the Harlequins!, McGraw-Hill Book Company, New York 1974.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Mademoiselle O, [w:] V. Nabokov, Kęs życia i inne opowiadania, przeł. L. Engelking, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA., Warszawa 2011, s. 375–397.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Mademoiselle O, [w:] V. Nabokov, The Stories of Vladimir Nabokov, Vintage Books, New York 1997, s. 480–492.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Nabokov’s Interview, BBC Television, 1962; wersja on-line: http://www.kulichki.com/moshkow/NABOKOW/Inter02.txt [dostęp: 8.07.2013].
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Odczyt o poezji rosyjskiej, przeł. R. Stiller, „Literatura na Świecie” 1978, nr 8, ss. 138–163.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., The Original of Laura: (Dying Is Fun) A Novel In Fragments, Penguin Modern Classics, London 2009.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Pamięci, przemów. Autobiografia raz jeszcze, przeł. A. Kołyszko, posł. L. Engelking, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2004.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Patrz na te Arlekiny!, przeł. A. Kołyszko, posł. L. Engelking, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2005.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Poems and Problems, McGraw-Hill Book Company, New York 1970.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., The Real Life of Sebastian Knight, wersja on-line: http://www.rulit.me/books/the-real-life-of-sebastian-knight-read-152417–22.html [dostęp: 16.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Rozpacz, przeł. L. Engelking, Wyd. ATEXT, Gdańsk 1993.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Speak, Memory: An Autobiography Revisited, Vintage International, Knopf Doubleday Publishing Group, New York, 2011, wersja on-line: http://www.rulit.me/books/speak-memory-an-autobiography-revisited-read-336809–16.html [dostęp: 13.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Splendor, przeł. A. Kołyszko, posł. L. Engelking, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2006.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Strong Opinions, Vintage International, New York 1990, wersja on-line: http://royallib.com/read/nabokov_vladimir/Strong_opinions.html#0 [dostęp: 3.01.2015].
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Times and Ebb, [w:] V. Nabokov, The Stories of Vladimir Nabokov, Vintage Books, New York 1997, s. 580–586.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Wykłady o literaturze, przeł. Z. Batko, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2001.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Z nieprawej strony, przeł. R. Śmietana, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1995.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., Zaproszenie na egzekucję, przeł. L. Engelking, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2014.
Zobacz w Google Scholar

Nabokov V., La Veneziana, [w:] V. Nabokov, List, który nigdy nie dotarł do Rosji i inne opowiadania, t. I, przeł. M. Kłobukowski i L. Engelking, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2007, s. 145–182.
Zobacz w Google Scholar

Narloch A., Цветообозначения в русском и польском языках. Структурно-семантический, терминологический и когнитивный аспекты, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2013.
Zobacz w Google Scholar

Newton I, Opticks or A Treatise of the Reflections, Refractions, Inflections, and Colours of Light, Dover Publication, Inc., New York 1952.
Zobacz w Google Scholar

Nierobisz P., Interaktywne projekcje i wizualizacje (VJing) w kontekście filmowym, 2012, http://www.visuals.pl/interaktywneProjekcje.pdf [dostęp: 21.01.2015].
Zobacz w Google Scholar

Nikolić D., Is synaesthesia actually ideaesthesia? An inquiry into the nature of the phenomenon, Proceedings of the Third International Congress on Synaesthesia, Science & Art, Granada, Spain, April 26–29, 2009; http://www.danko-nikolic.com/wp-content/uploads/2011/09/Synesthesia2009-Nikolic-Ideaesthesia.pdf [dostęp: 8.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Pitzer A., Ukryta historia Vladimira Nabokova, przeł. W. Górnaś, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2015.
Zobacz w Google Scholar

Rader Ch., Tellegen A., A Comparison of Synesthetes and Nonsynesthetes, [w:] E. Klinger (ed.), Imagery, t. II, Concepts, Results and Applications, Plenum Press, New York 1981, s. 153–163.
Zobacz w Google Scholar

Ramachandran V. S., Hubbard E. M., Hearing colors, tasting shapes, „Scientific American” 2003, s. 52–59, http://cbc.ucsd.edu/pdf/SciAm_2003.pdf [dostęp: 7.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Ramachandran V. S., Hubbard E. M., Psychophysical investigations into the neural basis of synaesthesia, „Proceedings of the Royal Society of London” 2001, B 268, s. 979–983; on-line: http://cbc.ucsd.edu/pdf/Synaesthesia%20-%20P%20Royal%20Soc.pdf [dostęp: 5.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Ramachandran V.S., Hubbard E.M., Synaesthesia – A Window Into Perception, Thought and Language, „Journal of Consciousness Studies”, vol. 8, No 12, 2001, s. 3–34; wersja on-line: http://cbc.ucsd.edu/pdf/Synaesthesia%20-%20JCS.pdf [dostęp: 3.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Rogowska A., Czy synestetycy są wśród nas?, „Modelowe Nauczanie” 2004, nr 7, s. 29–49.
Zobacz w Google Scholar

Rogowska A., U źródeł synestezji: podstawy fizjologiczne i funkcjonalne, „Przegląd Psychologiczny” 2002, t. 45, nr 2, 4, s. 465–474, wersja on-line: https://www.kul.pl/files/714/media/4.45.2002.art.6.pdf [dostęp: 4.01.2015].
Zobacz w Google Scholar

Rogowska A., Związki synestezji z muzyką, „Muzyka” 2002, nr 1, s. 85–95.
Zobacz w Google Scholar

Sachs C., Muzyka w świecie starożytnym, przeł. Z. Chechlińska, PWM, Warszawa 1988.
Zobacz w Google Scholar

Sadkowska A., Synteza sztuk we francuskim romantyzmie i symbolizmie, http://biesiada.polon.uw.edu.pl/symbolizm.pdf [dostęp: 27.01.2015].
Zobacz w Google Scholar

Schiff S., Vera Nabokova. Portret małżeństwa, przeł. W. M. Próchniewicz, Wydawnictwo Książkowe Twój Styl, Warszawa 2005.
Zobacz w Google Scholar

Senderecka M., Synestezja – od psychofizjologicznych badań do filozoficznych implikacji, [w:] S. Wszołek, R. Janusz (red.), Wyzwania racjonalności, Wydawnictwo WAM, Kraków 2006, s. 259–278, wersja on-line: www.kognitywistyka.upjp2.edu.pl/resources/artykuly/sender1.pdf [dostęp: 20.08.2013].
Zobacz w Google Scholar

Shapiro G., Setting his myriad faces in his text: Nabokov’s authorial presence revisited, [w:] J. W. Connolly (ed.), Nabokov and his Fiction. New Perspectives, Cambridge University Press, Cambridge 1999, s. 15–35.
Zobacz w Google Scholar

Shaw-Miller S., Synaesthesia, [w:] T. Shephard, A. Leonard (eds), The Routledge Companion to Music and Visual Culture, Routledge, New York 2014, s. 13–24.
Zobacz w Google Scholar

Simner J., Defining synaesthesia, „British Journal of Psychology” 2012, vol. 103, s. 1–15, on-line http://www.daysyn.com/Simner2012.pdf [dostęp: 8.07.2013].
Zobacz w Google Scholar

Simner J., Holenstein E., Ordinal Linguistic Personifi as a Variant of Synesthesia, „Journal of Cognitive Neuroscience” 2007, vol. 19 (4), s. 694–703, wersja on-line: http://www.daysyn.com/SimnerandHolenstein2007. pdf [dostęp: 3.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Simner J., Hubbard E. M. (eds), The Oxford Handbook of Synesthesia, Oxford University Press, Oxford 2013.
Zobacz w Google Scholar

Simner J., Ward J., Lanz M., Jansari A., Noonan K., Glover L., Oakley D. A., Non-random associations of graphemes to colours in synaesthetic and non-synaesthetic population, „Cognitive Neuropsychology” 2005, 22 (8), Psychology Press Ltd., s. 1069–1085, on-line: http://www.daysyn.com/Simneretal2005.pdf [dostęp: 5.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Smilek D., Dixon M. J., Cudahy C., Merikle P. M., Synaesthetic Photisms Influence Visual Perception, „Journal of Cognitive Neuroscience” [MIT] 2001, vol. 13, No 7, s. 930–936, wersja on-line: http://www.daysyn.com/Smileketal2001b.pdf [dostęp: 4.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Stępień-Kutera K., Bieguny manieryzmu – muzyczność i retoryka, „Res Facta Nova” 2007, nr 9 (18), wersja on-line: http://www.resfactanova.pl/pliki/archiwum/numer_18/RFN18%20Stepien-Kutera%20-%20Bieguny%20 manieryzmu.pdf [dostęp: 21.01.2015].
Zobacz w Google Scholar

Szymczak M., Słownik języka polskiego, PWN, Warszawa 1983.
Zobacz w Google Scholar

Tenberken S., My Path Leads to Tibet: the inspiring story of how one young blind woman brought hope to the blind children of Tibet, Arcade Publishing, New York 2003.
Zobacz w Google Scholar

Ward J., Simner J., Lexical-gustatory synaesthesia: linguistic and conceptual factors, „Cognition” 2003, vol. 89, s. 237–261, http://www.daysyn.com/WardSimner2003.pdf [dostęp: 6.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Witthoft N., Winawer J., Synesthetic colors determined by having colored refrigerator magnets in childhood, „Cortex” 2006, http://psych.nyu.edu/winawerlab/Publications/papers/witthoft_winawer_cortex_2006.pdf [dostęp: 6.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Бойд Б., Владимир Набоков: русские годы, Симпозиум, 2010, wersja on-line: http://royallib.com/read/boyd_brayan/vladimir_nabokov_russkie_godi.html#307200 [dostęp: 12.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Бурлака Д. К. (ред.), В. В. Набоков: pro et contra, Издательство Русского Христианского гуманитарного института, Санкт-Петербург 1997.
Zobacz w Google Scholar

Громова Т. В. (ред.), Владимир Владимирович Набоков. Рассказы. Приглашение на казнь. Роман. Эссе, интервью, рецензии, „Книга”, Москва 1989.
Zobacz w Google Scholar

Джонсон Д., Миры и антимиры Владимира Набокова, пер. Т. Стрелковой, Издательство Симпозиум, Санкт-Петербург 2011, on-line: http://royallib.com/book/dgonson_donald/miri_i_antimiri_vladimira_nabokova.html [dostęp: 3.01.2015].
Zobacz w Google Scholar

Лукьяненко И. Н., Луна цвета Ю: генитивные конструкции со значением цвета у В. Набокова, «Вестник Балтийского федерального университета им. И. Канта» 2006, № 8, s. 34–39.
Zobacz w Google Scholar

Медарич М., Владимир Набоков и роман XX столетия, [w:] Д. К. Бурлака (ред.), В. В. Набоков: pro et contra, Издательство Русского Христианского гуманитарного института, Санкт-Петербург 1997, s. 454–475.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Бахман, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 170–179.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Благость, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 79–84.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Боги, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 37–44.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Бритва, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 211–214.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Венецианка, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 144–170.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Весна в Фиальте, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 421–438.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Весна в Фиальте, [w:] Т. В. Громова (ред.), Владимир Владимирович Набоков. Рассказы. Приглашение на казнь. Роман. Эссе, интервью, рецензии, „Книга”, Москва 1989.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Возвращение Чорба, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 198–205.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Волшебник, Изд. Сипмозиум, 2000, wersja on-line: http://royallib.com/book/nabokov_vladimir/volshebnik.html [dostęp: 10.12.2014].
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Говорят по-русски, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 17–25.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Гроза, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 130–133.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Дар, [w:] Владимир Набоков. Собрание сочинений в четырех томах, под ред. В. В. Ерофеева, т. 3, Издательство «Правда», Москва 1990, s. 3–330.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Драка, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 193–198.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Дракон, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 179–184.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Другие берега, [w:] Владимир Набоков. Собрание сочинений в четырех томах, под ред. В. В. Ерофеева, т. 4, Издательство «Правда», Москва 1990, s. 133–302.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Звонок, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 236–246.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Звуки, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 25–37.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Картофельный Эльф, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 98–118.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Катастрофа, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 124–130.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Красавица, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 401–405.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Круг, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 380–389.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Машенька, [w:] Владимир Набоков. Собрание сочинений в четырех томах, под ред. В. В. Ерофеева, т. 1, Издательство «Правда», Москва 1990, s. 33–112.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Месть, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 72–79.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Музыка, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 339–344.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. B., Наташа, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 133–144.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Нежить, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 47–49.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Обида, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 287–295.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Облако, озеро, башня, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 438–446.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Отчаяние, [w:] Владимир Набоков. Собрание сочинений в четырех томах, под ред. В. В. Ерофеева, т. 3, Издательство «Правда», Москва 1990, s. 333–462.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Пасcажир, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 231–236.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Пасхальный дождь, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 118–124.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Пильграм, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 274– 287.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Письмо в Россию, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 189–193.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Подвиг, [w:] Владимир Набоков. Собрание сочинений в четырех томах, под ред. В. В. Ерофеева, т. 2, Издательство «Правда», Москва 1990, s. 155–296.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Подлец, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 246–269.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Порт, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 84–90.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Приглашение на казнь, [w:] Владимир Набоков. Собрание сочинений в четырех томах, под ред. В. В. Ерофеева, т. 4, Издательство «Правда», Москва 1990, s. 3–130.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Путеводитель по Берлину, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 206–211.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Рождественский рассказ, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 269–274.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Рождество, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 184–189.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Сказка, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 214–225.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Слово, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 50–53.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Случайность, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 90–98.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Совершенство, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 352–362.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Удар крыла, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 53–72.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Ужас, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 225–231.
Zobacz w Google Scholar

Набоков В. В., Хват, [w:] В. В. Набоков, Полное собрание рассказов, составление текста и примечания – А. Бабиков, Изд. «Азбука-Аттикус», Санкт-Петербург 2013, s. 344–352.
Zobacz w Google Scholar

Носик Б., Мир и дар Набокова, Изд. „Пенаты”, Москва 1995.
Zobacz w Google Scholar

Ожегов С. И., Словарь русского языка, под ред. Н. Ю. Шведовой, «Русский язык», Москва 1987.
Zobacz w Google Scholar

Art and Technology, „International Herald Tribune”, November 27, 2013, wersja on-line: http://www.iht.com/2013/11/27/art-and-technology/ [dostęp: 12.11.2014].
Zobacz w Google Scholar

Bouba/Kik effect, http://en.wikipedia.org/wiki/Bouba/kiki_effect [dostęp: 5.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Collopy F., Three Centuries of Color Scales, https://modernpost.wordpress.com/2009/06/17/musical-musings-colour-music/ [dostęp: 25.01.2015].
Zobacz w Google Scholar

Day S. A., Famous Synesthets, http://www.daysyn.com/Synesthete-composers-and-musicians.html#anchor_147 [dostęp: 2.02.2015];
Zobacz w Google Scholar

http://www.daysyn.com/Other-Synesthetes.html#anchor_82 [dostęp: 3.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Giuseppe Arcimboldo. Biografia, http://www.arcimboldo.art.pl/old/index1.htm [dostęp: 20.01.2015].
Zobacz w Google Scholar

Mackay J., Sounding Art, http://www.soundingart.com/ [dostęp: 3.02.2015].
Zobacz w Google Scholar

Neil Harbisson – człowiek, który słyszy kolory, http://vumag.pl/wywiady/neil-harbisson-czlowiek-ktory-slyszy-kolory,64143.html [dostęp: 27.10.2014].
Zobacz w Google Scholar

Neil Harbisson, Wikipedia: http://en.wikipedia.org/wiki/Neil_Harbisson [dostęp: 12.11.2014].
Zobacz w Google Scholar

Weber B., Eugène Delacroix, Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2010, http://pl.chopin.nifc.pl/chopin/persons/detail/id/2692 [dostęp: 27.01.2015].
Zobacz w Google Scholar