Rozwijanie mądrości dziecka. Koncepcja i wskazówki metodyczne

Elżbieta Płóciennik

doi:10.18778/8088-096-2

Słowa kluczowe: mądrość dziecka, współczesna edukacja, kształcenie dziecka, zdolności dziecka, techniki stymulujące

Opublikowane: 9 grudnia 2022

Kategorie: Pedagogika,

Pliki do pobrania

PRZECZYTAJ FRAGMENT

Autorka przedstawia rozwiązania edukacyjne, które od wczesnych etapów życia dziecka pozwolą w optymalny sposób rozwinąć jego zdolności i osobowość, żeby potrafiło sobie radzić z wyzwaniami cywilizacyjnymi XXI w. Czytelnik zapozna się z próbami poszukiwania, weryfikacji i wdrażania innowacyjnych rozwiązań metodycznych, pomocnych w procesie rozwijania refleksyjności, samodzielności działania dzieci, ich kompetencji społecznych i umiejętności rozwiązywania problemów, szczególnie o charakterze twórczym. Znajdzie ponadto propozycje konkretnych ćwiczeń oraz sytuacji edukacyjnych, możliwych do zastosowania w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej (choć Czytelnik zapewne dostrzeże ich uniwersalność). Książka z pewnością zainteresuje studentów i nauczycieli akademickich, wychowawców i pedagogów pracujących w różnych instytucjach oświatowych, konsultantów i doradców metodycznych, a także rodziców, którym zależy na efektywnej edukacji dzieci. W kolejnych tomach zostaną przedstawione scenariusze zajęć dla poszczególnych grup wiekowych.

Elżbieta Płóciennik - Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu, Katedra Pedagogiki Przedszkolnej i Wczesnoszkolnej, 91-408 Łódź, ul. Pomorska 46/48

Elżbieta Płóciennik – doktor nauk humanistycznych, nauczyciel dyplomowany z 25-letnim stażem pracy zawodowej w przedszkolu, od 2005 r. nauczyciel akademicki, od 2009 r. adiunkt w Katedrze Pedagogiki Przedszkolnej i Wczesnoszkolnej na Wydziale Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Łódzkiego. Członkini Polskiego Stowarzyszenia Kreatywności. Wykładowca szkół wyższych – prowadzi teoretyczne i praktyczne zajęcia dydaktyczne, m.in. z dydaktyki twórczości, pedagogiki przedszkolnej oraz diagnozy nauczycielskiej i pracy terapeutycznej z małymi dziećmi. W roku 2005, jako nauczyciel przedszkola, uzyskała nominację Łódzkiego Klubu Nauczyciela do „Świadectwa Oryginalności” za twórcze podejście do zawodu, pasję, entuzjazm i wrażliwość. Jej życiorys zawodowy obejmuje opracowanie koncepcji niepublicznego przedszkola i udział w organizacji dwu takich placówek w Łodzi (przy Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej i przy Uniwersytecie Łódzkim). Była także krótko dyrektorem niepublicznego przedszkola i prodziekanem w niepublicznej szkole wyższej. Od roku 2005 jest trenerem i wykładowcą w ramach projek¬tów i kursów doskonalących kompetencje metodyczne nauczycieli przedszkola i szkoły podstawowej, m.in. Mazowieckie talenty. Szkoła wspierająca uzdolnienia / Przedszkole wspierające uzdolnienia (Warszawa, Płock, Ciechanów, Wyszków, Ostrołęka); Po pierwsze korzenie, po drugie skrzydła (Głogówek); Lekcje twórczości – twórcze rozwiązywanie problemów w praktyce, realizowanych w ramach Akademii Twórczego Nauczyciela (Wrocław). Autorka techniki obrazków dynamicznych, stymulującej myślenie i wyobraźnię, opisanej w książkach: Stymulowanie zdolności twórczych dziecka. Weryfikacja techniki obrazków dynamicznych (Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2010) oraz Zabawy z wyobraźnią. Scenariusze i obrazki o charakterze dynamicznym rozwijające wyobraźnię i myślenie twórcze dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (Wydawnictwo Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej, Łódź 2009 ‒ wznowienie 2012). Popularyzatorka psychopedagogiki kreatywności, współautorka publikacji dotyczących wykorzystania pedagogiki twórczości w edukacji, m.in. Metoda i wyobraźnia. Lekcje twórczości w klasach I/II, cz. 1‒2 (Wydawnictwo Difin, Warszawa 2009); Zabawy oparte na skojarzeniach utrwalające znajomość liter i cyfr, [w:] Atrakcyjne zajęcia świetlicowe i kółka zainteresowań w szkole podstawowej, red. M. Pomianowska, K. Leśniewska (Wydawnictwo RAABE, Warszawa 2010) ‒ autorka wielu artykułów o stymulowaniu zdolności, twórczości oraz mądrości dziecka, opublikowanych w czasopismach naukowych i pracach zbiorowych. Obecnie propaguje edukację dla mądrości ‒ kolejne publikacje z tego zakresu ukazują się w nowej serii „Edukacja dla Mądrości”.

Adamek I. (1998), Rozwiązywanie problemów przez dzieci, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Adamek I. (2000), Podstawy edukacji wczesnoszkolnej, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Andrzejewska J. (2013), Zróżnicowanie modeli edukacyjnych w przedszkolu a funkcjonowanie psychospołeczne dzieci, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Arystoteles (2012), Etyka nikomachejska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Baltes P.B., Smith J. (1990), Toward a psychology of wisdom and its ontogenesis, [w:] Wisdom: Its nature, origins and development, pod red. R.J. Sternberga, New York: Cambridge University Press.

Bałachowicz J. (2003), Konstruktywizm w teorii i praktyce edukacji, „Edukacja”, nr 3.

Bee H. (1998), Psychologia rozwoju człowieka, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Bereźnicki F. (2011), Podstawy dydaktyki, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Bilewicz-Kuźnia B., Parczewska T. (2010), Ku dziecku. Program wychowania przedszkolnego, Warszawa: Nowa Era.

Bocheński J.M. (1993), Zarys historii filozofii, Kraków: Oficyna Wydawnicza Dajwór.

Bocheński J.M. (1994), Podręcznik mądrości tego świata, Kraków: Wydawnictwo Philed.

Bonar J. (2008), Rozwijanie twórczości uczniów klas początkowych poprzez zadania dydaktyczne w toku kształcenia zintegrowanego, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Branden N. (2014), Jak dobrze być sobą, Sopot: Funky Books Grupa Wydawnicza GWP.

Bruner J. (1978), Poza dostarczone informacje, tłum. B. Mrozik, Warszawa: PWN.

Buchner C. (2004), Sukces w szkole jest możliwy. Jak pomóc dzieciom, by miały dobre osiągnięcia w szkole podstawowej, Warszawa: Wydawnictwo Jedność.

Buła A. (2006), Rozwijanie wiedzy społeczno-moralnej uczniów klas początkowych przez filozofowanie, Łódź: Wydawnictwo WSInf.

Carr A. (2009), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu i ludzkich siłach, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Chmielewska E. (2004), Informacja, wiedza, mądrość. Co społeczeństwo wiedzy cenić powinno?, „Nauka i Szkolnictwo Wyższe”, nr 1/23.

Cieciuch J. (2013), Kształtowanie się systemu wartości od dzieciństwa do wczesnej dorosłości, Wydawnictwo LiberiLibri.

Csikszentmihalyi M. (1996), Przepływ. Jak poprawić jakość życia. Psychologia optymalnego doświadczenia, Warszawa: Studio EMKA.

Cywińska M. (2004), Konflikty interpersonalne dzieci w młodszym wieku szkolnym w projekcjach i sądach dziecięcych, Poznań: Wydawnictwo UAM.

Czapiński J. (2004), Psychologia pozytywna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Czerepaniak-Walczak M. (2006), Pedagogika emancypacyjna, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Dobrołowicz W. (1995), Psychodydaktyka kreatywności, Warszawa: WSiP.

Dudzikowa M. (2004), Mit o szkole jako miejscu „wszechstronnego rozwoju” ucznia, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Dudzikowa M., Jaskulska S. (red.) (2011), Edukacja szkolna w zmianach? Zmiany w edukacji szkolnej? Problematyzowanie problemów, Studia Pedagogiczne LXIV, Warszawa: Polska Akademia Nauk, Komitet Nauk Pedagogicznych.

Dyrda B. (2000), Syndrom nieadekwatnych osiągnięć jako niepowodzenie szkolne uczniów zdolnych. Diagnoza i terapia, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Dyrda B. (2007), Zjawiska niepowodzeń szkolnych uczniów zdolnych. Rozpoznawanie i przeciwdziałanie, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Dyrda B. (2012), Edukacyjne wspieranie rozwoju uczniów zdolnych. Studium społeczno-pedagogiczne, Kraków: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Ekiert-Grabowska D. (1994), Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych, „Życie Szkoły”, nr 3.

Falkiewicz-Szult M. (2007), Przemoc symboliczna w przedszkolu, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Fisher R.J. (1999a), Uczymy jak myśleć, Warszawa: WSiP.

Fisher R.J. (1999b), Uczymy jak się uczyć, Warszawa: WSiP.

Fisher R.J. (2002), Lepszy start… Zapewnij swemu dziecku lepszy start, Warszawa: Wydawnictwo Rebis.

Fleming E. (1974), Unowocześnienie systemu dydaktycznego, Warszawa: WSiP.

Fromm E. (2003), Mieć czy być, Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.

Fromm E. (2014), Niech się stanie człowiek, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Gadacz T. (2013), O umiejętności życia, Warszawa: Wydawnictwo „Iskry”.

Gardner H. (2002), Inteligencje wielorakie. Teoria w praktyce, Poznań: Media Rodzina.

Gordon T. (2009), Wychowanie bez porażek w praktyce, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.

Góralski A. (2003), Twórczość jako dążenie do mistrzostwa, [w:] Twórczość – wyzwanie XXI wieku, pod red. E. Dombrowskiej i A. Niedźwieckiej, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Grotberg E. (2000), Wspomaganie rozwoju odporności dzieci. Wspieranie sił duchowych, red. nauk. wyd. pol. M. Karwowska-Struczyk, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E. (2011), Nauczycielska diagnoza gotowości dziecka do nauki szkolnej. Jak prowadzić diagnozę, interpretować wyniki i formułować wnioski, Kraków: Centrum Edukacyjne Bliżej Przedszkola i Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Guilford J. (1978), Natura inteligencji człowieka, Warszawa: PWN.

Hamer H. (1994), Demon nietolerancji, Warszawa: WSiP.

Hamer H. (2005), Psychologia społeczna. Teoria i praktyka, Warszawa: Centrum Doradztwa i Informacji Difin sp. z o.o.

Hamer H. (2013), Mądrość to brzmi dumnie, „Psychologia w Szkole”, nr 2.

James W. (1983), Principles of psychology (with introduction by George A. Miller), Cambridge: Harvard University Press.

Jąder M. (2008), Krok… w kierunku kreatywności. Program stymulowania twórczości na etapie edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Jodłowska B., Flanczewska-Wolny M. (red.) (2011), Wychowanie, mądrość, kultura. Problemy współczesnego wychowania w perspektywie sokratejskiej, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Joseph S.S., Linley P.A. (red.) (2007), Psychologia pozytywna w praktyce, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Kałużna-Wielorób A. (2014), Psychologiczne koncepcje mądrości, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja”, nr 68(4).

Kamińska D. (2012), Jak bawić się i uczyć z pasją? Zastosowanie narzędzi myślowych TOC w pracy z dziećmi czyli miniporadnik jak wychować dziecko Twórcze, Optymistyczne i Ciekawe świata, Kraków: Centrum Edukacyjne Bliżej Przedszkola.

Karbowniczek J., Kwaśniewska M., Surma B. (2012), Podstawy pedagogiki przedszkolnej z metodyką, Kraków: Wydawnictwo WAM.

Karpińska A. (2002), Niepowodzenia szkolne jako kategoria edukacyjnego dialogu, [w:] Edukacja w dialogu i reformie, pod red. E. Karpińskiej, Białystok: Wydawnictwo Trans Humana.

Karwowska-Struczyk M. (2011), Reggio Emilia – pożądana filozofia i praktyka dla edukacji przedszkolnej, „Problemy Wczesnej Edukacji” VII, nr 2(14).

Karwowska-Struczyk M. (2012), Edukacja przedszkolna. W poszukiwaniu innych rozwiązań, Warszawa: Wydawnictwo UW.

Kielar-Turska M. (1992), Jak pomagać dziecku w poznawaniu świata, Warszawa: WSiP.

Klus-Stańska D. (2000), Konstruowanie wiedzy w szkole, Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.

Klus-Stańska D. (2009), Dyskursy pedagogiki wczesnoszkolnej, [w:] Pedagogika wczesnoszkolna – dyskursy, problemy, rozwiązania, pod red. D. Klus-Stańskiej i M. Szczepskiej-Pustkowskiej, Warszawa: WAiP 2009.

Klus-Stańska D., Bronk D., Malenda A. (red.) (2011), Pedagogika wczesnej edukacji. Dyskursy, problemy, otwarcia, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Korczak J. (1957), Wybór pism pedagogicznych, t. 1, Warszawa.

Korczak J. (1987), Myśli, wybrała i wstępem opatrzyła H. Kirchner, Warszawa: PIW.

Korniłowicz K. (1930), Pomoc w tworzeniu jako zadanie pracy kulturalnej, [w:] Zagadnienia oświaty dorosłych, Warszawa: Wydawnictwo Federacji Oświatowej Organizacyj Społecznych.

Kowalska-Sobczak A. (2011), „Edukacja dla mądrości”. Opinie na temat edukacji dla mądrości studentów pedagogiki, „Forum Dydaktyczne”, nr 7–8.

Krasoń K. (2011), Zmiana jako kategoria w pedagogice wczesnoszkolnej, [w:] Pedagogika wczesnej edukacji. Dyskursy, problemy, otwarcia, pod red. D. Klus-Stańskiej, D. Bronk i A. Malendy, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Kruszewski K. (2009), Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela, Warszawa: Wydawnictwo PWN.

Krzyżewska J. (1998), Aktywizujące metody i techniki w edukacji wczesnoszkolnej, cz. I, Suwałki: Agencja Usługowa „Omega”.

Krzyżewska J. (2000), Aktywizujące metody i techniki w edukacji wczesnoszkolnej, cz. II, Suwałki: Agencja Usługowa „Omega”.

Kubicka D. (2003), Twórcze działanie dziecka w sytuacji zabawowo-zadaniowej, Kraków: Wydawnictwo UJ.

Kupisiewicz Cz. (2005), Podstawy dydaktyki, Warszawa: WSiP.

Kupisiewicz Cz., Kupisiewicz M. (2009), Słownik pedagogiczny, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Kwieciński Z. (1995), Socjopatologia edukacji, Olecko: Mazurska Wszechnica Nauczycielska.

Kwieciński Z. (2010), Edukacja polska wobec przełomów i wyzwań. Reformy w świecie pozorów, [w:] Edukacja dla rozwoju, pod red. J. Szomburga i P. Zbieranka, Gdańsk: Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową.

Kwieciński Z. (2014), Edukacja demokratyczna i humanistyczna jako ruch i dzieło społeczne, „Studia Edukacyjne”, nr 30.

Ledzińska M., Czerniawska E. (2011), Psychologia nauczania. Ujęcie poznawcze, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Lewowicki T. (1991), W stronę paradygmatu edukacji podmiotowej, „Edukacja”, nr 1.

Leżańska W. (red.) (2011), Nauczyciel wczesnej edukacji. Na drodze do profresjonalnego mistrzostwa, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Limont W., Cieślikowska J., Dreszer J. (red.) (2010), Osobowościowe i środowiskowe uwarunkowania rozwoju ucznia zdolnego, t. 1 i 2, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Maj A. (2014), Metoda projektu we wczesnej edukacji szansą demokratyzacji przestrzeni edukacyjnej dziecka, [w:] Demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy, doświadczenia, pod red. K. Gawlicz, P. Rudnickiego i M. Starniawskiego, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.

Malinowski M. (1999), Zarządzanie innowacjami pedagogicznymi w praktyce szkolnej, Warszawa: Wydawnictwo Raabe.

Meacham J.A. (1990), The loss of wisdom, [w:] Wisdom: Its Nature, Origins, and Development, pod red. R.J. Sternberga, New York: Cambridge University Press.

Melosik Z., Szkudlarek T. (2010), Kultura, tożsamość i edukacja. Migotanie znaczeń, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Michalak J.M. (2009), Uwarunkowania sukcesów zawodowych nauczycieli, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Michalak R., Misiorna E. (2004), Rzeczywistość a założenia edukacji małego dziecka, [w:] Edukacja elementarna jako strategia zmian rozwojowych dziecka, pod red. H. Sowińskiej i R. Michalak, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Morszczyńska U. (2002), Kształcenie ku mądrości, [w:] Proces kształcenia i jego uwarunkowania, pod red. K. Denka, F. Bereźnickiego i J. Świrko-Pilipczuk, Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.

Muchacka B. (2007), Strategia wspierania strukturyzacji wiedzy dzieci w sytuacjach edukacyjnych, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Muchacka B., Czaja-Chudyba I., Smółka I. (2013), Edukacyjne i wychowawcze wyzwania nauczyciela w przedszkolu i szkole podstawowej, Kielce: Wyższa Szkoła Ekonomii, Turystyki i Nauk Społecznych.

Nęcka E. (2001), Psychologia twórczości, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B. (2006), Psychologia poznawcza, Warszawa: SWPS i PWN.

Niemierko B. (2007), Kształcenie szkolne. Podręcznik skutecznej dydaktyki, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.

Niemierko B. (2009), Diagnostyka edukacyjna. Podręcznik akademicki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Oelszlaeger-Kosturek B. (2014), Studia o aktywnym uczeniu się dzieci. Wybrane problemy edukacji wczesnoszkolnej. Materiały dla studentów i nauczycieli, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Okoń W. (1996), Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Okoń W. (1998), Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Olbrycht K. (2012), Wychowanie do wartości – w centrum aksjologicznych dylematów współczesnej edukacji, „Paedagogia Christiana”, nr 1/29.

Oleś P. (2008), Człowiek w świecie, czyli o zależności od doświadczenia i kreowaniu doświadczeń, [w:] Nowoczesność jako doświadczenie. Dyscypliny. Paradygmaty. Dyskursy, pod red. A. Zeidler-Janiszewskiej i R. Nycz, Warszawa: SWPS.

Piaget J. (1966), Studia z psychologii dziecka, Warszawa: PWN.

Pietrasiński Z. (2001), Mądrość, czyli świetne wyposażenie umysłu, Warszawa: Scholar.

Pietrasiński Z. (2008), Ekspansja pięknych umysłów. Nowy renesans i ożywcza autokreacja, Warszawa: Wydawnictwo CIS.

Płóciennik E., Just M., Dobrakowskiej A., Woźniak J. (2009), Metoda i wyobraźnia. Podręcznik dla nauczyciela, Lekcje twórczości w klasie I, Warszawa: Difin.

Płóciennik E. (2010), Stymulowanie zdolności twórczych dziecka. Weryfikacja techniki obrazków dynamicznych, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Płóciennik E., Dobrakowska A. (2009/2012), Zabawy z wyobraźnią. Scenariusze i obrazki o charakterze dynamicznym rozwijające wyobraźnię i myślenie twórcze dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, Łódź: Wydawnictwo AHE.

Płóciennik E., Just M., Dobrakowska A., Woźniak J. (2009), Metoda i wyobraźnia. Podręcznik dla nauczyciela, Lekcje twórczości w klasie I, Warszawa: Difin.

Postman N. (2001), W stronę XVIII stulecia: jak przeszłość może doskonalić naszą przyszłość, Warszawa: PIW.

Półturzycki J. (2014), Dydaktyka dla nauczycieli, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Puślecki W. (1999), Wspieranie elementarnych zdolności twórczych uczniów, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Puślecki J. (2000), Kształcenie wyzwalające w teorii i praktyce edukacyjnej, [w:] Pedagogika alternatywna – dylematy teorii, pod red. B. Śliwerskiego, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Puślecki W. (2010), Kształcenie wyzwalające w edukacji wczesnoszkolnej, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Renzulli J.S. (1998), The Three-Ring Conception of Giftedness, [w:] Nurturing the gifts and talents of primary grade students, pod red. S.M. Baum, S.M. Reis, L.R. Maxfield, Mansfield Center, CT: Creative Learning Press.

Renzulli J.S. (2005), The Three-Ring Conception of Giftedness. A Developmental Model for Promoting Creative Productivity, [w:] Conceptions of giftedness, pod red. R.J. Sternberga, J.E. Davidson, New York: Cambridge University Press.

Rimm S. (1994), Bariery szkolnej kariery. Dlaczego dzieci zdolne mają słabe stopnie?, Warszawa: WSiP.

Rogers C. (2002), O stawaniu się osobą, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.

Schaffer R.H. (2012), Psychologia dziecka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Seligman M.E.P., Reivich K., Jaycox L., Gillham J. (1997), Optymistyczne dziecko. Jak wychować dzieci, aby nauczyć je optymizmu i dawania sobie ze wszystkim rady, Poznań: Media Rodzina.

Seligman M.E.P, Reivich K., Jaycox L., Gillham J. (2010), W małym ciele duży zuch. Skuteczny program zapobiegania depresji u dzieci, tłum. J. Sugiero, Gliwice: Grupa Wydawnicza Helion SA.

Sękowski A. (2001), Osiągnięcia uczniów zdolnych, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Sękowski A. (2005), Inteligencja, twórczość, mądrość a wybitne zdolności, [w:] Psychologia zdolności. Współczesne kierunki badań, pod red. A. Sękowskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Sękowski A. (2006), Stymulowanie rozwoju zdolności w świetle teorii inteligencji sprzyjającej powodzeniu życiowemu Roberta J. Sternberga, „Roczniki Psychologiczne”, Tom IX, nr 1.

Smykowski B. (2005), Wiek przedszkolny. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać?, [w:] Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa, pod red. A. Brzezińskiej, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Sternberg R.J. (1997), Successful intelligence, New York: Plume.

Sternberg R.J. (2003), Wisdom, Intelligence, and Creativity Synthesized, Cambridge: Cambridge University Press.

Sternberg R.J., Davidson J.E. (2005), Conceptions of giftedness, New York: Cambridge University Press.

Sternberg R.J., Jordan J. (red.) (2005), A Handbook of wisdom. Psychological perspectives, New York: Cambridge University Press.

Sternberg R.J., Jarvin L., Grigorienko E.L. (2009), Teaching for Wisdom, Intelligence, Creativity, and Success, Thousand Oaks: Corwin A SAGE Company.

Sternberg R., Spear- Swerling L. (2003), Jak nauczyć dzieci myślenia, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Straś-Romanowska M. (2011), Późna dorosłość, [w:] Psychologia rozwoju człowieka, pod red. J. Trempały, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Surzykiewicz J., Kulesza M. (2010), Ciągłość i zmiana w edukacji szkolnej – społeczne i wychowawcze obszary napięć, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Szczepański J.J. (1980), Sprawy ludzkie, Warszawa: Czytelnik.

Szempruch J. (red.) (2006), Edukacja wobec wyzwań i zadań współczesności i przyszłości: strategie rozwoju, Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski.

Szempruch J. (2008), O funkcjonowaniu zawodowym nauczyciela w zmieniającej się szkole, [w:] Profil kompetentnego nauczyciela w europejskiej szkole, pod red. M. Blachnik-Gęsiarz i D. Kukli, Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Lingwistycznej.

Szewczyk K. (1998), Wychować człowieka mądrego. Zarys etyki nauczycielskiej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Szkudlarek T., Śliwerski B. (2009), Wyzwania pedagogiki krytycznej i antypedagogiki, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Szmidt K.J. (2001), Szkolne inhibitory twórczej uczniów w świetle badań typu action research, [w:] Nowe konteksty (dla) edukacji alternatywnej XXI wieku, pod red. B. Śliwerskiego, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Szmidt K.J. (2002), Mądrość jako cel kształcenia. Stary problem w świetle nowych teorii, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja”, nr 3(19).

Szmidt K.J. (2004), Jak stymulować zdolności „Myślenia Pytającego” uczniów, „Życie Szkoły”, nr 7.

Szmidt K.J. (2006), Teoretyczne i metodyczne podstawy rozwijania zdolności myślenia pytajnego, [w:] Dylematy edukacji artystycznej, t. 2, pod. red. W. Limont i J. Cieślikowskiej, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Szmidt K.J. (2013), Pedagogika twórczości, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Szmidt K.J., Rakowiecka B., Okraszewski K. (1997), Program edukacyjny „Porządek i przygoda. Lekcje twórczości”, Warszawa: WSiP.

Szmidt K.J., Bonar J. (1998), Program edukacyjny „Żywioły”, Warszawa: WSiP.

Śliwerski B. (2010a), O potrzebie uspołecznienia polskiej szkoły, czyli o niedokończonej zmianie oświatowej, [w:] Edukacja dla rozwoju, pod red. J. Szomburga i P. Zbieranka, Gdańsk: Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową.

Śliwerski B. (red.) (2010b), Współczesne teorie i nurty wychowania, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Taraszkiewicz M. (2001), Jak uczyć lepiej? czyli Refleksyjny praktyk w działaniu, Warszawa: Wydawnictwa CODN.

Torrance E.P. (1962), Guiding creative talent, Englewood Cliffs: Prentice Hall.

Traufetter G. (2009), Intuicja czyli mądrość uczuć, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.

Tyszka A. (2014), Abecadło wartości, Zagnańsk: Świętokrzyskie Wydawnictwo Regionalne.

Uszyńska-Jarmoc J. (2003), Twórcza aktywność dziecka. Teoria – rzeczywistość – perspektywy rozwoju, Białystok: Wydawnictwo Trans Humana.

Uszyńska-Jarmoc J. (2005), PODRÓŻE – SKARBY – PRZYGODA. Podręcznik i program rozwijania twórczości, samoświadomości oraz dyspozycji autokreacyjnych dzieci z klas I–III, Białystok: Wydawnictwo Trans Humana.

Uszyńska-Jarmoc J. (2007), Od twórczości potencjalnej do autokreacji w szkole, Białystok: Wydawnictwo Trans Humana.

Uszyńska-Jarmoc J., Dudel B., Głoskowska-Sołdatow M. (red.) (2013), Rozwijanie kompetencji kluczowych uczniów w procesie edukacji wczesnoszkolnej, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Waloszek D. (1993), Rola zadań w wychowaniu dzieci w wieku przedszkolnym, Zielona Góra: ODN.

Waloszek D. (1994), Prawo dziecka do współdecydowania o sobie w procesie wychowania, Zielona Góra: ODN.

Waloszek D. (2006), Pedagogika przedszkolna. Metamorfoza statusu i przedmiotu badań, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Waloszek D. (2008), Wielofunkcyjna tablica magnetyczna, „Wychowanie w Przedszkolu”, nr 9.

Waloszek D. (2009a), Sytuacyjne wspieranie dzieci w doświadczaniu świata, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.

Waloszek D. (red.) (2009b), Wybrane zagadnienia edukacji człowieka w dzieciństwie, Kraków: Wydawnictwo Bliżej Przedszkola.

Waloszek D. (2014), Między przedszkolem a szkołą. Rozważania o gotowości dzieci do podjęcia nauki w szkole, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Wiechnik R. (1987), Intelektualne uwarunkowania powodzenia w nauce młodzieży szkolnej w wieku 12–18 lat w świetle badań empirycznych, [w:] Z badań nad zdolnościami i uzdolnieniami specjalnymi młodzieży, pod red. S. Popka, Lublin: Wydawnictwo UMSC.

Wiśniewska-Kin M. (2013), Dominacja a wyzwolenie. Wczesnoszkolny dyskurs podręcznikowy i dziecięcy, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Więckowski R. (1995), Pedagogika wczesnoszkolna, Warszawa: WSiP.

Wood D. (2006), Jak dzieci uczą się i myślą. Społeczne konteksty rozwoju poznawczego, Kraków: Wydawnictwo UJ.

Wroński S. (2010), Mądrość, Kraków: Wydawnictwo Plus Monika Gillert.

Wygotski L.S. (1971), Nauczanie a rozwój w wieku przedszkolnym, [w:] Wybrane prace pedagogiczne, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Wygotski L.S. (2001), Wybrane Prace Psychologiczne II. Dzieciństwo i Dorastanie, red. nauk. A. Brzezińska, M. Marchow, tłum. B. Smykowski, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Wygotski L.S. (2005), Narzędzie i znak w rozwoju dziecka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Vasta R., Haith M.M., Miller S.A. (2004), Psychologia dziecka, Warszawa: WSiP.

Dylak S., Podstawowe założenia pedagogiczne w projekcie „Przygoda z klasą”, http://cdew.pl/prof-dr-hab-stanislawdylak-podstawowe-zalozenia-pedagogiczne-realizowane-w-projekcie-przygoda-z-klasa

Gadacz T., Pochwała mądrości, Internetowy Uniwersytet Mądrego Wychowania im. Stefanii Światłowskiej, http://www.iumw.pl/o-madrosci/articles/wyklad-prof-gadacz.html

Olbrycht K., Istota wychowania personalistycznego, http://www.stowarzyszeniefidesetratio.pl/Presentations0/01aOlbrycht.pdf

Sternberg R.J., Why Schools Should Teach for Wisdom: The Balance Theory of Wisdom in Educational Settings, http://worldroom.tamu.edu/Workshops/CommOfRespect07/MoralDilemmas/The%20Balance%20Theory%20of%20Wisdom%20Sternberg.pdf

Śliwerski B. (2013), Czy edukacja to to samo, co oświata?, http://sliwerski-pedagog.blogspot.com/2013/04/czy-edukacja-to-to-samo-co-oswiata.html