Myślenie pytajne. Teoria i kształcenie

Krzysztof J. Szmidt; Elżbieta Płóciennik

doi:10.18778/8220-097-3

Myślenie pytajne. Teoria i kształcenie

PRZEJDŹ DO KSIĘGARNI

Krzysztof J. Szmidt

Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu, Katedra Edukacji Artystycznej i Pedagogiki Twórczości, 91-408 Łódź, ul. Pomorska 46/48

Elżbieta Płóciennik

Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu, Katedra Pedagogiki Wieku Dziecięcego, Zakład Badań nad Dzieckiem i Dzieciństwem, 91-408 Łódź, ul. Pomorska 46/48

Serie: Edukacja dla Mądrości

ISBN

ISBN-13 (15): 978-83-8220-097-3

ISBN (e-book)

ISBN-13 (15): 978-83-8220-098-0

DOI: https://doi.org/10.18778/8220-097-3

Słowa kluczowe: lekcje myślenia pytajnego, rozwój poznawczy, pytania twórcze, pytania dydaktyczne, myślenie pytajne

Opublikowane: 17 listopada 2020

Kategorie: Pedagogika,

Pliki do pobrania

PRZECZYTAJ FRAGMENT

Publikacja dla nauczycieli różnych przedmiotów, pedagogów różnych specjalności, trenerów twórczości, psychologów szkolnych i trenerów grupowych, animatorów kultury – dla wszystkich tych, którym bliskie jest odkrywanie świata wraz z wychowankami. Zawiera oryginalną i pierwszą tak rozwiniętą w polskiej pedagogice teoretyczną koncepcję myślenia pytajnego jako twórczej kompetencji poznawczej, którą warto rozwijać u uczniów we wszystkich kategoriach wieku.

W części metodycznej czytelnik znajdzie modele lekcji twórczego myślenia pytajnego oraz Dydaktyczny Kodeks Nauczyciela Stymulującego Myślenie Pytajne Uczniów, będący rejestrem zasad pomocy uczniom w rozwoju myślenia pytajnego, nie tylko w klasie szkolnej. Zamieszczono tu także czterdzieści wybranych ćwiczeń (dla wszystkich poziomów kształcenia) wraz ze zwięzłymi zasadami prowadzenia tego typu zajęć. Na końcu autorzy proponują Inwentarz Klasy Przyjaznej Myśleniu Pytajnemu Uczniów.

Krzysztof J. Szmidt - Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu, Katedra Edukacji Artystycznej i Pedagogiki Twórczości, 91-408 Łódź, ul. Pomorska 46/48

Prof. dr hab. KRZYSZTOF J. SZMIDT jest pedagogiem, kierownikiem Katedry Edukacji Artystycznej i Pedagogiki Twórczości na Wydziale Nauk o Wychowaniu UŁ. Autor wielu prac naukowych i metodycznych z zakresu wychowania do kreatywności, edukacji kulturalnej i pedagogiki społecznej, w tym pierwszego w Polsce podręcznika akademickiego Pedagogika twórczości (2007; 2013) oraz redaktor pierwszego w Polsce tomu Metody pedagogicznych badań nad twórczością. Teoria i empiria (2009). Współautor podręczników do lekcji twórczości Porządek i Przygoda, Żywioły oraz „kultowego” już projektu kształcenia zintegrowanego Przygoda z klasą (WSiP). Autor oryginalnej koncepcji pomocy w tworzeniu – treningu kreatywności (Eksploracje – Kombinacje – Transformacje), opublikował dwa popularne podręczniki do treningu kreatywności: Trening kreatywności (2018; 2013) oraz Sesje twórczej pomysłowości (2016). Superwizor treningu twórczości Polskiego Stowarzyszenia Kreatywności. Uczestniczką prowadzonego przez niego treningu twórczości była Noblistka Olga Tokarczuk. Ekspert i doradca Zarządu Głównego Odyssey of the Mind Poland, współautor programu edukacji kulturalnej dla Łodzi. Od ponad 25 lat opiekun naukowy Państwowej Ogólnokształcącej Szkoły Artystycznej w Zakopanem, od dwóch lat opiekun Szkoły Podstawowej „Pracownia” w Łodzi, realizującej model szkoły twórczej. Kierownik naukowy projektu „Szkoła Wspierająca Uzdolnienia”, realizowanego od wielu lat w szkołach w Płocku. Przewodniczący rad naukowych serii Wydawnictwa UŁ „Edukacja dla Mądrości” i „Terapia i Wychowanie”. Napisał kilkadziesiąt artykułów naukowych i popularnonaukowych, gościł jako mówca na wielu polskich i międzynarodowych konferencjach naukowych i metodycznych. Jego ostatnie książki to: Edukacyjne uwarunkowania rozwoju kreatywności (Wydawnictwo UŁ, Łódź 2017) oraz ABC kreatywności. Kontynuacje (Difin, Warszawa 2019; pierwszy tom – ABC kreatywności – ukazał się w 2010 r.) – nominowana do Nagrody Teofrasta na najlepszą książkę psychologiczną roku. Wypromował wielu doktorów pedagogiki twórczości i setki magistrantów. Miłośnik wysp greckich, muzyki jazzowej i klasycznej oraz dobrej powieści kryminalnej.

Elżbieta Płóciennik - Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu, Katedra Pedagogiki Wieku Dziecięcego, Zakład Badań nad Dzieckiem i Dzieciństwem, 91-408 Łódź, ul. Pomorska 46/48

Dr ELŻBIETA PŁÓCIENNIK jest adiunktem w Katedrze Pedagogiki Wieku Dziecięcego na Wydziale Nauk o Wychowaniu UŁ. Autorka techniki obrazków dynamicznych stymulującej kreatywność (szczególnie myślenie pytajne), zaprezentowanej w publikacji Zabawy z wyobraźnią. Scenariusze i obrazki o charakterze dynamicznym rozwijające wyobraźnię i myślenie twórcze dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (2009; 2012). Efektywności tej techniki poświęciła monografię pt. Stymulowanie zdolności twórczych dziecka – weryfikacja techniki obrazków dynamicznych (2010). Autorka badań nad mądrością dziecka opublikowanych w monografii Mądrość dziecka – predyspozycje, przejawy, perspektywy wspierania (2018) oraz publikacji popularyzujących koncepcję edukacji dla mądrości w praktyce szkolnej: Rozwijanie mądrości dziecka. Koncepcja i wskazówki metodyczne, Rozwijanie mądrości w praktyce edukacyjnej. Scenariusze zajęć w przedszkolu i szkole podstawowej i Rozwijanie mądrości w praktyce edukacyjnej. Scenariusze zajęć dla młodzieży (2016). Popularyzatorka psychopedagogiki kreatywności i mądrości na poziomie wczesnej edukacji na konferencjach naukowych i metodycznych, na łamach czasopism dla nauczycieli („Hejnał Oświatowy”, „Meritum”) oraz podczas warsztatów metodycznych dla nauczycieli; niejednokrotnie była trenerem na warsztatach dla nauczycieli, w projektach doskonalących ich kompetencje metodyczne, m.in.: „Szkoła/ Przedszkole wspierające Uzdolnienia” w Płocku i „Lekcje twórczości – twórcze rozwiązywanie problemów w praktyce” we Wrocławiu. Jest także współautorką serii metodycznej Metoda i wyobraźnia. Podręcznik dla nauczyciela. Lekcje twórczości w klasie 1, 2, 3 (2009; 2020). Fascynację „zasiewania” (…twórczości i mądrości w polskim przedszkolu i szkole) od kilku lat powiela także w odmiennej formie – we własnym ogródku przydomowym.

Abdulla A.M., Cramond B., The Creative Problem Finding Hierarchy: A Suggested Model of Understanding Problem Finding, „Creativity: Theories – Research – Applications” 2018, vol. 5, s. 197–229.

Acree Walsh J., Dankert Sattes B., Thinking Through Quality Questioning. Deepening Student Engagement, Corwin, Thousand Oaks 2011.

Adair J., Sztuka twórczego myślenia, Wolters Kluwer Polska, Kraków 2008.

Ajdukiewicz K., Logiczne podstawy nauczania, „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1934.

Ajdukiewicz K., Język i poznanie, PWN, Warszawa 1985.

Ajdukiewicz K., Zdania pytajne, [w:] Język i poznanie, t. 1, PWN, Warszawa 1985, s. 279–286.

Appelt K., Wiek szkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka?, [w:] Psychologiczne portrety człowieka, red. A.I. Brzezińska, GWP, Gdańsk 2005, s. 259–301.

Arlin P.K., Cognitive Development in Adulthood: A Fifth Stage?, „Developmental Psychology” 1975, no. 11, s. 602–606.

Arlin P.K., Wisdom – The Art of the Problem Finding, [w:] Wisdom: Its Nature, Origins and Development, ed. R.J. Sternberg, Cambridge University Press, New York 1990, s. 230–243.

Baltes P.B., Smith J., The Psychology of Wisdom and Its Ontogenesis, [w:] Wisdom: Its Nature, Origins and Development, ed. R.J. Sternberg, Cambridge University Press, New York 1990, s. 87–120.

Baltes P.B., Glück J., Kunzman U., Mądrość. Jej struktura i funkcja w kierowaniu pomyślnym życiem, [w:] Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka, red. J. Czapiński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, s. 117–146.

Bardziejewska M., Okres dorastania. Jak rozpoznać potencjał nastolatków, [w:] Psychologiczne portrety człowieka, red. A.I. Brzezińska, GWP, Gdańsk 2005, s. 345–377.

Barell J., Developing More Curious Minds, Association for Supervision and Curriculum Development, Alexandria 2003.

Basseches M.A., Dialectical Schemata: A Framework for the Empirical Study of the Development of Dialectical Thinking, „Human Development” 1980, no.23, s. 400–421.

Białecka B., Na czym polega sokratejska metoda prowadzenia dyskusji?, http://www.bognabialecka.pl/index.php/artykuly/porady-psychologiczne/64-na-czym-polega-sokratejska-metoda-prowadzenia-dyskusji (dostęp: 26.11.2019).

Białecka-Pikul M., Narodziny i rozwój refleksji nad myśleniem, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012.

Białecka-Pikul M., Szpak M., Stępień-Nycz M., Test refleksji nad myśleniem. Podręcznik, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2019.

Bloom B.S. (ed.), Taxonomy of Educational Objectives, vol. 1: Cognitive Domain, McKay, New York 1956.

Bonar J., Rozwijanie kreatywności uczniów klas początkowych poprzez zadania dydaktyczne w toku kształcenia zintegrowanego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2008.

Bonar J., Buła A., Edukacyjna wartość dziecięcych pytań, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2019.

Bonar J., Buła A., Miejsce oraz rola pytań uczniów i nauczycieli w wybranych dyskursach pedagogiki wczesnoszkolnej, [w:] Poznać – Zrozumieć – Doświadczyć. Konstruowanie wiedzy nauczyciela wczesnej edukacji, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2013, s. 93–105.

Boud D., Keogh R., Walker D., Reflection: Turning Experience into Learning, Kogan Page, London 1985.

Boyd E.M., Fales A.W., Reflective Learning: Key to Learning from Experience, „Journal of Humanistic Psychology” 1983, vol. 23(2), s. 99–117, https://doi.org/10.1177/0022167883232011 (dostęp: 17.06.2020).

Brożek A., O pytaniach filozoficznych i ich rozstrzygalności, „Studia Philosophiae Christianae” 2009, nr 45/1, s. 7–25.

Brożek A., Pytania i odpowiedzi. Tło filozoficzne, teoria i zastosowania praktyczne, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 2007.

Bruner J., Poza dostarczone informacje. Studia z psychologii poznawania, PWN, Warszawa 1978.

Brzezińska A.I., Jak myślimy o rozwoju człowieka, [w:] Psychologiczne portrety człowieka, red. A.I. Brzezińska, GWP, Gdańsk 2004, s. 5–19.

Buła A., Bonar J., Dziecięce pytania w przedszkolnej i szkolnej przestrzeni edukacyjnej. Obecne i nieobecne potencjały, [w:] Poznać – Zrozumieć – Doświadczyć.

Konstruowanie wiedzy nauczyciela wczesnej edukacji, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2013, s. 107–127.

Cackowski Z., Problemy i pseudoproblemy, Książka i Wiedza, Warszawa 1964.

Carlson G., Child of Wonder. Nurturing Creative and Naturally Curios Children, Common Ground Pres, Eugene 2008.

Chruszczewski M.H., Nuda. Ujęcie psychologiczne i interdyscyplinarne, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa [w druku].

Ciapała J., Walory poznawcze pytań dzieci w wieku wczesnoszkolnym, „Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna” 2018, t. 6, nr 2(12), s. 135–146.

Clapp E.P, Participatory Creativity. Introducing Access and Equity to the Creative Classroom, Routledge, New York 2017.

Cropley A., Cropley D., Fostering Creativity. A Diagnostic Approach for Higher Education and Organizations, Hampton Press, Creskill 2009.

Cropley D.H., Cropley A.J., The Psychology of Innovation in Organizations, Cambridge University Press, New York 2015.

Csíkszentmihályi M., Creativity. The Psychology of Discovery and Invention, HarperPerennial, New York 1996.

Csíkszentmihályi M., Goetzels J.W., Concern for Discovery: An Attitudinal Component of Creative Production, „Journal of Personality” 1970, vol. 38, s. 91–105.

Czaja-Chudyba I., Myślenie krytyczne w edukacji. Metodyka kształcenia w szkole podstawowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2020.

Czaja-Chudyba I., Myślenie krytyczne w kontekstach edukacji wczesnoszkolnej – uwarunkowania nieobecności, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2013.

Czerniawska E., Refleksyjność-impulsywność a przebieg i efekty uczenia się, „Nowiny Psychologiczne” 2002, nr 1, s. 21–33.

De Bono E., Jak stosować myślenie lateralne. Rozwiązywanie problemów metodą pozalogiczną, Wydawnictwo Medium, Warszawa 1999.

De Bono E., Kurs myślenia. Narzędzia myślenia dla tych, którzy chcą naprawdę wykorzystać swoją inteligencję, Wydawnictwo JK, Łódź 2008.

De Bono E., Naucz się myśleć kreatywnie, Wydawnictwo Prima, Warszawa 1995.

De Vigan D., Prawdziwa historia, Sonia Draga, Warszawa 2016.

Dewey J., Jak myślimy?, PWN, Warszawa 1988.

Dewey J., Logic: The Theory of Inquiry, Henry Holt and Company, New York 1938.

DiYanni R., Pomyśl, zanim pomyślisz. Myślenie krytyczne i kreatywne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2016.

Dillon J.T., Problem Finding and Solving, „Journal of Creative Behavior” 1982, vol. 16, s. 97–111.

Dillon J.T., Questioning and Teaching. A Manual of Practice, Teachers College Press, Eugene 1988.

Dobrowolski A.B., Mój życiorys naukowy, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1958.

Dobrołowicz W., Psychodydaktyka kreatywności, WSPS, Warszawa 1995.

Du Sautoy M., Kod kreatywności. Sztuka i innowacje w epoce sztucznej inteligencji, Copernicus Center Press, Kraków 2020.

Duchliński P., Obraz świata zakładany w pytaniach filozoficznych – na przykładzie fenomenologii (Ingarden) i tomizmu egzystencjalnego (Krąpiec), „Logos i Etos” 2016, nr 2, s. 7–31.

Duchliński P., Ontogeneza pytania „dlaczego” w perspektywie epistemologii genetycznej i jej filozoficzne implikacje, „Logos i Etos” 2018, nr 1, s. 7–41.

Dudek S.Z., Cote R., Problem Finding Revisited, [w:] Problem Finding, Problem Solving and Creativity, ed. M.A. Runco, Ablex Publishing Corporation, Norwood 1994, s. 130–150.

Dylak S., Architektura wiedzy w szkole, Difin, Warszawa 2013.

Dylak S., Konstruktywizm jako obiecująca perspektywa kształcenia nauczycieli, https://docplayer.pl/687837-1-konstruktywizm-jako-teoria-wiedzypoznawania-i-uczenia-si.html (dostęp: 20.06.2020).

Eris Ö., Asking generative design questions: a fundamental cognitive mechanism in design thinking, [w:] publikacja po konferencji International Conference on Engineering Design (ICED03), eds A. Folkeson, K Gralen, M. Norell, U. Sellgren, Stockholm 2003, s. 587–588, https://www.researchgate.net/publication/263140390_Asking_Generative_Design_Questions_A_Fundamental_Cognitive_Mechanism_in_Design_Thinking (dostęp: 9.06.2020).

Filipiak E., Budowanie rusztowania dla myślenia i uczenia się dzieci w perspektywie społeczno-kulturowej teorii Lwa S. Wygotskiego, [w:] Nauczanie rozwijające we wczesnej edukacji według Lwa S. Wygotskiego. Od teorii do zmiany w praktyce, red. E. Filipiak, Agencja Reklamowo-Wydawnicza ArtStudio, Bydgoszcz 2015, s. 15–36.

Filipiak E., Pytania – ich znaczenie dla rozwijania zdolności uczenia i myślenia, [w:] Rozwijanie zdolności uczenia się, red. E. Filipiak, GWP, Gdańsk 2012, s. 156–163.

Filipiak E., Wartość edukacyjna pytań, czyli o potrzebach edukacyjnych dzieci w wieku wczesnoszkolnym, [w:] Integracja w edukacji. Dylematy teorii i praktyki, red. J. Jakóbowski, A. Jakubowicz, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2002, s. 448–462.

Filipiak E., Lemańska-Lewandowska E., Możliwości rozwijania myślenia i uczenia się dzieci poprzez stawianie zadań rozwojowych, [w:] Nauczanie rozwijające we wczesnej edukacji według Lwa S. Wygotskiego. Od teorii do zmiany w praktyce, red. E. Filipiak, Agencja Reklamowo-Wydawnicza ArtStudio, Bydgoszcz 2015, s. 39–65.

Fisher R., Lepszy start. Jak rozwijać umysł dziecka, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2002.

Fisher R., Uczymy, jak myśleć, WSiP, Warszawa 1999.

Fisher R., Uczymy, jak się uczyć, WSiP, Warszawa 1999.

Fisher R., Williams M. (eds), Unlocking Creativity. Teaching Across the Curriculum, David Fulton Publishers, London 2004.

Fontana D., Psychologia dla nauczycieli, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1998.

Franken R.E., Psychologia motywacji, GWP, Gdańsk 2005.

Freese H.-L., Nasz dzieci są filozofami, Wydawnictwo WAM, Kraków 2008.

Fromm E., The Creative Attitude, [w:] Creativity and Its Cultivation, ed. H.H. Anderson, Harper and Row, New York 1959, s. 44–54.

Gelb M.J., Myśleć jak Leonardo da Vinci, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 1999.

Getzels W., Csíkszentmihályi M., The Creative Vision: A Longitudinal Study of Problem Finding in Art, Wiley, New York 1976.

Gibbs G., Learning by Doing: A guide to Teaching and Learning Methods, Further Education Unit, Oxford 1988.

Giddens A., Nowoczesność i tożsamość. „Ja” w społeczeństwie w epoce późnej nowoczesności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.

Gogacz M., Osoba zadaniem pedagogiki. Wykłady bydgoskie, Oficyna Wydawnicza NAVO, Warszawa 1997, http://www.katedra.uksw.edu.pl/gogacz/ksiazki/osoba_zadaniem_pedagogiki.pdf (dostęp: 27.02.2017).

Góralski A., Być nowatorem: poradnik twórczego myślenia, PWN, Warszawa 1990.

Grass R., Myśleć jak Sokrates, czyli sztuka zadawania pytań, Bauer-Weltbild Media, Warszawa 2003.

Grossmann I., Varnum M.E.V., Park D.C., Kitayama R., Nisbett R.E., Reasoning about Social Conflicts Improves into Old Age, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America” 2010, vol. 107(16), s. 7246–7250.

Gruszczyk-Kolczyńska E., O pożytku z pięknego czytania dzieciom, uważnego słuchania, wspólnego oglądania obrazków i mądrego rozmawiania, Nowa Era, Warszawa 2007.

Guilford J.P., Creativity, „American Psychologist” 1950, vol. 14, s. 444–454.

Guilford J.P., Intelligence, Creativity and their Educational Implications, Robert R. Knapp Publisher, San Diego 1968.

Guilford J.P., Natura inteligencji człowieka, PWN, Warszawa 1978.

Gurba E., Wczesna dorosłość, [w:] Psychologia rozwoju człowieka, t. 2: Charakterystyka okresów życia człowieka, red. B. Harwas-Napierała, J. Trempała, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014, s. 202–233.

Guziuk-Tkacz M., Badania diagnostyczne w pedagogice i psychopedagogice, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2011.

Himsl R., Millar G.W., Measure of Questioning Skills, Scholastic Testing Service, Benseville 1994.

Horecka A., Geneza i rozwój Ajdukowiczowskiej teorii pytań. Erotetyka Kazimierza Ajdukiewicza a erotetyki Bernarda Bolzana, Kazimierza Twardowskiego i Romana Ingardena, „Filo-Sofija” 2015, nr 25, s. 165–202.

Hurlock E., Rozwój dziecka. Tom 2, PWN, Warszawa 1985.

Ingarden R., Z teorii języka i filozoficznych podstaw logiki, PWN, Warszawa 1972.

Jakubowski M., Siedem najważniejszych pytań nauki, „Wszystko co Najważniejsze” 2020, https://wszystkoconajwazniejsze.pl/7-najwazniejszych-pytan-nauki/ (dostęp: 2.02.2020).

Janowski A., Uczeń w teatrze życia szkolnego, WSiP, Warszawa 1998.

Jarvis P., Learning to be a Person in Society, Routledge, London 2009.

Jarvis P., Transformatywny potencjał uczenia się w sytuacjach kryzysowych, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja” 2012, nr 3, s. 127–135.

Jay E.S, Perkins D.N., Problem Finding: The Search for Mechanism, [w:] The Creativity Research Handbook. Volume One, ed. M.A. Runco, Cresskill, Hampton Press 1997, s. 257–293.

Jodłowska B., Sokrates i pedagogika, [w:] Wychowanie, mądrość, kultura. Problemy współczesnego wychowania w perspektywie sokratejskiej, red. B. Jodłowska, M. Flanczewska-Wolny, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2011, s. 26–43.

Jonkisz A., Wieloznaczność zdań pytajnych, „Filozofia Nauki” 2019, vol. 27(4), s. 115–134.

Kamza A., Rozwój dziecka. Wczesny wiek szkolny, [w:] Rozwój w okresie dzieciństwa i dorastania, t. 3, seria 1, red. A.I. Brzezińska, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2014.

Kapuściński R., Podróże z Herodotem, Agora S.A., Warszawa 2008.

Kaufman J.C., Baer J., Plucker J.A., Essentials of Creativity Assessment, Wiley, New York 2008.

King P.M., Kitchener K.S., Developing Reflective Judgment, Jossey-Bass, San Francisco 1994.

King P.M., Kitchener K.S., The Reflective Judgment Model: Twenty Years of Epistemic Cognition, [w:] Personal Epistemology: The Psychology of Beliefs about Knowledge and Knowing, eds B.K. Hofer, P.R. Pintrich, Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah 2002, s. 37–61.

Klęk W., Cykl refleksyjny Gibbsa, 2018, https://wojciechklek.pl/cykl-refleksyjny-gibbsa/ (dostęp: 9.11.2019).

Klus-Stańska D., Konstruowanie wiedzy w szkole, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2000.

Klus-Stańska D., Paradygmaty dydaktyki. Myśleć teorią o praktyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018.

Klus-Stańska D., Po co nam wiedza potoczna w szkole?, [w:] Pedagogika w pokoju nauczycielskim, red. K. Kruszewski, WSiP, Warszawa 2000, s. 134–154.

Klus-Stańska D., Twórcze myślenie uczniów – mity, nieporozumienia, możliwości, „Problemy Wczesnej Edukacji” 2008, nr 1(7), s. 109–118.

Kolańczyk A., Czuję, myślę, jestem. Świadomość i procesy psychiczne w ujęciu poznawczym, GWP, Gdańsk 1999.

Kozielecki J., Społeczeństwo transgresyjne. Szansa i ryzyko, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2004.

Kozłowski W., Twórcze dziecko w szkole – możliwości rozwoju, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2004.

Kruszewski K., Od tłumacza, [w:] R. Fisher, Uczymy, jak myśleć, WSiP, Warszawa 1999.

Kubicka D., Myślenie refleksyjne w dorosłości: model sądu refleksyjnego Karen Kitchener i Patricii King a sposoby myślenia dorosłych o sprawach znanych z mediów, [w:] Nowe perspektywy badań rozwoju w dzieciństwie i dorosłości. Księga pamiątkowa dla profesor Marii Kielar-Turskiej, red. D. Kubicka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015, s. 177–198.

Kubicka D., Twórcze działanie dziecka w sytuacji zabawowo-zadaniowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2003.

Kubiński T., Wstęp do logicznej teorii pytań, PWN, Warszawa 1971.

Kupisiewicz C., Kupisiewicz M., Słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.

Krąpiec M., Filozofia co wyjaśnia?, Wydawnictwo KUL, Lublin 1999.

Kwiatkowska H., Pedeutologia, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008.

Landau E., Education Toward the Future: Asking Questions, [w:] Creativity. A Handbook for Teachers, ed. Ai-Girl Tan, World Scientific Publishing, Singapore 2007, s. 187–192.

Landau E., Twoje dziecko jest zdolne, Instytut Wydawniczy „Pax”, Warszawa 2003.

Ledzińska M., Czerniawska E., Psychologia nauczania. Ujęcie poznawcze. Podręcznik akademicki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.

Leszczyński G., Językowy obraz świata dziecka, „Wychowanie w Przedszkolu” 2005, nr 10, s. 4–7.

Ligęza M., Interpersonalna funkcja pytań dzieci w wieku 1;6-6;0, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace Psychologiczno-Pedagogiczne” 1980, z. 31, s. 216–233.

Ligęza M., Jak żyć? – wiedza zdobywana przez pytania dziecięce, https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/83898/ligeza_jak_zyc_2009.pdf?sequence=1&isAllowed=y (dostęp: 21.06.2020).

Ligęza M., Poznawcza funkcja pytań dzieci w okresie poniemowlęcym i przedszkolnym, „Psychologia Wychowawcza” 1982, nr 5, s. 501–519.

Ligęza M., Rola pytań dzieci 3–6-letnich w inicjowaniu i podtrzymywaniu rozmowy z dorosłymi, [w:] Z badań nad kompetencjami komunikacyjnymi dzieci, red. B. Bokus, M. Hamana, ENERGA, Warszawa 1992, s. 181–201.

Ligęza W., Co dzieci wiedzą o twórczości i tworzeniu?, Wydawnictwo PETRUS, Kraków 2017.

Ligęza W., Model rozwijania kompetencji kreatywnej u dzieci od 3. roku życia, [w:] Dydaktyka twórczości. Koncepcje – Problemy – Rozwiązania, red. K.J. Szmidt, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2003, s. 285–295.

Lipman M., Thinking in Education, second edition, Cambridge University Press, New York 2003.

Lipman M., Sharp A.M., Oscanyan F.S., Filozofia w szkole, Wydawnictwo CODN, Warszawa 1997.

Lucas P., Critical Reflection. What Do We Really Mean?, 2013, http://acen.edu.au/2012/conference/wp-content/uploads/2012/11/92_Critical-reflection.pdf (dostęp: 4.04.2016).

Łagodzka A., Zrozum świat. Podręcznik dla nauczycieli i nauczycielek przedszkolnych, Instytut Globalnej Odpowiedzialności, Warszawa 2016.

Łukaszewski W., Mądrość i różne niemądrości, Wydawnictwo Smak Słowa, Sopot 2018.

Łukaszewski W., Wielkie i te mniejsze pytania psychologii, Wydawnictwo Smak Słowa, Sopot 2015.

Marzano R., Simms J.S., Questioning Sequences in the Classroom, Marzano Research, Bloomington 2014.

Matczak A., Style poznawcze. Rola indywidualnych preferencji, PWN, Warszawa 1982.

Macworth M.C., Originality, „American Psychologist” 1965, no. 20, s. 51–66.

Marciszewski W., Logiczna teoria pytań w zastosowaniach na co dzień, „Logika Polska” 2004, nr 5, http://calculemus.org/lect/Logika04-05/r01/1pytania.pdf (dostęp: 25.06.2020).

Maslow A.H., W stronę psychologii istnienia, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2004.

Mezirow J., Transformative Dimensions of Adult Learning, Jossey-Bass, San Francisco 1991.

Michalska P., Szymanik-Kostrzewska A., Gurba E., Trempała J., Rozwój myślenia w dorosłości: o sposobach badania rozumowania postformalnego w codziennych sytuacjach, „Psychologia Rozwojowa” 2016, t. 21, nr 2, s. 55–71.

Mietzel G., Psychologia kształcenia, GWP, Gdańsk 2002.

Millar G., The Power of Questioning: An Enabling Strategy to Enhance Learning, [w:] On the Edge and Keeping on the Edge, ed. E.P. Torrance, Ablex Publishing, Westport 2000, s. 102–122.

Mokrzycki E., Czy do nauki przychodzi się z pytaniami, [w:] Do nauki przychodzi się nie tylko z pytaniami, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2007, s. 206–213.

Mönks F.J., Ypenburg I.H., Jak rozpoznać zdolne dziecko. Poradnik dla rodziców, Wydawnictwo WAM, Kraków 2007.

Nęcka E., Inteligencja. Geneza. Struktura. Funkcje, GWP, Gdańsk 2005.

Nęcka E., Proces twórczy i jego ograniczenia, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 1995.

Nęcka E., Psychologia twórczości, GWP, Gdańsk 2001.

Nęcka E., TRoP… Twórcze Rozwiązywanie Problemów, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 1994.

Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B., Wichary S., Psychologia poznawcza. Wydanie nowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2020.

Niemierko B., Pomiar wyników kształcenia, WSiP, Warszawa 1999.

Nosal C.S., Psychologiczne modele umysłu, PWN, Warszawa 1990.

Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2001.

Okraj Z., Alfabet twórczych dyskusji, Oficyna Wydawnicza „STON2”, Kielce 2013.

Okraj Z., Funkcje dyskusji w stymulowaniu twórczego myślenia studentów, Wydawnictwo UJK, Kielce 2012.

Okraj Z., Twórcze rozwiązywanie problemów z zastosowaniem nowych technik dyskusji. Teoria – badania – trening, Wydawnictwo UJK, Kielce 2015.

Paul R., Elder L., A Guide for Educators to Critical Thinking Competency Standards. Standards, Principles, Performance. Indicators, and Outcomes with a Critical Thinking Master Rubric, Foundation for Critical Thinking, Tomales 2005.

Paul R., Elder L., The Miniature Guide to Critical Thinking Concepts and Tools, fifth edition, Foundation for Critical Thinking Press, Dillon Beach 2008, https://epdf.pub/the-miniature-guide-to-critical-thinking-concepts-andtools.html (dostęp: 11.11.2019).

Pawłowski T., Teoria pytań i jej zastosowania, [w:] Metodologiczne zagadnienia humanistyki, PWN, Warszawa 1969, s. 67–121.

Pelc J., Prace z pragmatyki, semantyki i metodologii semiotyki, red. J. Pelc, Ossolineum, Wrocław 1991.

Perkins D., Making Learning Whole. How Seven Principles of Teaching can Transform Education, Jossey-Bass, San Francisco 2009.

Perkowska-Klejman A., Przegląd literatury przedmiotu. Refleksyjność w kontekście uczenia się. Poszukiwanie pojęć, modeli i metod, Centrum Edukacji Obywatelskiej, Warszawa 2018.

Perrott E., Efektywne nauczanie, WSiP, Warszawa 1995.

Petty G., Nowoczesne nauczanie. Praktyczne wskazówki i techniki dla nauczycieli, wykładowców i szkoleniowców, GWP, Gdańsk 2010.

Piaget J., Mowa i myślenie dziecka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.

Pietrasiński Z., Mądrość, czyli świetne wyposażenie umysłu, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2001.

Plucker J.A., Makel M.C., Quian M., Assessment of Creativity, [w:] The Cambridge Handbook of Creativity, second edition, eds J.C. Kaufman, R.J. Sternberg, Cambridge University Press, New York 2019, s. 44–69.

Płóciennik E., Mądrość dziecka. Predyspozycje – przejawy – perspektywy wspierania, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2018.

Płóciennik E., Rozwijanie mądrości w praktyce edukacyjnej. Scenariusze zajęć w przedszkolu i szkole podstawowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2016.

Płóciennik E., Stymulowanie zdolności twórczych dziecka. Weryfikacja techniki obrazków dynamicznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2010.

Płóciennik E., Dobrakowska A., Zabawy z wyobraźnią. Scenariusze i obrazki o charakterze dynamicznym rozwijające wyobraźnię i myślenie twórcze dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, Wydawnictwo AH-E, Łódź 2009.

Płóciennik E., Just M., Dobrakowska A., Woźniak J., Metoda i wyobraźnia. Podręcznik dla nauczyciela. Lekcje twórczości, klasa I, II i III, Difin, Warszawa 2020.

Pohlmann T., Thomas N.M., Relearning the Art of Asking Questions, 2015, https://hbr.org/2015/03/relearning-the-art-of-asking-questions (dostęp: 13.03.2020).

Pobojewska A., Co to znaczy filozofować?, „Analiza i Egzystencja” 2011, nr 15, s. 102.

Pobojewska A., Edukacja dla samodzielności. Warsztaty z dociekań filozoficznych. Teoria i metodyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2019.

Popper K.R., Droga do wiedzy. Domysły i refutacje, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.

Postman N., The End of Education. Redefinition the Value of School, Knopf, New York 1996.

Postman N., Technopol. Triumf techniki nad kulturą, PIW, Warszawa 1995.

Postman N., W stronę XVIII stulecia, PIW, Warszawa 2001.

Postman N., Zabawić się na śmierć, MUZA SA, Warszawa 2002.

Półturzycki J., Pytanie, [w:] Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku, t. 4, red. T. Pilch, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2005, s. 1294–1295.

Radziwiłłowicz W., Rozwój poznawczy dzieci w młodszym wieku szkolnym, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2004.

Redyk M., Edukacyjna wartość pytań dzieci w wieku wczesnoszkolnym, „Forum Dydaktyczne” 2007, nr 2, s. 84–98.

Rogers C.R., O stawaniu się osobą, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2002.

Rogers C.R., Seeing Student Learning: Teacher Change and the Role of Reflection, „Harvard Educational Review” 2002, vol. 72, s. 230–253.

Rostan S.M., In the Spirit of the Howard Gruber’s Gift: Case Studies of Two Young Artists’ Evolving Systems, „Creativity Research Journal” 2003, vol. 15, no. 1, s. 45–60.

Racinowski S., Pytanie i odpowiedź, Nasza Księgarnia, Warszawa 1967.

Runco M.A., Creativity. Theories and Themes: Research, Development and Practice, second edition, Academic Press, San Diego 2014.

Runco M.A. (ed.), Problem Finding, Problem Solving and Creativity, Ablex Publishing Corporation, Norwood 1994.

Runco M.A., Chand I., Problem Finding, Evaluative Thinking and Creativity, [w:] Problem Finding, Problem Solving and Creativity, ed. M.A. Runco, Ablex Publishing Corporation, Norwood 1994, s. 40–77.

Runco M.A., Dow G., Problem Finding, [w:] Encyclopedia of Creativity, eds M.A. Runco, S.R. Pritzker, vol. 2, Academic Press, San Diego 1999, s. 433–435.

Runco M., Nemiro J., Problem Finding, Creativity and Giftedness, „Roeper Review” 1994, vol. 16, issue 4.

Sawyer K., The Creative Classroom. Innovative Teaching for 21st-Century Learners, Teachers College Press, New York 2019.

Sawyer K., Zig Zag. The Surprising Path to Greater Creativity, Jossey-Bass, San Francisco 2013.

Schaffer R.H., Epizody wspólnego zaangażowania jako kontekst rozwoju poznawczego, [w:] Dziecko w świecie ludzi i przedmiotów, red. A.I. Brzezińska, G. Lutomski, Zysk i S-ka, Poznań 1994, s. 177–180.

Schön D., The Reflective Practitioner, Basic Books, New York 1983.

Schwartz E.I., Nektar. Twórcze paliwo wynalazczości i innowacji, Helion, Gliwice 2006.

Shumakova N., Study of Students Curiosity, „Roeper Review” 1992, vol. 14, s. 197, http://dx.doi.org/10.1080/02783199209553427 (dostęp: 21.06.2020).

Siedlecka J., Biografie odtajnione. Z archiwów literackich bezpieki, Zysk i S-ka, Poznań 2011.

Simonton D.K., The Genius Checklist. Nine Paradoxical Tips on How You Become a Creative Genius, The MIT Press, Cambridge 2018.

Sołowiej J., Koncepcja kształcenia C. Rogersa i E.P. Torrance’a, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1988.

Smykowski B., Wiek przedszkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać, [w:] Psychologiczne portrety człowieka, red. A.I. Brzezińska, GWP, Gdańsk 2005, s. 165–207.

Starko A.J., Creativity in the Classroom. Schools of Curious Delight, second edition, Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah 2001.

Starko A.J., Creativity in the Classroom. Schools of Curious Delight, third edition, Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah 2005.

Starko A.J., Creativity in the Classroom. Schools of Curious Delight, sixth edition, Routledge, New York–London 2018.

Starko A.J., Finding the Problem Finders: Problem Finding and the Development of Talent, [w:] Talents Unfolding: Cognition and Development, eds R. Friedman, B. Shore, American Psychological Association, Washington 2000, s. 233–249.

Starko A.J., Problem Finding in Creative Writing: An Exploratory Study, „Journal for the Education of the Gifted” 1989, vol. 12, s. 172–186.

Starko A.J., Problem Finding: A Key to Creative Productivity, [w:] Investigating Creativity in Youth. Research and Methods, eds A.S. Fishkin, B. Cramond, P. Olszewski-Kubilius, Hampton Press, Cresskill 1999, s. 75–97.

Sternberg R.J., Enhancing People’s Creativity, [w:] The Cambridge Handbook of Creativity, eds J.C. Kaufman, R.J. Sternberg, Cambridge University Press, New York 2019, s. 88–105.

Sternberg R.J., Successful Intelligence: How Practical and Creative Intelligence Determine Success in Life, Simon & Schuster, New York 1996.

Sternberg R.J., Wisdom, Intelligence, and Creativity Synthesized, Cambridge University Press, Cambridge 2003.

Sternberg R.J., Spear-Swerlin L., Jak nauczyć dzieci myślenia, GWP, Gdańsk 2003.

Sternberg R.J., Jarvin L., Grigorienko E.L., Mądrość, inteligencja i twórczość w nauczaniu. Jak zapewnić uczniom sukces, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2018.

Straś-Romanowska M., Późna dorosłość, [w:] Psychologia rozwoju człowieka, red. J. Trempała, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011, s. 263–287.

Szczepska-Pustkowska M., Dociekania filozoficzne z dziećmi, [w:] Pedagogika wczesnoszkolna – dyskursy, problemy, rozwiązania, red. D. Klus-Stańska, M. Szczepska-Pustkowska, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009, s. 548–586.

Szmidt K.J., ABC kreatywności, Difin, Warszawa 2010.

Szmidt K.J., ABC kreatywności. Kontynuacje, Difin, Warszawa 2019.

Szmidt K.J., Czy dziwny jest ten świat? O roli zdziwienia w rozwoju kreatywności, [w:] W kręgu sztuki i ekspresji dziecka. Rozważania inspirujące, red. K. Krasoń, B. Mazepa-Domagała, Wydawnictwo Górnośląskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Mysłowice–Katowice 2006, s. 15–28.

Szmidt K.J., Edukacja według Torrance’a, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja” 2004, nr 4, s. 27–45.

Szmidt K.J., Edukacyjne uwarunkowania rozwoju kreatywności, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2017.

Szmidt K.J., Geneza pytań problemowych w badaniach pedagogicznych: dziedziczenie, odkrycie, zredefiniowanie, [w:] Metodologiczne problemy tworzenia wiedzy w pedagogice. Oblicza akademickiej praktyki, red. J. Piekarski, D. Urbaniak-Zając, K.J. Szmidt, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2010, s. 175–191.

Szmidt K.J., Jak stymulować zdolności „myślenia pytajnego” uczniów?, „Życie Szkoły” 2004, nr 7, s. 17–22.

Szmidt K.J., Kto pyta, ten tworzy. Znaczenie myślenia pytajnego w edukacji dzieci i młodzieży, [w:] Edukacja a myślenie. Inkluzja czy współmierność…, red. K. Przyszczypkowski, S. Futyma, G. Barabasz, Wydawnictwo UAM, Poznań 2018, s. 199–211.

Szmidt K.J., Mądrość jako cel kształcenia. Stary problem w świetle nowych teorii, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja” 2002, nr 3(19), s. 47–64.

Szmidt K.J., Nuda jako problem pedagogiczny, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja” 2013, nr 3(630), s. 55–69.

Szmidt K.J., Pedagogika twórczości, wyd. drugie poszerzone, GWP, Gdańsk 2013.

Szmidt K.J., Sesje twórczej pomysłowości dla pedagogów, psychologów i trenerów grupowych, Helion, Gliwice 2016.

Szmidt K.J., Szkolne inhibitory twórczej aktywności uczniów w świetle wyników badań typu action research, [w:] Nowe konteksty (dla) edukacji alternatywnej XXI wieku, red. B. Śliwerski, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2001, s. 306–328.

Szmidt K.J., Szkoła ciekawości i zachwytu – rzecz o koncepcji wychowania do twórczości Alane Jordan Starko, [w:] Kreatywność – kluczem do sukcesu w edukacji, red. W. Dobrołowicz, K.J. Szmidt, I. Pufal-Struzik, U. Ostrowska, J. Gralewski, „Wszechnica Polska” Szkoła Wyższa TWWP, Warszawa 2006, s. 134–144.

Szmidt K.J., Szkoła przeciw myśleniu pytajnemu uczniów, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja” 2003, nr 2(22), s. 21–44.

Szmidt K.J., Trening kreatywności. Podręcznik dla pedagogów, psychologów i trenerów grupowych, wyd. drugie poszerzone, Wydawnictwo HELION, Gliwice 2013.

Szmidt K.J., Współczesne koncepcje wychowania do kreatywności i nauczania twórczości: przegląd stanowisk polskich, [w:] Dydaktyka twórczości. Koncepcje – problemy – rozwiązania, red. K.J. Szmidt, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2003, s. 9–133.

Szmidt K.J., Za dużo twórczości? Pułapki twórczości codziennej i amatorskiej w kulturze nadmiaru, kiczu i braku smaku, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja” 2015, t. 18, nr 2(70), s. 79–95.

Szmidt K.J., „Za dużo, za szybko, za łatwo”: podstawowe błędy trenerów twórczości, [w:] Trening twórczości w szkole wyższej, red. K.J. Szmidt, Wydawnictwo AH-E, Łódź 2005, s. 81–102.

Szmidt K.J. (red.), Metody pedagogicznych badań nad twórczością. Teoria i empiria, Wydawnictwo AH-E, Łódź 2009.

Szmidt K.J., Majewska-Owczarek A., Theoretical Models of Teaching Creativity – Critical Review, „Creativity: Theories – Research – Application” [w druku].

Szmidt K.J., Ligęza W. (red.), Twórczość dzieci i młodzieży. Stymulowanie – Badanie – Wsparcie, Ośrodek Twórczej Edukacji „Kangur”, Kraków 2009.

Szmidt K.J., Modrzejewska-Świgulska M. (red.), Zasoby twórcze człowieka. Wprowadzenie do pedagogiki pozytywnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2013.

Szuman S., Rozwój pytań dziecka. Badania nad rozwojem umysłowości dziecka na tle jego pytań, [w:] Dzieła wybrane, t. 1, WSiP, Warszawa 1985, s. 274–323.

Szumna D., Komu w szkole wolno pytać?, „Kwartalnik Edukacyjny” 2008, nr 3–4(54–55), s. 44–53.

Szymczak J., AnAlySE jako narzędzie stymulujące rozwój refleksyjności i refleksji nauczyciela dotyczącej codzienności szkolnej, „Problemy Wczesnej Edukacji” 2018, nr 3(42), s. 103–112.

Szymczak J., Co się dzieje w umysłach nauczycieli, kiedy myślą o pracy z uczniami?, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja” 2017, nr 3, s. 117–130.

Szymczak J., Model rozwijania refleksyjności u (przyszłych) nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej – założenia, istota, motywy konstruowania i nadawania mu wymiaru praktycznego, „Problemy Wczesnej Edukacji” 2015, nr 1(28), s. 140–153.

Szymczak J., Refleksja nauczycieli wczesnej edukacji dotycząca pracy z uczniami (w perspektywie badań rekonstrukcyjnych). Studium teoretyczno-metodologiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2017.

Szymczak J., Refleksyjność i refleksja z perspektywy nauczycieli wczesnej edukacji – doniesienie z badań własnych, [w:] Codzienność jako wyzwanie edukacyjne, t. 2, red. I. Paszenda, Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2017, s. 233–243.

Szymczak J., Typologia nauczycielskiej refleksji dotyczącej pracy z uczniami, „Problemy Wczesnej Edukacji” 2017, nr 3, s. 50–60.

Szymczak J., Znaczenie koncepcji teoretycznych dla projektowania modelu rozwijania refleksyjności i refleksji nauczycieli, [w:] Wokół edukacji polonistycznej: diagnozy – dylematy – propozycje, red. B. Jarosz, I. Puchala, J. Wakulak, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2018, s. 39–51.

Szymczak M. (red.), Słownik Języka Polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.

Śnieżyński M., Rola i znaczenie pytań w szkolnej edukacji, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce” 2013, nr 29, s. 13–22.

Śpiewak R., Fenomenologiczna teoria pytań Romana Ingardena, „Studia Philosophiae Christianae” 2001, nr 37/2, s. 102–118.

Śpiewak R., Kazimierza Ajdukiewicza i Romana Ingardena teorie pytań, „Studia Philosophiae Christianae” 2002, nr 38/1, s. 69–82.

Tokarz A., Dynamika procesu twórczego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005.

Tokarz A., O wzbudzaniu ciekawości. Cz. I. Charakterystyka zjawiska, „Przegląd Psychologiczny” 1989, nr 3, s. 730–747.

Tokarz A., O wzbudzaniu ciekawości. Cz. II. Stymulatory ciekawości i motywacji poznawczej, „Przegląd Psychologiczny” 1989, nr 4, s. 899–920.

Tokarz A., Rola motywacji poznawczej w aktywności twórczej, Ossolineum, Wrocław 1985.

Torrance E.P., Education and the Creative Potential, University of Minnesota Press, Minneapolis 1963.

Torrance E.P., The Nature of Creativity as Manifest in Its Testing, [w:] The Nature of Creativity: Contemporary Psychological Perspectives, ed. R.J. Sternberg, Cambridge University Press, New York 1988, s. 43–75.

Torrance E.P., Why Fly? A Philosophy of Creativity, Ablex Publishing Corporation, Norwood 1995.

Torrance E.P., Safter H.T., Making the Creative Leap Beyond…, Creative Education, New York 1999.

Trempała J., Rozwój poznawczy, [w:] Psychologia rozwoju człowieka, t. 3: Rozwój funkcji psychicznych, red. B. Harwas-Napierała, J. Trempała, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014, s. 13–44.

Uszyńska-Jarmoc J., Twórcza aktywność dziecka. Teoria – rzeczywistość – perspektywy rozwoju, Trans Humana, Białystok 2003.

Uszyńska-Jarmoc J., Warunki i sposoby stymulowania aktywności twórczej dziecka w systemie edukacji zintegrowanej, [w:] Psychopedagogika działań twórczych, red. K.J. Szmidt, M. Modrzejewska-Świgulska, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2005, s. 233–251.

Walczak P., Rozmowa sokratyczna: założenia, przebieg, praktyka, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” 2012, R. 21, nr 3(83), s. 21–29.

Wiśniewski A., Stawianie pytań: logika i racjonalność, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1990.

Wiśniewski A., Semantics of Questions, [w:] The Handbook of Contemporary Semantic Theory, second edition, eds S. Lappin, C. Fox, Wiley–Blackwell, Oxford 2015, s. 273–313.

Wojciechowska J., Okres wczesnej dorosłości. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać?, [w:] Psychologiczne portrety człowieka, red. A.I. Brzezińska, GWP, Gdańsk 2005, s. 469–503.

Wood D., Jak dzieci uczą się i myślą. Społeczne konteksty rozwoju poznawczego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006.

Wragg E.R., Questioning, Routledge, London 1993.

Wygotski L.S., Myślenie i mowa, PWN, Warszawa 1989.

VanGundy A., 101 Activities for Teaching Creativity and Problem Solving, Pfeiffer, San Francisco 2005.

Ziemski S., Problemy dobrej diagnozy, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973.

Ziółkowska B., Okres wczesnej dorosłości. Jak rozpoznać potencjał młodych dorosłych?, [w:] Psychologiczne portrety człowieka, red. A.I. Brzezińska, GWP, Gdańsk 2005, s. 423–469.